1 υιε μη ζηλωσης κακους ανδρας μηδε επιθυμησης ειναι μετ' αυτων | 1 Do not imitate evil men, nor desire to be among them. |
2 ψευδη γαρ μελετα η καρδια αυτων και πονους τα χειλη αυτων λαλει | 2 For their mind meditates on robberies, and their lips speak deceptions. |
3 μετα σοφιας οικοδομειται οικος και μετα συνεσεως ανορθουται | 3 By wisdom shall a house be built, and by prudence shall it be strengthened. |
4 μετα αισθησεως εμπιμπλαται ταμιεια εκ παντος πλουτου τιμιου και καλου | 4 By doctrine, the storerooms shall be filled with every substance that is precious and most beautiful. |
5 κρεισσων σοφος ισχυρου και ανηρ φρονησιν εχων γεωργιου μεγαλου | 5 A wise man is strong, and a well-taught man is robust and valiant. |
6 μετα κυβερνησεως γινεται πολεμος βοηθεια δε μετα καρδιας βουλευτικης | 6 For war is undertaken in an orderly manner, and safety shall be where there are many counsels. |
7 σοφια και εννοια αγαθη εν πυλαις σοφων σοφοι ουκ εκκλινουσιν εκ στοματος κυριου | 7 Wisdom is beyond the foolish; at the gate he will not open his mouth. |
8 αλλα λογιζονται εν συνεδριοις απαιδευτοις συναντα θανατος | 8 Whoever intends to do evil shall be called foolish. |
9 αποθνησκει δε αφρων εν αμαρτιαις ακαθαρσια δε ανδρι λοιμω εμμολυνθησεται | 9 The intention of the foolish is sin. And the detractor is an abomination among men. |
10 εν ημερα κακη και εν ημερα θλιψεως εως αν εκλιπη | 10 If you despair, being weary in the day of anguish, your strength will be diminished. |
11 ρυσαι αγομενους εις θανατον και εκπριου κτεινομενους μη φειση | 11 Rescue those who are led away to death. And do not cease from delivering those who are dragged away to a violent death. |
12 εαν δε ειπης ουκ οιδα τουτον γινωσκε οτι κυριος καρδιας παντων γινωσκει και ο πλασας πνοην πασιν αυτος οιδεν παντα ος αποδιδωσιν εκαστω κατα τα εργα αυτου | 12 If you would say: “I do not have sufficient strength.” He who inspects the heart, the same one understands, and nothing slips past the one who preserves your soul. And he shall repay a man according to his works. |
13 φαγε μελι υιε αγαθον γαρ κηριον ινα γλυκανθη σου ο φαρυγξ | 13 My son, eat honey, because it is good, and the honeycomb, because it is so sweet to your throat. |
14 ουτως αισθηση σοφιαν τη ση ψυχη εαν γαρ ευρης εσται καλη η τελευτη σου και ελπις σε ουκ εγκαταλειψει | 14 So, too, is the doctrine of wisdom to your soul. When you have found it, you will have hope in the end, and your hope shall not perish. |
15 μη προσαγαγης ασεβη νομη δικαιων μηδε απατηθης χορτασια κοιλιας | 15 Do not lie in wait, and do not seek impiety in the house of the just, nor spoil his rest. |
16 επτακι γαρ πεσειται ο δικαιος και αναστησεται οι δε ασεβεις ασθενησουσιν εν κακοις | 16 For the just one will fall seven times, and he shall rise again. But the impious will fall into evil. |
17 εαν πεση ο εχθρος σου μη επιχαρης αυτω εν δε τω υποσκελισματι αυτου μη επαιρου | 17 When your enemy will fall, do not be glad, and do not let your heart exult in his ruin, |
18 οτι οψεται κυριος και ουκ αρεσει αυτω και αποστρεψει τον θυμον αυτου απ' αυτου | 18 lest perhaps the Lord see, and it displease him, and he may take away his wrath from him. |
19 μη χαιρε επι κακοποιοις μηδε ζηλου αμαρτωλους | 19 Do not contend with the most wicked, and do not be a rival to the impious. |
20 ου γαρ μη γενηται εκγονα πονηρων λαμπτηρ δε ασεβων σβεσθησεται | 20 For the evil hold no hope in the future, and the lamp of the impious will be extinguished. |
21 φοβου τον θεον υιε και βασιλεα και μηθετερω αυτων απειθησης | 21 My son, fear the Lord, as well as the king. And do not mingle with detractors. |
22 εξαιφνης γαρ τεισονται τους ασεβεις τας δε τιμωριας αμφοτερων τις γνωσεται [22α] λογον φυλασσομενος υιος απωλειας εκτος εσται δεχομενος δε εδεξατο αυτον [22β] μηδεν ψευδος απο γλωσσης βασιλει λεγεσθω και ουδεν ψευδος απο γλωσσης αυτου ου μη εξελθη [22χ] μαχαιρα γλωσσα βασιλεως και ου σαρκινη ος δ' αν παραδοθη συντριβησεται [22δ] εαν γαρ οξυνθη ο θυμος αυτου συν νευροις ανθρωπους αναλισκει [22ε] και οστα ανθρωπων κατατρωγει και συγκαιει ωσπερ φλοξ ωστε αβρωτα ειναι νεοσσοις αετων | 22 For their perdition shall up rise suddenly. And who knows what ruin will be for each of them? |
23 ταυτα δε λεγω υμιν τοις σοφοις επιγινωσκειν αιδεισθαι προσωπον εν κρισει ου καλον | 23 Likewise, these things are for the wise. It is not good to base judgment on knowledge of character. |
24 ο ειπων τον ασεβη δικαιος εστιν επικαταρατος λαοις εσται και μισητος εις εθνη | 24 Those who say to the impious, “You are just,” shall be cursed by the people, and the tribes shall detest them. |
25 οι δε ελεγχοντες βελτιους φανουνται επ' αυτους δε ηξει ευλογια αγαθη | 25 Those who argue against the impious shall be praised, and a blessing shall come upon them. |
26 χειλη δε φιλησουσιν αποκρινομενα λογους αγαθους | 26 He shall kiss the lips, who responds with upright words. |
27 ετοιμαζε εις την εξοδον τα εργα σου και παρασκευαζου εις τον αγρον και πορευου κατοπισθεν μου και ανοικοδομησεις τον οικον σου | 27 Prepare your outdoor work, and diligently cultivate your field, so that afterward, you may build your house. |
28 μη ισθι ψευδης μαρτυς επι σον πολιτην μηδε πλατυνου σοις χειλεσιν | 28 Do not be a witness without cause against your neighbor. And do not mislead anyone with your lips. |
29 μη ειπης ον τροπον εχρησατο μοι χρησομαι αυτω τεισομαι δε αυτον α με ηδικησεν | 29 Do not say, “I will do to him as he has done to me.” I will repay each one according to his work. |
30 ωσπερ γεωργιον ανηρ αφρων και ωσπερ αμπελων ανθρωπος ενδεης φρενων | 30 I passed by the field of a lazy man, and by the vineyard of a foolish man, |
31 εαν αφης αυτον χερσωθησεται και χορτομανησει ολος και γινεται εκλελειμμενος οι δε φραγμοι των λιθων αυτου κατασκαπτονται | 31 and behold, it was entirely filled with nettles, and thorns had covered its surface, and the stonewall was destroyed. |
32 υστερον εγω μετενοησα επεβλεψα του εκλεξασθαι παιδειαν | 32 When I had seen this, I laid it up in my heart, and by this example, I received discipline. |
33 ολιγον νυσταζω ολιγον δε καθυπνω ολιγον δε εναγκαλιζομαι χερσιν στηθη | 33 You will sleep a little,” I said. “You will slumber briefly. You will fold your hands a little, so as to rest. |
34 εαν δε τουτο ποιης ηξει προπορευομενη η πενια σου και η ενδεια σου ωσπερ αγαθος δρομευς | 34 And destitution will overtake you like a runner, and begging will overtake you like an armed man.” |