1 En esto, habiéndose reunido miles y miles de personas, hasta pisarse unos a otros, se puso a decir primeramente a sus discípulos: «Guardaos de la levadura de los fariseos, que es la hipocresía. | 1 Interea multis turbis cir cumstantibus, ita ut se invi cem conculcarent,coepit dicere ad discipulos suos primum: “ Attendite a fermento pharisaeorum,quod est hypocrisis. |
2 Nada hay encubierto que no haya de ser descubierto ni oculto que no haya de saberse. | 2 Nihil autem opertum est, quod non reveletur, nequeabsconditum, quod non sciatur. |
3 Porque cuanto dijisteis en la oscuridad, será oído a la luz, y lo que hablasteis al oído en las habitaciones privadas, será proclamado desde los terrados. | 3 Quoniam, quae in tenebris dixistis, in lumineaudientur; et, quod in aurem locuti estis in cubiculis, praedicabitur in tectis.
|
4 «Os digo a vosotros, amigos míos: No temáis a los que matan el cuerpo, y después de esto no pueden hacer más. | 4 Dico autem vobis amicis meis: Ne terreamini ab his, qui occidunt corpus etpost haec non habent amplius, quod faciant. |
5 Os mostraré a quién debéis temer: temed a Aquel que, después de matar, tiene poder para arrojar a la gehenna; sí, os repito: temed a ése. | 5 Ostendam autem vobis quemtimeatis: Timete eum, qui postquam occiderit, habet potestatem mittere ingehennam. Ita dico vobis: Hunc timete. |
6 «¿No se venden cinco pajarillos por dos ases? Pues bien, ni uno de ellos está olvidado ante Dios. | 6 Nonne quinque passeres veneuntdipundio? Et unus ex illis non est in oblivione coram Deo. |
7 Hasta los cabellos de vuestra cabeza están todos contados. No temáis; valéis más que muchos pajarillos. | 7 Sed et capillicapitis vestri omnes numerati sunt. Nolite timere; multis passeribus plurisestis.
|
8 «Yo os digo: Por todo el que se declare por mí ante los hombres, también el Hijo del hombre se declarará por él ante los ángeles de Dios. | 8 Dico autem vobis: Omnis, quicumque confessus fuerit in me coram hominibus, etFilius hominis confitebitur in illo coram angelis Dei; |
9 Pero el que me niegue delante de los hombres, será negado delante de los ángeles de Dios. | 9 qui autem negaverit mecoram hominibus, denegabitur coram angelis Dei.
|
10 «A todo el que diga una palabra contra el Hijo del hombre, se le perdonará; pero al que blasfeme contra el Espíritu Santo, no se le perdonará. | 10 Et omnis, qui dicet verbum in Filium hominis, remittetur illi; ei autem, quiin Spiritum Sanctum blasphemaverit, non remittetur.
|
11 Cuando os lleven a las sinagogas, ante los magistrados y las autoridades, no os preocupéis de cómo o con qué os defenderéis, o qué diréis, | 11 Cum autem inducent vos in synagogas et ad magistratus et potestates, nolitesolliciti esse qualiter aut quid respondeatis aut quid dicatis: |
12 porque el Espíritu Santo os enseñará en aquel mismo momento lo que conviene decir». | 12 Spiritus enimSanctus docebit vos in ipsa hora, quae oporteat dicere ”.
|
13 Uno de la gente le dijo: «Maestro, di a mi hermano que reparta la herencia conmigo». | 13 Ait autem quidam ei de turba: “ Magister, dic fratri meo, ut dividat mecumhereditatem ”. |
14 El le respondió: «¡Hombre! ¿quién me ha constituido juez o repartidor entre vosotros?» | 14 At ille dixit ei: “ Homo, quis me constituit iudicem autdivisorem super vos? ”. |
15 Y les dijo: «Mirad y guardaos de toda codicia, porque, aun en la abundancia, la vida de uno no está asegurada por sus bienes». | 15 Dixitque ad illos: “ Videte et cavete ab omniavaritia, quia si cui res abundant, vita eius non est ex his, quae possidet ”. |
16 Les dijo una parábola: «Los campos de cierto hombre rico dieron mucho fruto; | 16 Dixit autem similitudinem ad illos dicens: “ Hominis cuiusdam divitisuberes fructus ager attulit. |
17 y pensaba entre sí, diciendo: “¿Qué haré, pues no tengo donde reunir mi cosecha?” | 17 Et cogitabat intra se dicens: “Quid faciam,quod non habeo, quo congregem fructus meos?”. |
18 Y dijo: “Voy a hacer esto: Voy a demoler mis graneros, y edificaré otros más grandes y reuniré allí todo mi trigo y mis bienes, | 18 Et dixit: “Hoc faciam:destruam horrea mea et maiora aedificabo et illuc congregabo omne triticum etbona mea; |
19 y diré a mi alma: Alma, tienes muchos bienes en reserva para muchos años. Descansa, come, bebe, banquetea.” | 19 et dicam animae meae: Anima, habes multa bona posita in annosplurimos; requiesce, comede, bibe, epulare”. |
20 Pero Dios le dijo: “¡Necio! Esta misma noche te reclamarán el alma; las cosas que preparaste, ¿para quién serán?” | 20 Dixit autem illi Deus: “Stulte!Hac nocte animam tuam repetunt a te; quae autem parasti, cuius erunt?”. |
21 Así es el que atesora riquezas para sí, y no se enriquece en orden a Dios». | 21 Sicest qui sibi thesaurizat et non fit in Deum dives ”.
|
22 Dijo a sus discípulos: «Por eso os digo: No andéis preocupados por vuestra vida, qué comeréis, ni por vuestro cuerpo, con qué os vestiréis: | 22 Dixitque ad discipulos suos: “ Ideo dico vobis: nolite solliciti esseanimae quid manducetis, neque corpori quid vestiamini.
|
23 porque la vida vale más que el alimento, y el cuerpo más que el vestido; | 23 Anima enim plus est quam esca, et corpus quam vestimentum. |
24 fijaos en los cuervos: ni siembran, ni cosechan; no tienen bodega ni granero, y Dios los alimenta. ¡Cuánto más valéis vosotros que las aves! | 24 Consideratecorvos, quia non seminant neque metunt, quibus non est cellarium neque horreum,et Deus pascit illos; quanto magis vos pluris estis volucribus. |
25 Por lo demás, ¿quién de vosotros puede, por más que se preocupe, añadir un codo a la medida de su vida? | 25 Quis autemvestrum cogitando potest adicere ad aetatem suam cubitum? |
26 Si, pues, no sois capaces ni de lo más pequeño, ¿por qué preocuparos de lo demás? | 26 Si ergo neque, quodminimum est, potestis, quid de ceteris solliciti estis? |
27 Fijaos en los lirios, cómo ni hilan ni tejen. Pero yo os digo que ni Salomón en toda su gloria se vistió como uno de ellos. | 27 Considerate liliaquomodo crescunt: non laborant neque nent; dico autem vobis: Nec Salomon in omnigloria sua vestiebatur sicut unum ex istis. |
28 Pues si a la hierba que hoy está en el campo y mañana se echa al horno, Dios así la viste ¡cuánto más a vosotros, hombres de poca fe! | 28 Si autem fenum, quod hodie inagro est et cras in clibanum mittitur, Deus sic vestit, quanto magis vos,pusillae fidei. |
29 Así pues, vosotros no andéis buscando qué comer ni qué beber, y no estéis inquietos. | 29 Et vos nolite quaerere quid manducetis aut quid bibatis etnolite solliciti esse. |
30 Que por todas esas cosas se afanan los gentiles del mundo; y ya sabe vuestro Padre que tenéis la necesidad de eso. | 30 Haec enim omnia gentes mundi quaerunt; Pater autemvester scit quoniam his indigetis. |
31 Buscad más bien su Reino, y esas cosas se os darán por añadidura. | 31 Verumtamen quaerite regnum eius; et haecadicientur vobis.
|
32 «No temas, pequeño rebaño, porque a vuestro Padre le ha parecido bien daros a vosotros el Reino. | 32 Noli timere, pusillus grex, quia complacuit Patri vestro dare vobis regnum. |
33 «Vended vuestros bienes y dad limosna. Haceos bolsas que no se deterioran, un tesoro inagotable en los cielos, donde no llega el ladrón, ni la polilla; | 33 Vendite, quae possidetis, et date eleemosynam. Facite vobis sacculos, qui nonveterescunt, thesaurum non deficientem in caelis, quo fur non appropiat, nequetinea corrumpit; |
34 porque donde esté vuestro tesoro, allí estará también vuestro corazón. | 34 ubi enim thesaurus vester est, ibi et cor vestrum erit.
|
35 «Estén ceñidos vuestros lomos y las lámparas encendidas, | 35 Sint lumbi vestri praecincti et lucernae ardentes, |
36 y sed como hombres que esperan a que su señor vuelva de la boda, para que, en cuanto llegue y llame, al instante le abran. | 36 et vos simileshominibus exspectantibus dominum suum, quando revertatur a nuptiis, ut, cumvenerit et pulsaverit, confestim aperiant ei. |
37 Dichosos los siervos, que el señor al venir encuentre despiertos: yo os aseguro que se ceñirá, los hará ponerse a la mesa y, yendo de uno a otro, les servirá. | 37 Beati, servi illi, quos, cumvenerit dominus, invenerit vigilantes. Amen dico vobis, quod praecinget se etfaciet illos discumbere et transiens ministrabit illis. |
38 Que venga en la segunda vigilia o en la tercera, si los encuentra así, ¡dichosos de ellos! | 38 Et si venerit insecunda vigilia, et si in tertia vigilia venerit, et ita invenerit, beati suntilli. |
39 Entendedlo bien: si el dueño de casa supiese a qué hora iba a venir el ladrón, no dejaría que le horadasen su casa. | 39 Hoc autem scitote, quia, si sciret pater familias, qua hora furveniret, non sineret perfodi domum suam. |
40 También vosotros estad preparados, porque en el momento que no penséis, vendrá el Hijo del hombre». | 40 Et vos estote parati, quia, qua horanon putatis, Filius hominis venit ”.
|
41 Dijo Pedro: «Señor, ¿dices esta parábola para nosotros o para todos?» | 41 Ait autem Petrus: “ Domine, ad nos dicis hanc parabolam an et ad omnes? ”. |
42 Respondió el Señor: «¿Quién es, pues, el administrador fiel y prudente a quien el señor pondrá al frente de su servidumbre para darles a su tiempo su ración conveniente? | 42 Et dixit Dominus: “ Quis putas est fidelis dispensator et prudens, quemconstituet dominus super familiam suam, ut det illis in tempore triticimensuram? |
43 Dichoso aquel siervo a quien su señor, al llegar, encuentre haciéndolo así. | 43 Beatus ille servus, quem, cum venerit dominus eius, invenerit itafacientem. |
44 De verdad os digo que le pondrá al frente de toda su hacienda. | 44 Vere dico vobis: Supra omnia, quae possidet, constituet illum. |
45 Pero si aquel siervo se dice en su corazón: “Mi señor tarda en venir”, y se pone a golpear a los criados y a las criadas, a comer y a beber y a emborracharse, | 45 Quod si dixerit servus ille in corde suo: “Moram facit dominus meus venire”,et coeperit percutere pueros et ancillas et edere et bibere et inebriari, |
46 vendrá el señor de aquel siervo el día que no espera y en el momento que no sabe, le separará y le señalará su suerte entre los infieles. | 46 veniet dominus servi illius in die, qua non sperat, et hora, qua nescit, etdividet eum partemque eius cum infidelibus ponet. |
47 «Aquel siervo que, conociendo la voluntad de su señor, no ha preparado nada ni ha obrado conforme a su voluntad, recibirá muchos azotes; | 47 Ille autem servus, quicognovit voluntatem domini sui et non praeparavit vel non fecit secundumvoluntatem eius, vapulabit multis; |
48 el que no la conoce y hace cosas dignas de azotes, recibirá pocos; a quien se le dio mucho, se le reclamará mucho; y a quien se confió mucho, se le pedirá más. | 48 qui autem non cognovit et fecit dignaplagis, vapulabit paucis. Omni autem, cui multum datum est, multum quaeretur abeo; et cui commendaverunt multum, plus petent ab eo.
|
49 «He venido a arrojar un fuego sobre la tierra y ¡cuánto desearía que ya estuviera encendido! | 49 Ignem veni mittere in terram et quid volo? Si iam accensus esset! |
50 Con un bautismo tengo que ser bautizado y ¡qué angustiado estoy hasta que se cumpla! | 50 Baptismaautem habeo baptizari et quomodo coartor, usque dum perficiatur! |
51 «¿Creéis que estoy aquí para dar paz a la tierra? No, os lo aseguro, sino división. | 51 Putatis quiapacem veni dare in terram? Non, dico vobis, sed separationem. |
52 Porque desde ahora habrá cinco en una casa y estarán divididos; tres contra dos, y dos contra tres; | 52 Erunt enim exhoc quinque in domo una divisi: tres in duo, et duo in tres; |
53 estarán divididos el padre contra el hijo y el hijo contra el padre; la madre contra la hija y la hija contra la madre; la suegra contra la nuera y la nuera contra la suegra». | 53 dividentur paterin filium et filius in patrem, mater in filiam et filia in matrem, socrus innurum suam et nurus in socrum ”.
|
54 Decía también a la gente: «Cuando veis una nube que se levanta en el occidente, al momento decís: “Va a llover”, y así sucede. | 54 Dicebat autem et ad turbas: “ Cum videritis nubem orientem ab occasu,statim dicitis: “Nimbus venit”, et ita fit; |
55 Y cuando sopla el sur, decís: “Viene bochorno”, y así sucede. | 55 et cum austrum flantem,dicitis: “Aestus erit”, et fit. |
56 ¡Hipócritas! Sabéis explorar el aspecto de la tierra y del cielo, ¿cómo no exploráis, pues, este tiempo? | 56 Hypocritae, faciem terrae et caeli nostisprobare, hoc autem tempus quomodo nescitis probare? |
57 «¿Por qué no juzgáis por vosotros mismos lo que es justo? | 57 Quid autem et a vobisipsis non iudicatis, quod iustum est?
|
58 Cuando vayas con tu adversario al magistrado, procura en el camino arreglarte con él, no sea que te arrastre ante el juez, y el juez te entregue al alguacil y el alguacil te meta en la cárcel. | 58 Cum autem vadis cum adversario tuo ad principem, in via da operam liberari abillo, ne forte trahat te apud iudicem, et iudex tradat te exactori, et exactormittat te in carcerem. |
59 Te digo que no saldrás de allí hasta que no hayas pagado el último céntimo. | 59 Dico tibi: Non exies inde, donec etiam novissimumminutum reddas ”.
|