2 Maccabees 6

NEW JERUSALEM	Biblia Tysiąclecia
1 Shortly afterwards, the king sent Gerontes the Athenian to force the Jews to violate their ancestralcustoms and live no longer by the laws of God;	1 Niedługo potem król posłał pewnego starca z Aten, aby zmuszał Żydów do odstępowania od praw ojczystych i do tego, aby nie postępowali według praw Bożych,
2 and to profane the Temple in Jerusalem and dedicate it to Olympian Zeus, and the one on MountGerizim to Zeus, Patron of Strangers, as the inhabitants of the latter place had requested.	2 ale aby zbezcześcili zarówno świątynię w Jerozolimie, którą mieli oddać Zeusowi Olimpijskiemu, jak i tę na Garizim, którą - jak sobie życzyli mieszkańcy tego miejsca - mieli oddać Zeusowi Kseniosowi.
3 The advent of these evils was painful y hard for al the people to bear.	3 Napór niegodziwości był ciężki i trudny do wytrzymania dla wszystkich.
4 The Temple was fil ed with revel ing and debauchery by the gentiles, who took their pleasure withprostitutes and had intercourse with women in the sacred precincts, introducing other indecencies besides.	4 Świątynia była pełna rozpusty i uczt, na których poganie zabawiali się z nierządnicami, a na świętych dziedzińcach zbliżali się do kobiet, ponadto zaś jeszcze do wnętrza świątyni wnosili to, czego się nie godzi.
5 The altar of sacrifice was loaded with victims proscribed by the law as profane.	5 Ołtarz był pokryty ofiarami niedopuszczalnymi przez Prawo i niegodziwymi.
6 No one might either keep the Sabbath or observe the traditional feasts, or so much as admit to being aJew.	6 Nie było wolno ani zachowywać szabatu, ani obchodzić ojczystych świąt, ani nawet przyznawać się, że się jest Żydem.
7 People were driven by harsh compulsion to take part in the monthly ritual meal commemorating theking's birthday; and when a feast of Dionysus occurred, they were forced to wear ivy wreaths and walk in theDionysiac procession.	7 Każdego miesiąca w dniu urodzin króla gorzka konieczność prowadziła każdego do spożywania ofiar, kiedy zaś przyszło święto Dionizjów, zmuszano do tego, aby w bluszczowych wieńcach brać udział w pochodzie ku czci Dionizosa.
8 A decree was issued at the instance of the people of Ptolemais for the neighbouring Greek cities,enforcing the same conduct on the Jews there, obliging them to share in the sacrificial meals,	8 Za namową Ptolemeusza zostało wydane dla sąsiednich miast greckich rozporządzenie, aby one w stosunku do Żydów tak samo postępowały, zwłaszcza co do uczt obrzędowych,
9 and ordering the execution of those who would not voluntarily conform to Greek customs. So it becameclear that disaster was imminent.	9 i aby karano śmiercią tych, którzy nie chcieli przejść na grecki sposób postępowania. Można więc widzieć z tego, jak wielki ucisk wtedy nastał.
10 For example, two women were charged with having circumcised their children. They were paradedpublicly round the town, with their babies hung at their breasts, and then hurled over the city wal .	10 Przed sąd przyprowadzono dwie kobiety, gdyż obrzezały swe dzieci. Zawiesiwszy im przy piersiach ich niemowlęta oprowadzono je publicznie po mieście, a następnie strącono z muru.
11 Other people, who had assembled in some near-by caves to keep the seventh day without attractingattention, were denounced to Philip, and were then al burnt to death together, since their consciences would notal ow them to defend themselves, out of respect for the holiness of the day.	11 Inni skryli się w pobliskich grotach, aby w tajemnicy obchodzić szabat. Kiedy jednak doniesiono o tym Filipowi, zostali wszyscy spaleni, gdyż obawiali się czynnie sobie pomóc przez cześć dla dnia świętego.
12 Now, I urge anyone who may read this book not to be dismayed at these calamities, but to reflect thatsuch visitations are intended not to destroy our race but to discipline it.	12 Proszę więc tych, którzy będą czytali tę księgę, aby nie wpadli w przygnębienie z powodu tego, co trzeba było znieść; żeby raczej na to zwracali uwagę, że prześladowania były nie po to, aby zniszczyć, ale aby wychować nasz naród.
13 Indeed, when evil-doers are not left for long to their own devices but incur swift retribution, it is a signof great benevolence.	13 Znakiem bowiem wielkiego dobrodziejstwa jest to, iż grzesznicy nie są pozostawieni w spokoju przez długi czas, ale że zaraz dosięga ich kara.
14 In the case of other nations, the Master waits patiently for them to attain the ful measure of their sinsbefore he punishes them, but with us he has decided to deal differently,	14 Nie uważał bowiem Pan, że z nami trzeba postępować tak samo, jak z innymi narodami, co do których pozostaje cierpliwy i nie karze ich tak długo, aż wypełnią miarę grzechów.
15 rather than have to punish us later, when our sins come to ful measure.	15 Nie chciał bowiem karać nas na końcu, dopiero wtedy, gdyby grzechy nasze przebrały miarę.
16 And so he never entirely withdraws his mercy from us; he may discipline us by some disaster, but hedoes not desert his own people.	16 A więc nigdy nie cofa On od nas swojego miłosierdzia; choć wychowuje przez prześladowania, to jednak nie opuszcza swojego ludu.
17 Let this be said simply by way of reminder; we must return to our story without more ado.	17 Zresztą niech nam wystarczy przypomnienie tej prawdy. Po tych kilku słowach trzeba powrócić do opowiadania.
18 Eleazar, one of the foremost teachers of the Law, a man already advanced in years and of most nobleappearance, had his mouth forced open, to make him eat a piece of pork.	18 Niejaki Eleazar, jeden z pierwszych uczonych w Piśmie, mąż już w podeszłym wieku, szlachetnego oblicza, był zmuszony do otwarcia ust i jedzenia wieprzowiny.
19 But he, resolving to die with honour rather than to live disgraced, walked of his own accord to thetorture of the wheel,	19 On jednak wybierając raczej chwalebną śmierć aniżeli godne pogardy życie, dobrowolnie szedł na miejsce kaźni,
20 having spat the stuff out, as befits those with the courage to reject what is not lawful to taste, ratherthan live.	20 a wypluł mięso, jak powinni postąpić ci, którzy mają odwagę odrzucić to, czego nie wolno jeść nawet przez miłość do życia.
21 The people supervising the ritual meal, forbidden by the Law, because of the length of time for whichthey had known him, took him aside and privately urged him to have meat brought of a kind he could properlyuse, prepared by himself, and only pretend to eat the portions of sacrificial meat as prescribed by the king;	21 Ci, którzy byli wyznaczeni do tej bezbożnej ofiarnej uczty, ze względu na bardzo dawną znajomość z tym mężem, wzięli go na osobne miejsce i prosili, aby zjadł przyniesione przez nich i przygotowane mięso, które wolno mu jeść. Niech udaje tylko, że je to, co jest nakazane przez króla, mianowicie mięso z ofiar.
22 this action would enable him to escape death, by availing himself of an act of kindness prompted bytheir long friendship.	22 Tak postępując uniknie śmierci, a ze względu na dawną z nimi przyjaźń skorzysta z miłosierdzia.
23 But having taken a noble decision worthy of his years and the dignity of his great age and the wel -earned distinction of his grey hairs, worthy too of his impeccable conduct from boyhood, and above al of theholy legislation established by God himself, he answered accordingly, telling them to send him at once to Hades.	23 On jednak powziął szlachetne postanowienie, godne jego wieku, powagi jego starości, okrytych zasługą siwych włosów i postępowania doskonałego od dzieciństwa, przede wszystkim zaś świętego i od Boga pochodzącego prawodawstwa. Dał im jasną odpowiedź mówiąc, aby go zaraz posłali do Hadesu.
24 'Pretence', he said, 'does not befit our time of life; many young people would suppose that Eleazar atthe age of ninety had conformed to the foreigners' way of life	24 Udawanie bowiem nie przystoi naszemu wiekowi. Wielu młodych byłoby przekonanych, że Eleazar, który już ma dziewięćdziesiąt lat, przyjął pogańskie obyczaje.
25 and, because I had played this part for the sake of a paltry brief spel of life, might themselves be ledastray on my account; I should only bring defilement and disgrace on my old age.	25 Oni to przez moje udawanie, i to dla ocalenia maleńkiej resztki życia, przeze mnie byliby wprowadzeni w błąd, ja zaś hańbą i wstydem okryłbym swoją starość.
26 Even though for the moment I avoid execution by man, I can never, living or dead, elude the grasp ofthe Almighty.	26 Jeżeli bowiem teraz uniknę ludzkiej kary, to z rąk Wszechmocnego ani żywy, ani umarły nie ucieknę.
27 Therefore if I am man enough to quit this life here and now, I shal prove myself worthy of my old age,	27 Dlatego jeżeli mężnie teraz zakończę życie, okażę się godny swojej starości,
28 and I shal have left the young a noble example of how to make a good death, eagerly andgenerously, for the venerable and holy laws.' So saying, he walked straight to the wheel,	28 młodym zaś pozostawię piękny przykład ochotnej i wspaniałomyślnej śmierci za godne czci i święte Prawa. To powiedziawszy, natychmiast wszedł na miejsce kaźni.
29 while those who were escorting him, recently so wel disposed towards him, turned against him afterthis declaration, which they regarded as sheer madness.	29 Ci, którzy go przyprowadzili, na skutek wypowiedzianych przez niego słów zamienili miłosierdzie na surowość, sądzili bowiem, że one były szaleństwem.
30 He for his part, just before he died under the blows, gave a sigh and said, 'The Lord whose knowledgeis holy sees clearly that, though I might have escaped death, from awe of him I gladly endure these agonies ofbody under the lash, and that in my soul I am glad to suffer.'	30 Mając już pod ciosami umrzeć, westchnął i powiedział: Bogu, który ma świętą wiedzę, jest jawne to, że mogłem uniknąć śmierci. Jako biczowany ponoszę wprawdzie boleść na ciele, dusza jednak cierpi to z radością, gdyż Jego się boję.
31 This was how he died, leaving his death as an example of nobility and a record of virtue not only forthe young but for the greater part of the nation.	31 W ten sposób więc zakończył życie, a swoją śmiercią pozostawił nie tylko dla młodzieży, lecz także dla większości narodu przykład szlachetnego usposobienia i pomnik cnoty.