Mądrość Syracha 37

Biblia Tysiąclecia	NEW AMERICAN BIBLE
1 Każdy przyjaciel mówi: Jestem i ja twoim przyjacielem, ale zdarza się przyjaciel tylko z imienia.	1 Every friend declares his friendship, but there are friends who are friends in name only.
2 Czyż nie jest śmiertelną udręką, gdy towarzysz i przyjaciel zmienia się w nieprzyjaciela?	2 Is it not a sorrow unto death when your bosom companion becomes your enemy?
3 O przewrotna skłonności! Czemu zostałaś stworzona, by okryć ziemię podstępem?	3 "Alas, my companion! Why were you created to blanket the earth with deceit?"
4 W pomyślności towarzysz cieszy się wraz z przyjacielem, a w czasie utrapienia staje przeciw niemu.	4 A false friend will share your joys, but in time of trouble he stands afar off.
5 Towarzysz z przyjacielem trudzi się, by mieć pokarm, a w razie wojny chwyci za tarczę.	5 A true friend will fight with you against the foe, against your enemies he will be your shield-bearer.
6 Nie zapomnij w duszy swej o przyjacielu i nie trać pamięci o nim wśród bogactw!	6 Forget not your comrade during the battle, and neglect him not when you distribute your spoils.
7 Każdy doradca wysoko ceni swą radę, a przecież bywa i taki, który doradza na swoją korzyść.	7 Every counselor points out a way, but some counsel ways of their own;
8 Strzeż się doradcy, a najpierw poznaj, jakie są jego potrzeby, - albowiem taki na swoją korzyść doradza - czy czasem nie zyska on czegoś na tobie, jakby losem,	8 Be on the alert when one proffers advice, find out first of all what he wants. For he may be thinking of himself alone; why should the profit fall to him?
9 i aby, mówiąc ci: Dobra jest twoja droga, nie stanął z przeciwka, by patrzeć na to, co przyjdzie na ciebie.	9 He may tell you how good your way will be, and then stand by to watch your misfortune.
10 Nie naradzaj się z tym, kto na cię patrzy krzywym okiem, a przed tymi, co ci zazdroszczą, ukryj zamiary!	10 Seek no advice from one who regards you with hostility; from those who envy you, keep your intentions hidden.
11 [Nie naradzaj się] z kobietą co do jej rywalki, z tchórzliwym co do wojny, z kupcem co do zamiany towarów, z handlarzem co do sprzedaży, z zawistnym co do wdzięczności, z niemiłosiernym co do dobroczynności, z leniwym co do jakiejkolwiek pracy, z okresowym najemnikiem co do zakończenia zajęcia, z niewolnikiem opieszałym co do wielkiej pracy - gdy	11 Speak not to a woman about her rival, nor to a coward about war, to a merchant about business, to a buyer about value, to a miser about generosity, to a cruel man about mercy, to a lazy man about work, to a seasonal laborer about the harvest, to an idle slave about a great task: pay no attention to any advice they give.
12 Natomiast z człowiekiem pobożnym podtrzymuj znajomość, a także z tym, o którym wiesz, że strzeże przykazań, którego dusza podobna do twej duszy, i kto jeślibyś upadł, będzie współczuł tobie.	12 Instead, associate with a religious man, who you are sure keeps the commandments; Who is like-minded with yourself and will feel for you if you fall.
13 Następnie trzymaj się rady twego serca, gdyż nad nią nie masz nic godniejszego wiary.	13 Then, too, heed your own heart's counsel; for what have you that you can depend on more?
14 Dusza bowiem człowieka zwykła czasem więcej objawić niż siedem czat siedzących wysoko dla wypatrywania.	14 A man's conscience can tell him his situation better than seven watchmen in a lofty tower.
15 A ponad to wszystko proś Najwyższego, aby po drodze prawdy kierował twoimi krokami.	15 Most important of all, pray to God to set your feet in the path of truth.
16 Początkiem każdego dzieła - słowo, a przed każdym działaniem - myśl.	16 A word is the source of every deed; a thought, of every act.
17 Korzeniem zamierzeń jest serce, skąd wyrastają cztery gałęzie:	17 The root of all conduct is the mind; four branches it shoots forth:
18 dobro i zło, życie i śmierć, a nad tym wszystkim język ma pełną władzę.	18 Good and evil, death and life, their absolute mistress is the tongue.
19 Bywa mędrzec, który jest mądry dla wielu innych, a dla siebie samego jest niczym;	19 A man may be wise and benefit many, yet be of no use to himself.
20 bywa mędrzec, który przez swe mowy jest znienawidzony i wykluczą go z każdej wspaniałej uczty,	20 Though a man may be wise, if his words are rejected he will be deprived of all enjoyment.
21 nie da mu Pan uznania u innych, gdyż nie ma on żadnej mądrości.	21 When a man is wise to his own advantage, the fruits of his knowledge are seen in his own person;
22 Bywa mędrzec, który jest mądry dla siebie samego, a owoce jego wiedzy okazują się na jego ciele.	22 When a man is wise to his people's advantage, the fruits of his knowledge are enduring:
23 Bywa mędrzec, który naród swój wychowuje, a owoce jego rozumu są niezawodne.	23 Limited are the days of one man's life, but the life of Israel is days without number.
24 Kto jest mądry dla siebie, napełniony będzie zadowoleniem, a wszyscy, którzy go widzieć będą, nazwą go szczęśliwym.	24 One wise for himself has full enjoyment, and all who see him praise him;
25 Życie człowieka ma dni ograniczone, lecz nieprzeliczone są dni Izraela.	25 One wise for his people wins a heritage of glory, and his name endures forever.
26 Mądry uzyska chwałę u swego narodu, a imię jego żyć będzie na wieki.	26 My son, while you are well, govern your appetite so that you allow it not what is bad for you;
27 Synu, w życiu doświadczaj siebie samego, patrz, co jest złem dla ciebie, i tego sobie odmów!	27 For not every food is good for everyone, nor is everything suited to every taste.
28 Nie wszystko służy wszystkim i nie każdy we wszystkim ma upodobanie.	28 Be not drawn after every enjoyment, neither become a glutton for choice foods,
29 Na żadnej uczcie nie bądź nienasycony i nie rzucaj się na potrawy!	29 For sickness comes with overeating, and gluttony brings on biliousness.
30 Z przejedzenia powstaje choroba, a nieumiarkowanie powoduje rozstrój żołądka.	30 Through lack of self-control many have died, but the abstemious man prolongs his life.
31 Z przejedzenia wielu umarło, ale umiarkowany przedłuży swe życie.