1 υιε εαν εγγυηση σον φιλον παραδωσεις σην χειρα εχθρω | 1 My son, if you have taken a pledge on behalf of your friend, then you have bound your hand to an outsider, |
2 παγις γαρ ισχυρα ανδρι τα ιδια χειλη και αλισκεται χειλεσιν ιδιου στοματος | 2 then you are ensnared by the words of your own mouth, and taken captive by your own words. |
3 ποιει υιε α εγω σοι εντελλομαι και σωζου ηκεις γαρ εις χειρας κακων δια σον φιλον ιθι μη εκλυομενος παροξυνε δε και τον φιλον σου ον ενεγυησω | 3 Therefore, my son, do what I say, and free yourself, for you have fallen into the hand of your neighbor. Run, hurry, awaken your friend. |
4 μη δως υπνον σοις ομμασιν μηδε επινυσταξης σοις βλεφαροις | 4 Do not grant sleep to your eyes, nor let your eyelids slumber. |
5 ινα σωζη ωσπερ δορκας εκ βροχων και ωσπερ ορνεον εκ παγιδος | 5 Rescue yourself like a gazelle from the hand, and like a bird from the hand of the fowler. |
6 ιθι προς τον μυρμηκα ω οκνηρε και ζηλωσον ιδων τας οδους αυτου και γενου εκεινου σοφωτερος | 6 Go to the ant, you lazy one, and consider her ways, and so learn wisdom. |
7 εκεινω γαρ γεωργιου μη υπαρχοντος μηδε τον αναγκαζοντα εχων μηδε υπο δεσποτην ων | 7 For though she has no ruler, nor instructor, nor leader, |
8 ετοιμαζεται θερους την τροφην πολλην τε εν τω αμητω ποιειται την παραθεσιν [8α] η πορευθητι προς την μελισσαν και μαθε ως εργατις εστιν την τε εργασιαν ως σεμνην ποιειται [8β] ης τους πονους βασιλεις και ιδιωται προς υγιειαν προσφερονται ποθεινη δε εστιν πασιν και επιδοξος [8χ] καιπερ ουσα τη ρωμη ασθενης την σοφιαν τιμησασα προηχθη | 8 she provides meals for herself in the summer, and she gathers at the harvest what she may eat. |
9 εως τινος οκνηρε κατακεισαι ποτε δε εξ υπνου εγερθηση | 9 How long will you slumber, you lazy one? When will you rise up from your sleep? |
10 ολιγον μεν υπνοις ολιγον δε καθησαι μικρον δε νυσταζεις ολιγον δε εναγκαλιζη χερσιν στηθη | 10 You will sleep a little, you will slumber a little, you will fold your hands a little to sleep, |
11 ειτ' εμπαραγινεται σοι ωσπερ κακος οδοιπορος η πενια και η ενδεια ωσπερ αγαθος δρομευς [11α] εαν δε αοκνος ης ηξει ωσπερ πηγη ο αμητος σου η δε ενδεια ωσπερ κακος δρομευς απαυτομολησει | 11 and then destitution will meet with you, like a traveler, and poverty, like an armed man. Yet truly, if you would be diligent, then your harvest will arrive like a fountain, and destitution will flee far from you. |
12 ανηρ αφρων και παρανομος πορευεται οδους ουκ αγαθας | 12 An apostate man, a harmful man, walks with a perverse mouth; |
13 ο δ' αυτος εννευει οφθαλμω σημαινει δε ποδι διδασκει δε εννευμασιν δακτυλων | 13 he winks with the eyes, touches with the foot, speaks with the finger. |
14 διεστραμμενη δε καρδια τεκταινεται κακα εν παντι καιρω ο τοιουτος ταραχας συνιστησιν πολει | 14 With a depraved heart he devises evil, and at all times he sows conflict. |
15 δια τουτο εξαπινης ερχεται η απωλεια αυτου διακοπη και συντριβη ανιατος | 15 To this one, his perdition will arrive promptly, and he shall be crushed suddenly: he will no longer have any remedy. |
16 οτι χαιρει πασιν οις μισει ο κυριος συντριβεται δε δι' ακαθαρσιαν ψυχης | 16 Six things there are that the Lord hates, and the seventh, his soul detests: |
17 οφθαλμος υβριστου γλωσσα αδικος χειρες εκχεουσαι αιμα δικαιου | 17 haughty eyes, a lying tongue, hands that shed innocent blood, |
18 και καρδια τεκταινομενη λογισμους κακους και ποδες επισπευδοντες κακοποιειν | 18 a heart that devises the most wicked thoughts, feet running swiftly unto evil, |
19 εκκαιει ψευδη μαρτυς αδικος και επιπεμπει κρισεις ανα μεσον αδελφων | 19 a deceitful witness bringing forth lies, and he who sows discord among brothers. |
20 υιε φυλασσε νομους πατρος σου και μη απωση θεσμους μητρος σου | 20 My son, preserve the precepts of your father, and do not dismiss the law of your mother. |
21 αφαψαι δε αυτους επι ση ψυχη δια παντος και εγκλοιωσαι επι σω τραχηλω | 21 Bind them to your heart unceasingly, and encircle them around your throat. |
22 ηνικα αν περιπατης επαγου αυτην και μετα σου εστω ως δ' αν καθευδης φυλασσετω σε ινα εγειρομενω συλλαλη σοι | 22 When you walk, let them keep step with you. When you sleep, let them guard you. And when you keep watch, speak with them. |
23 οτι λυχνος εντολη νομου και φως και οδος ζωης ελεγχος και παιδεια | 23 For commandment is a lamp, and law is a light, and the reproofs of discipline are the way of life. |
24 του διαφυλασσειν σε απο γυναικος υπανδρου και απο διαβολης γλωσσης αλλοτριας | 24 So may they guard you from an evil woman, and from the flattering tongue of the outsider. |
25 μη σε νικηση καλλους επιθυμια μηδε αγρευθης σοις οφθαλμοις μηδε συναρπασθης απο των αυτης βλεφαρων | 25 Let not your heart desire her beauty; do not be captivated by her winks. |
26 τιμη γαρ πορνης οση και ενος αρτου γυνη δε ανδρων τιμιας ψυχας αγρευει | 26 For the price of a prostitute is only one loaf. Yet the woman seizes the precious soul of a man. |
27 αποδησει τις πυρ εν κολπω τα δε ιματια ου κατακαυσει | 27 Would a man be able to conceal fire in his bosom, so that his garments would not burn? |
28 η περιπατησει τις επ' ανθρακων πυρος τους δε ποδας ου κατακαυσει | 28 Or could he walk over burning coals, so that his feet would not be burned? |
29 ουτως ο εισελθων προς γυναικα υπανδρον ουκ αθωωθησεται ουδε πας ο απτομενος αυτης | 29 So also, he who enters to the wife of his neighbor shall not be clean when he touches her. |
30 ου θαυμαστον εαν αλω τις κλεπτων κλεπτει γαρ ινα εμπληση την ψυχην πεινων | 30 Not so great is the fault when someone has stolen. For he steals so as to satisfy a hungry soul. |
31 εαν δε αλω αποτεισει επταπλασια και παντα τα υπαρχοντα αυτου δους ρυσεται εαυτον | 31 Also, if he is apprehended, he shall repay sevenfold and hand over all the substance of his house. |
32 ο δε μοιχος δι' ενδειαν φρενων απωλειαν τη ψυχη αυτου περιποιειται | 32 But whoever is an adulterer, because of the emptiness of his heart, will destroy his own soul. |
33 οδυνας τε και ατιμιας υποφερει το δε ονειδος αυτου ουκ εξαλειφθησεται εις τον αιωνα | 33 He gathers shame and dishonor to himself, and his disgrace will not be wiped away. |
34 μεστος γαρ ζηλου θυμος ανδρος αυτης ου φεισεται εν ημερα κρισεως | 34 For the jealousy and fury of the husband will not spare him on the day of vindication, |
35 ουκ ανταλλαξεται ουδενος λυτρου την εχθραν ουδε μη διαλυθη πολλων δωρων | 35 nor will he agree to the pleadings of anyone, nor will he accept, as repayment, a multitude of gifts. |