Daniel 2

NEW JERUSALEM	GREEK BIBLE
1 In the second year of his reign, Nebuchadnezzar had a series of dreams; he was perturbed by this andsleep deserted him.	1 Και εν τω δευτερω ετει της βασιλειας του Ναβουχοδονοσορ, ο Ναβουχοδονοσορ ενυπνιασθη ενυπνια, και εταραχθη το πνευμα αυτου και ο υπνος αυτου εφυγεν απ' αυτου.
2 The king then had magicians and soothsayers, sorcerers and Chaldaeans summoned to tel him whathis dreams meant. They arrived and stood in the king's presence.	2 Και ειπεν ο βασιλευς να καλεσωσι τους μαγους και τους επαοιδους και τους γοητας και τους Χαλδαιους, δια να φανερωσωσι προς τον βασιλεα τα ενυπνια αυτου. Ηλθον λοιπον και εσταθησαν εμπροσθεν του βασιλεως.
3 The king said to them, 'I have had a dream, and my mind is troubled by a wish to understand it.'	3 Και ειπε προς αυτους ο βασιλευς, Ενυπνιασθην ενυπνιον και το πνευμα μου εταραχθη εις το να γνωρισω το ενυπνιον.
4 The Chaldaeans answered the king: 'May your majesty live for ever! Tel your servants the dream, andwe shal reveal its meaning for you.'	4 Και ελαλησαν οι Χαλδαιοι προς τον βασιλεα Συριστι, λεγοντες, Βασιλευ, ζηθι εις τον αιωνα? ειπε το ενυπνιον προς τους δουλους σου και ημεις θελομεν φανερωσει την ερμηνειαν.
5 The king answered the Chaldaeans, 'This is my firm resolve: if you cannot tel me what I dreamt andwhat it means, I shal have you torn limb from limb and your houses turned into dunghil s.	5 Ο βασιλευς απεκριθη και ειπε προς τους Χαλδαιους, το πραγμα διεφυγεν απ' εμου? εαν δεν καμητε γνωστον εις εμε το ενυπνιον και την ερμηνειαν αυτου, θελετε καταμελισθη και αι οικιαι σας θελουσι γεινει κοπρωνες?
6 If, on the other hand, you can tel me what I dreamt and what it means, I shal give you presents,rewards and high honour. So tel me what I dreamt and what it means.'	6 αλλ' εαν φανερωσητε το ενυπνιον και την ερμηνειαν αυτου, θελετε λαβει παρ' εμου δωρα και αμοιβας και τιμην μεγαλην? το ενυπνιον λοιπον και την ερμηνειαν αυτου φανερωσατε εις εμε.
7 A second time they said, 'Let the king tel his dream to his servants, and we shal reveal its meaning.'	7 Απεκριθησαν εκ δευτερου και ειπον, Ας ειπη ο βασιλευς το ενυπνιον προς τους δουλους αυτου, και ημεις θελομεν φανερωσει την ερμηνειαν αυτου.
8 But the king retorted, 'It is plain to me that you are trying to gain time, knowing my proclaimed resolve.	8 Ο βασιλευς απεκριθη και ειπε, Επ' αληθειας καταλαμβανω οτι σεις θελετε να εξαγοραζητε τον καιρον, βλεποντες οτι διεφυγεν απ' εμου το πραγμα.
9 If you do not interpret my dream for me, there will be but one sentence passed on you al ; you haveagreed among yourselves to make me misleading and tortuous speeches while the time goes by. So tel mewhat my dream was, and then I shal know whether you can interpret it.'	9 Αλλ' εαν δεν καμητε γνωστον εις εμε το ενυπνιον, αυτη μονη η αποφασις ειναι δια σας? διοτι συνεβουλευθητε να ειπητε ψευδεις και διεφθαρμενους λογους εμπροσθεν μου, εωσου παρελθη ο καιρος? ειπατε μοι λοιπον το ενυπνιον και θελω γνωρισει οτι δυνασθε να φανερωσητε εις εμε και την ερμηνειαν αυτου.
10 The Chaldaeans answered the king, 'Nobody in the world could explain the king's problem; what ismore, no other king, governor or chief would think of putting such a question to any magician, soothsayer orChaldaean.	10 Απεκριθησαν οι Χαλδαιοι εμπροσθεν του βασιλεως και ειπον, δεν υπαρχει ανθρωπος επι της γης δυναμενος να φανερωση το πραγμα του βασιλεως? καθως δεν υπαρχει ουδεις βασιλευς, αρχων η διοικητης, οστις να ζητη τοιαυτα πραγματα παρα μαγου η επαοιδου η Χαλδαιου?
11 The question the king asks is difficult, and no one can find the king an answer to it, except the gods,whose dwelling is not with mortals.'	11 και το πραγμα το οποιον ο βασιλευς ζητει ειναι μεγα, και δεν ειναι αλλος δυναμενος να φανερωση αυτο εμπροσθεν του βασιλεως, εκτος των θεων, των οποιων η κατοικια δεν ειναι μετα σαρκος.
12 At this the king flew into a rage and ordered al the Babylonian sages to be put to death.	12 Δια τουτο εθυμωθη ο βααιλευς και ωργισθη σφοδρα και ειπε να απολεσωσι παντας τους σοφους της Βαβυλωνος.
13 On publication of the decree to have the sages killed, search was made for Daniel and hiscompanions to have them put to death.	13 Και εξηλθεν η αποφασις και οι σοφοι εθανατονοντο? εζητησαν δε και τον Δανιηλ και τους συντροφους αυτου, δια να θανατωσωσιν αυτους.
14 Then, with shrewd and cautious words, Daniel approached Arioch, the king's chief executioner, whenhe was on his way to kil the Babylonian sages.	14 Και απεκριθη ο Δανιηλ μετα φρονησεως και σοφιας προς τον Αριωχ τον αρχισωματοφυλακα του βασιλεως, οστις εξηλθε δια να θανατωση τους σοφους της Βαβυλωνος,
15 To this royal official Arioch he said, 'Why has the king issued such a harsh decree?' Arioch explainedmatters to Daniel,	15 απεκριθη και ειπε προς τον Αριωχ, τον αρχοντα του βασιλεως, Δια τι η βιαια αυτη αποφασις παρα του βασιλεως; Και ο Αριωχ εφανερωσε το πραγμα προς τον Δανιηλ.
16 and Daniel went off to ask the king for a stay of execution to give him the opportunity of revealing his interpretation to the king.	16 Και εισηλθεν ο Δανιηλ και παρεκαλεσε τον βασιλεα να δωση καιρον εις αυτον και ηθελε φανερωσει την ερμηνειαν προς τον βασιλεα.
17 Daniel then went home and told his friends Hananiah, Mishael and Azariah what had happened,	17 Και υπηγεν ο Δανιηλ εις τον οικον αυτου και εγνωστοποιησε το πραγμα προς τον Ανανιαν, προς τον Μισαηλ και προς τον Αζαριαν, τους συντροφους αυτου,
18 urging them to beg the God of heaven to show his mercy and explain the mysterious secret, so thatDaniel and his friends might be spared the fate of the other Babylonian sages.	18 δια να ζητησωσιν ελεος παρα του Θεου του ουρανου περι του μυστηριου τουτου, ωστε να μη απολεσθη ο Δανιηλ και οι συντροφοι αυτου μετα των επιλοιπων σοφων της Βαβυλωνος.
19 The mystery was then revealed to Daniel in a night-vision, and Daniel blessed the God of heaven.	19 Και το μυστηριον απεκαλυφθη προς τον Δανιηλ δι ' οραματος της νυκτος. Τοτε ευλογησεν ο Δανιηλ τον Θεον του ουρανου.
20 This is what Daniel said: May the name of God be blessed for ever and ever, since wisdom and powerare his alone.	20 Και ελαλησεν ο Δανιηλ και ειπεν, Ειη το ονομα του Θεου ευλογημενον απο του αιωνος και εως του αιωνος? διοτι αυτου ειναι η σοφια και η δυναμις?
21 It is he who controls the procession of times and seasons, who makes and unmakes kings, whoconfers wisdom on the wise, and knowledge on those with discernment,	21 και αυτος μεταβαλλει τους καιρους και τους χρονους? καθαιρει βασιλεις και καθιστα βασιλεις? διδει σοφιαν εις τους σοφους και γνωσιν εις τους συνετους.
22 who uncovers depths and mysteries, who knows what lies in darkness; and light dwel s with him.	22 Αυτος αποκαλυπτει τα βαθεα και τα κεκρυμμενα? γνωριζει τα εν τω σκοτει και το φως κατοικει μετ' αυτου.
23 To you, God of my fathers, I give thanks and praise for having given me wisdom and strength: to meyou have explained what we asked you, to us you have explained the king's problem.	23 Σε, Θεε των πατερων μου, ευχαριστω και σε δοξολογω, οστις μοι εδωκας σοφιαν και δυναμιν, και εκαμες γνωστον εις εμε ο, τι εδεηθημεν παρα σου. Διοτι συ εκαμες γνωστην εις ημας του βασιλεως την υποθεσιν.
24 So Daniel went to see Arioch, whom the king had made responsible for putting the Babylonian sagesto death. Going in, he said, 'Do not put the Babylonian sages to death. Take me into the king's presence and Iwil reveal the meaning to the king.'	24 Υπηγε λοιπον ο Δανιηλ προς τον Αριωχ, τον οποιον ο βασιλευς διεταξε να απολεση τους σοφους της Βαβυλωνος? υπηγε και ειπε προς αυτον ουτω? Μη απολεσης τους σοφους της Βαβυλωνος? εισαξον με ενωπιον του βασιλεως και εγω θελω φανερωσει την ερμηνειαν προς τον βασιλεα.
25 Arioch lost no time in bringing Daniel to the king. 'Among the exiles from Judah,' he said, 'I havediscovered a man who can reveal the meaning to the king.'	25 Και εισηξεν ο Αριωχ μετα σπουδης τον Δανιηλ ενωπιον του βασιλεως και ειπε προς αυτον ουτως, Ευρηκα ανδρα εκ των υιων της αιχμαλωσιας του Ιουδα, οστις θελει φανερωσει την ερμηνειαν εις τον βασιλεα.
26 The king said to Daniel (who had been given the name Belteshazzar), 'Can you tel me what I dreamtand what it means?'	26 Απεκριθη ο βασιλευς και ειπε προς τον Δανιηλ, του οποιου το ονομα ητο Βαλτασασαρ, Εισαι ικανος να φανερωσης προς εμε το ενυπνιον το οποιον ειδον και την ερμηνειαν αυτου;
27 Facing the king, Daniel replied, 'None of the sages, soothsayers, magicians or exorcists has beenable to tell the king the truth of the mystery which the king has propounded;	27 Απεκριθη ο Δανιηλ ενωπιον του βασιλεως και ειπε, Το μυστηριον, περι του οποιου ο βασιλευς επερωτα, δεν δυνανται σοφοι, επαοιδοι, μαγοι, μαντεις, να φανερωσωσι προς τον βασιλεα?
28 but there is a God in heaven who reveals mysteries and who has shown King Nebuchadnezzar whatis to take place in the final days. These, then, are the dream and the visions that passed through your head asyou lay in bed:	28 αλλ' ειναι Θεος εν τω ουρανω, οστις αποκαλυπτει μυστηρια και καμνει γνωστον εις τον βασιλεα Ναβουχοδονοσορ, τι μελλει γενεσθαι εν ταις εσχαταις ημεραις. Το ενυπνιον σου και αι ορασεις της κεφαλης σου επι της κλινης σου ειναι αυται?
29 'Your Majesty, on your bed your thoughts turned to what would happen in the future, and the Revealerof Mysteries disclosed to you what is to take place.	29 βασιλευ, οι διαλογισμοι σου ανεβησαν εις τον νουν σου επι της κλινης σου, περι του τι μελλει γενεσθαι μετα ταυτα? και ο αποκαλυπτων μυστηρια εκαμε γνωστον εις σε τι μελλει γενεσθαι.
30 This mystery has been revealed to me, not that I am wiser than anyone else, but for this sole purpose:that the king should learn what it means, and that you should understand your inmost thoughts.	30 Πλην οσον το κατ' εμε, το μυστηριον τουτο δεν απεκαλυφθη προς εμε δια σοφιας, την οποιαν εχω εγω μαλλον παρα παντας τους ζωντας, αλλα δια να φανερωθη η ερμηνεια προς τον βασιλεα και δια να γνωρισης τους διαλογισμους της καρδιας σου.
31 'You have had a vision, Your Majesty; this is what you saw: a statue, a great statue of extremebrightness, stood before you, terrible to see.	31 Συ, βασιλευ, εθεωρεις και ιδου, εικων μεγαλη? εξαισιος ητο εκεινη η εικων και υπεροχος η λαμψις αυτης, ισταμενης ενωπιον σου, και η μορφη αυτης φοβερα.
32 The head of this statue was of fine gold, its chest and arms were of silver, its belly and thighs ofbronze,	32 Η κεφαλη της εικονος εκεινης ητο εκ χρυσου καθαρου, το στηθος αυτης και οι βραχιονες αυτης εξ αργυρου, η κοιλια αυτης και οι μηροι αυτης εκ χαλκου,
33 its legs of iron, its feet part iron, part clay.	33 αι κνημαι αυτης εκ σιδηρου, οι ποδες αυτης μερος μεν εκ σιδηρου, μερος δε εκ πηλου.
34 While you were gazing, a stone broke away, untouched by any hand, and struck the statue, struck itsfeet of iron and clay and shattered them.	34 Εθεωρεις εωσου απεκοπη λιθος ανευ χειρων, και εκτυπησε την εικονα επι τους ποδας αυτης τους εκ σιδηρου και πηλου και κατεσυντριψεν αυτους.
35 Then, iron and clay, bronze, silver and gold, al broke into pieces as fine as chaff on the threshing-floorin summer. The wind blew them away, leaving not a trace behind. And the stone that had struck the statue grewinto a great mountain, fil ing the whole world.	35 Τοτε ο σιδηρος, ο πηλος, ο χαλκος, ο αργυρος και ο χρυσος κατεσυντριφθησαν ομου και εγειναν ως λεπτον αχυρον αλωνιου θερινου? και ο ανεμος εσηκωσεν αυτα και ουδεις τοπος ευρεθη αυτων? ο δε λιθος ο κτυπησας την εικονα εγεινεν ορος μεγα και εγεμισεν ολην την γην.
36 This was the dream; we shal now explain to the king what it means.	36 Τουτο ειναι το ενυπνιον? και την ερμηνειαν αυτου θελομεν ειπει ενωπιον του βασιλεως.
37 'You, Your Majesty, king of kings, to whom the God of heaven has given sovereignty, power, strengthand honour-	37 Συ, βασιλευ, εισαι βασιλευς βασιλεων? διοτι ο Θεος του ουρανου εδωκεν εις σε βασιλειαν, δυναμιν και ισχυν και δοξαν.
38 human beings, wild animals, birds of the air, wherever they live, he has entrusted to your rule, makingyou king of them al -- you are the golden head.	38 Και παντα τοπον, οπου κατοικουσιν οι υιοι των ανθρωπων, τα θηρια του αγρου και τα πετεινα του ουρανου, εδωκεν εις την χειρα σου και σε κατεστησε κυριον επι παντων τουτων? συ εισαι η κεφαλη εκεινη η χρυση.
39 And, after you, another kingdom wil rise, not as great as yours, and then a third, of bronze, which wilrule the whole world.	39 Και μετα σε θελει αναστηθη αλλη βασιλεια κατωτερα σου και τριτη αλλη βασιλεια εκ χαλκου, ητις θελει κυριευσει επι πασης της γης.
40 There wil be a fourth kingdom, hard as iron, as iron that pulverises and crushes al . Like iron thatbreaks everything to pieces, it wil crush and break all the earlier kingdoms.	40 Και τεταρτη βασιλεια θελει σταθη ισχυρα ως ο σιδηρος? καθως ο σιδηρος κατακοπτει και καταλεπτυνει τα παντα? μαλιστα καθως ο σιδηρος ο συντριβων τα παντα, ουτω θελει κατακοπτει και κατασυντριβει.
41 The feet you saw, part earthenware, part iron, are a kingdom which wil be split in two, but which wilretain something of the strength of iron, just as you saw the iron and the clay of the earthenware mixed together.	41 Περι δε του οτι ειδες τους ποδας και τους δακτυλους, μερος μεν εκ πηλου κεραμεως, μερος δε εκ σιδηρου, θελει εισθαι βασιλεια διηρημενη? πλην θελει μενει τι εν αυτη εκ της δυναμεως του σιδηρου, καθως ειδες τον σιδηρον αναμεμιγμενον μετα αργιλλωδους πηλου.
42 The feet were part iron, part potter's clay: the kingdom wil be partly strong and partly brittle.	42 Και καθως οι δακτυλοι των ποδων ησαν μερος εκ σιδηρου και μερος εκ πηλου, ουτως η βασιλεια θελει εισθαι κατα μερος ισχυρα και κατα μερος ευθραυστος.
43 And just as you saw the iron and the clay of the earthenware mixed together, so the two wil be mixedtogether in human seed; but they wil not hold together any more than iron wil blend with clay.	43 Και καθως ειδες τον σιδηρον αναμεμιγμενον μετα του αργιλλωδους πηλου, ουτω θελουσιν αναμιχθη δια σπερματος ανθρωπων? πλην δεν θελουσιν εισθαι κεκολλημενοι ο εις μετα του αλλου, καθως ο σιδηρος δεν μιγνυεται μετα του πηλου.
44 In the days of those kings, the God of heaven wil set up a kingdom which wil never be destroyed, andthis kingdom wil not pass into the hands of another race: it will shatter and absorb all the previous kingdoms anditself last for ever-	44 Και εν ταις ημεραις των βασιλεων εκεινων, θελει αναστησει ο Θεος του ουρανου βασιλειαν, ητις εις τον αιωνα δεν θελει φθαρη? και η βασιλεια αυτη δεν θελει περασει εις αλλον λαον? θελει κατασυντριψει και συντελεσει πασας ταυτας τας βασιλειας, αυτη δε θελει διαμενει εις τους αιωνας,
45 just as you saw a stone, untouched by hand, break away from the mountain and reduce iron, bronze,earthenware, silver and gold to powder. The Great God has shown the king what is to take place. The dream istrue, the interpretation exact.'	45 καθως ειδες οτι απεκοπη λιθος εκ του ορους ανευ χειρων και κατεσυντριψε τον σιδηρον, τον χαλκον, τον πηλον, τον αργυρον και τον χρυσον? ο Θεος ο μεγας εκαμε γνωστον εις τον βασιλεα ο, τι θελει γεινει μετα ταυτα? και αληθινον ειναι το ενυπνιον και πιστη η ερμηνεια αυτου.
46 At this, King Nebuchadnezzar fell prostrate before Daniel; he gave orders for Daniel to be offered an oblation and a fragrant sacrifice.	46 Τοτε ο βασιλευς Ναβουχοδονοσορ επεσεν επι προσωπον και προσεκυνησε τον Δανιηλ και προσεταξε να προσφερωσιν εις αυτον προσφοραν και θυμιαματα.
47 The king said to Daniel, 'Your god is indeed the God of gods, the Master of kings, and the Revealer ofMysteries, since you have been able to reveal this mystery.'	47 Και αποκριθεις ο βασιλευς προς τον Δανιηλ, ειπεν, Επ' αληθειας, ο Θεος σας, αυτος ειναι Θεος θεων και Κυριος των βασιλεων και οστις αποκαλυπτει μυστηρια? διοτι ηδυνηθης να αποκαλυψης το μυστηριον τουτο.
48 The king then conferred high rank on Daniel and gave him many handsome presents. He also madehim governor of the whole province of Babylon and head of all the sages of Babylon.	48 Τοτε ο βασιλευς εμεγαλυνε τον Δανιηλ και δωρα μεγαλα και πολλα εδωκεν εις αυτον και κατεστησεν αυτον κυριον επι πασης της επαρχιας της Βαβυλωνος και αρχιδιοικητην επι παντας τους σοφους της Βαβυλωνος.
49 At Daniel's request, the king entrusted the affairs of the province of Babylon to Shadrach, Meshachand Abed-Nego; Daniel himself remained in attendance on the king.	49 Και εζητησεν ο Δανιηλ παρα του βασιλεως και κατεστησε τον Σεδραχ, τον Μισαχ και τον Αβδε-νεγω επι τας υποθεσεις της επαρχιας της Βαβυλωνος? ο δε Δανιηλ ευρισκετο εν τη αυλη του βασιλεως.