1 αιρετωτερον ονομα καλον η πλουτος πολυς υπερ δε αργυριον και χρυσιον χαρις αγαθη | 1 Fame is preferable to great wealth, favour, to silver and gold. |
2 πλουσιος και πτωχος συνηντησαν αλληλοις αμφοτερους δε ο κυριος εποιησεν | 2 Rich and poor rub shoulders, Yahweh has made them both. |
3 πανουργος ιδων πονηρον τιμωρουμενον κραταιως αυτος παιδευεται οι δε αφρονες παρελθοντες εζημιωθησαν | 3 The discreet sees danger and takes shelter, simpletons go ahead and pay the penalty. |
4 γενεα σοφιας φοβος κυριου και πλουτος και δοξα και ζωη | 4 The reward of humility is the fear of Yahweh, and riches, honour and life. |
5 τριβολοι και παγιδες εν οδοις σκολιαις ο δε φυλασσων την εαυτου ψυχην αφεξεται αυτων | 5 Thorns and snares line the path of the wilful, whoever values life will stay at a distance. |
6 - | 6 Give a lad a training suitable to his character and, even when old, he wil not go back on it. |
7 πλουσιοι πτωχων αρξουσιν και οικεται ιδιοις δεσποταις δανιουσιν | 7 The rich lords it over the poor, the borrower is the lender's slave. |
8 ο σπειρων φαυλα θερισει κακα πληγην δε εργων αυτου συντελεσει [8α] ανδρα ιλαρον και δοτην ευλογει ο θεος ματαιοτητα δε εργων αυτου συντελεσει | 8 Whoever sows injustice reaps disaster, and the rod of such anger wil disappear. |
9 ο ελεων πτωχον αυτος διατραφησεται των γαρ εαυτου αρτων εδωκεν τω πτωχω [9α] νικην και τιμην περιποιειται ο δωρα δους την μεντοι ψυχην αφαιρειται των κεκτημενων | 9 A kindly eye wil earn a blessing, such a person shares out food with the poor. |
10 εκβαλε εκ συνεδριου λοιμον και συνεξελευσεται αυτω νεικος οταν γαρ καθιση εν συνεδριω παντας ατιμαζει | 10 Expel the mocker and strife goes too, law-suits and dislike die down. |
11 αγαπα κυριος οσιας καρδιας δεκτοι δε αυτω παντες αμωμοι χειλεσιν ποιμαινει βασιλευς | 11 Whoever loves the pure of heart and is gracious of speech has the king for a friend. |
12 οι δε οφθαλμοι κυριου διατηρουσιν αισθησιν φαυλιζει δε λογους παρανομος | 12 Yahweh's eyes protect knowledge, but he confounds deceitful speeches. |
13 προφασιζεται και λεγει οκνηρος λεων εν ταις οδοις εν δε ταις πλατειαις φονευται | 13 'There is a lion outside,' says the idler, 'I shal be kil ed in the street!' |
14 βοθρος βαθυς στομα παρανομου ο δε μισηθεις υπο κυριου εμπεσειται εις αυτον [14α] εισιν οδοι κακαι ενωπιον ανδρος και ουκ αγαπα του αποστρεψαι απ' αυτων αποστρεφειν δε δει απο οδου σκολιας και κακης | 14 The mouth of an adulterous woman is a deep pit, into it fal s the man whom Yahweh rebukes. |
15 ανοια εξηπται καρδιας νεου ραβδος δε και παιδεια μακραν απ' αυτου | 15 Fol y is anchored in the heart of a youth, the whip of instruction wil rid him of it. |
16 ο συκοφαντων πενητα πολλα ποιει τα εαυτου διδωσιν δε πλουσιω επ' ελασσονι | 16 Harsh treatment enriches the poor, but a gift impoverishes the rich. |
17 λογοις σοφων παραβαλλε σον ους και ακουε εμον λογον την δε σην καρδιαν επιστησον ινα γνως οτι καλοι εισιν | 17 Give ear, listen to the sayings of the sages, and apply your heart to what I know, |
18 και εαν εμβαλης αυτους εις την καρδιαν σου ευφρανουσιν σε αμα επι σοις χειλεσιν | 18 for it wil be a delight to keep them deep within you to have them al ready on your lips. |
19 ινα σου γενηται επι κυριον η ελπις και γνωριση σοι την οδον αυτου | 19 So that your trust may be in Yahweh, it is you whom I wish to instruct today. |
20 και συ δε απογραψαι αυτα σεαυτω τρισσως εις βουλην και γνωσιν επι το πλατος της καρδιας σου | 20 Have I not written for you thirty chapters of advice and knowledge, |
21 διδασκω ουν σε αληθη λογον και γνωσιν αγαθην υπακουειν του αποκρινεσθαι λογους αληθειας τοις προβαλλομενοις σοι | 21 to make you know the certainty of true sayings, so that you can return with sound answers to thosewho sent you? |
22 μη αποβιαζου πενητα πτωχος γαρ εστιν και μη ατιμασης ασθενη εν πυλαις | 22 Do not despoil the weak, for he is weak, and do not oppress the poor at the gate, |
23 ο γαρ κυριος κρινει αυτου την κρισιν και ρυση σην ασυλον ψυχην | 23 for Yahweh takes up their cause, and extorts the life of their extortioners. |
24 μη ισθι εταιρος ανδρι θυμωδει φιλω δε οργιλω μη συναυλιζου | 24 Do not make friends with one who gives way to anger, make no one quick-tempered a companion ofyours, |
25 μηποτε μαθης των οδων αυτου και λαβης βροχους τη ση ψυχη | 25 for fear you learn such behaviour and in it find a snare for yourself. |
26 μη διδου σεαυτον εις εγγυην αισχυνομενος προσωπον | 26 Do not be one of those who go guarantor, who go surety for debts: |
27 εαν γαρ μη εχης ποθεν αποτεισης λημψονται το στρωμα το υπο τας πλευρας σου | 27 if you have no means of paying your bed wil be taken from under you. |
28 μη μεταιρε ορια αιωνια α εθεντο οι πατερες σου | 28 Do not displace the ancient boundary-stone set by your ancestors. |
29 ορατικον ανδρα και οξυν εν τοις εργοις αυτου βασιλευσι δει παρεσταναι και μη παρεσταναι ανδρασι νωθροις | 29 You see someone alert at his business? His aim wil be to serve kings; not for him the service of theobscure. |