1 αιρετωτερον ονομα καλον η πλουτος πολυς υπερ δε αργυριον και χρυσιον χαρις αγαθη | 1 A good name is more desirable than great riches, and high esteem, than gold and silver. |
2 πλουσιος και πτωχος συνηντησαν αλληλοις αμφοτερους δε ο κυριος εποιησεν | 2 Rich and poor have a common bond: the LORD is the maker of them all. |
3 πανουργος ιδων πονηρον τιμωρουμενον κραταιως αυτος παιδευεται οι δε αφρονες παρελθοντες εζημιωθησαν | 3 The shrewd man perceives evil and hides, while simpletons continue on and suffer the penalty. |
4 γενεα σοφιας φοβος κυριου και πλουτος και δοξα και ζωη | 4 The reward of humility and fear of the LORD is riches, honor and life. |
5 τριβολοι και παγιδες εν οδοις σκολιαις ο δε φυλασσων την εαυτου ψυχην αφεξεται αυτων | 5 Thorns and snares are on the path of the crooked; he who would safeguard his life will shun them. |
6 - | 6 Train a boy in the way he should go; even when he is old, he will not swerve from it. |
7 πλουσιοι πτωχων αρξουσιν και οικεται ιδιοις δεσποταις δανιουσιν | 7 The rich rule over the poor, and the borrower is the slave of the lender. |
8 ο σπειρων φαυλα θερισει κακα πληγην δε εργων αυτου συντελεσει [8α] ανδρα ιλαρον και δοτην ευλογει ο θεος ματαιοτητα δε εργων αυτου συντελεσει | 8 He who sows iniquity reaps calamity, and the rod destroys his labors. |
9 ο ελεων πτωχον αυτος διατραφησεται των γαρ εαυτου αρτων εδωκεν τω πτωχω [9α] νικην και τιμην περιποιειται ο δωρα δους την μεντοι ψυχην αφαιρειται των κεκτημενων | 9 The kindly man will be blessed, for he gives of his sustenance to the poor. |
10 εκβαλε εκ συνεδριου λοιμον και συνεξελευσεται αυτω νεικος οταν γαρ καθιση εν συνεδριω παντας ατιμαζει | 10 Expel the arrogant man and discord goes out; strife and insult cease. |
11 αγαπα κυριος οσιας καρδιας δεκτοι δε αυτω παντες αμωμοι χειλεσιν ποιμαινει βασιλευς | 11 The LORD loves the pure of heart; the man of winning speech has the king for his friend. |
12 οι δε οφθαλμοι κυριου διατηρουσιν αισθησιν φαυλιζει δε λογους παρανομος | 12 The eyes of the LORD safeguard knowledge, but he defeats the projects of the faithless. |
13 προφασιζεται και λεγει οκνηρος λεων εν ταις οδοις εν δε ταις πλατειαις φονευται | 13 The sluggard says, "A lion is outside; in the streets I might be slain." |
14 βοθρος βαθυς στομα παρανομου ο δε μισηθεις υπο κυριου εμπεσειται εις αυτον [14α] εισιν οδοι κακαι ενωπιον ανδρος και ουκ αγαπα του αποστρεψαι απ' αυτων αποστρεφειν δε δει απο οδου σκολιας και κακης | 14 The mouth of the adulteress is a deep pit; he with whom the LORD is angry will fall into it. |
15 ανοια εξηπται καρδιας νεου ραβδος δε και παιδεια μακραν απ' αυτου | 15 Folly is close to the heart of a child, but the rod of discipline will drive it far from him. |
16 ο συκοφαντων πενητα πολλα ποιει τα εαυτου διδωσιν δε πλουσιω επ' ελασσονι | 16 He who oppresses the poor to enrich himself will yield up his gains to the rich as sheer loss. |
17 λογοις σοφων παραβαλλε σον ους και ακουε εμον λογον την δε σην καρδιαν επιστησον ινα γνως οτι καλοι εισιν | 17 The sayings of the wise: Incline your ear, and hear my words, and apply your heart to my doctrine; |
18 και εαν εμβαλης αυτους εις την καρδιαν σου ευφρανουσιν σε αμα επι σοις χειλεσιν | 18 For it will be well if you keep them in your bosom, if they all are ready on your lips. |
19 ινα σου γενηται επι κυριον η ελπις και γνωριση σοι την οδον αυτου | 19 That your trust may be in the LORD, I make known to you the words of Amen-em-Ope. |
20 και συ δε απογραψαι αυτα σεαυτω τρισσως εις βουλην και γνωσιν επι το πλατος της καρδιας σου | 20 Have I not written for you the "Thirty," with counsels and knowledge, |
21 διδασκω ουν σε αληθη λογον και γνωσιν αγαθην υπακουειν του αποκρινεσθαι λογους αληθειας τοις προβαλλομενοις σοι | 21 To teach you truly how to give a dependable report to one who sends you? |
22 μη αποβιαζου πενητα πτωχος γαρ εστιν και μη ατιμασης ασθενη εν πυλαις | 22 Injure not the poor because they are poor, nor crush the needy at the gate; |
23 ο γαρ κυριος κρινει αυτου την κρισιν και ρυση σην ασυλον ψυχην | 23 For the LORD will defend their cause, and will plunder the lives of those who plunder them. |
24 μη ισθι εταιρος ανδρι θυμωδει φιλω δε οργιλω μη συναυλιζου | 24 Be not friendly with a hotheaded man, nor the companion of a wrathful man, |
25 μηποτε μαθης των οδων αυτου και λαβης βροχους τη ση ψυχη | 25 Lest you learn his ways, and get yourself into a snare. |
26 μη διδου σεαυτον εις εγγυην αισχυνομενος προσωπον | 26 Be not one of those who give their hand in pledge, of those who become surety for debts; |
27 εαν γαρ μη εχης ποθεν αποτεισης λημψονται το στρωμα το υπο τας πλευρας σου | 27 For if you have not the means to pay, your bed will be taken from under you. |
28 μη μεταιρε ορια αιωνια α εθεντο οι πατερες σου | 28 Remove not the ancient landmark which your fathers set up. |
29 ορατικον ανδρα και οξυν εν τοις εργοις αυτου βασιλευσι δει παρεσταναι και μη παρεσταναι ανδρασι νωθροις | 29 You see a man skilled at his work? He will stand in the presence of kings; he will not stand in the presence of obscure men. |