1 Προτιμοτερον ονομα καλον παρα πλουτη μεγαλα, χαρις αγαθη παρα αργυριον και χρυσιον. | 1 Fame is preferable to great wealth, favour, to silver and gold. |
2 Πλουσιος και πτωχος συναπαντωνται? ο Κυριος ειναι ο Ποιητης αμφοτερων τουτων. | 2 Rich and poor rub shoulders, Yahweh has made them both. |
3 Ο φρονιμος προβλεπει το κακον και κρυπτεται? οι αφρονες ομως προχωρουσι και τιμωρουνται. | 3 The discreet sees danger and takes shelter, simpletons go ahead and pay the penalty. |
4 Η αμοιβη της ταπεινωσεως και του φοβου του Κυριου ειναι πλουτος και δοξα και ζωη. | 4 The reward of humility is the fear of Yahweh, and riches, honour and life. |
5 Τριβολοι και παγιδες ειναι εν τη οδω του σκολιου? οστις φυλαττει την ψυχην αυτου, θελει εισθαι μακραν απ' αυτων. | 5 Thorns and snares line the path of the wilful, whoever values life will stay at a distance. |
6 Διδαξον το παιδιον εν αρχη της οδου αυτου? και δεν θελει απομακρυνθη απ' αυτης ουδε οταν γηραση. | 6 Give a lad a training suitable to his character and, even when old, he wil not go back on it. |
7 Ο πλουσιος εξουσιαζει τους πτωχους? και ο δανειζομενος ειναι δουλος του δανειζοντος. | 7 The rich lords it over the poor, the borrower is the lender's slave. |
8 Ο σπειρων ανομιαν θελει θερισει συμφορας? και η ραβδος της υβρεως αυτου θελει εκλειψει. | 8 Whoever sows injustice reaps disaster, and the rod of such anger wil disappear. |
9 Ο εχων ομμα αγαθον θελει ευλογηθη? διοτι διδει εκ του αρτου αυτου εις τον πτωχον. | 9 A kindly eye wil earn a blessing, such a person shares out food with the poor. |
10 Εκδιωξον τον χλευαστην και θελει συνεξελθει η φιλονεικια, και η ερις και η υβρις θελουσι παυσει. | 10 Expel the mocker and strife goes too, law-suits and dislike die down. |
11 Οστις αγαπα την καθαροτητα της καρδιας, δια την χαριν των χειλεων αυτου ο βασιλευς θελει εισθαι φιλος αυτου. | 11 Whoever loves the pure of heart and is gracious of speech has the king for a friend. |
12 Οι οφθαλμοι του Κυριου περιφρουρουσι την γνωσιν? ανατρεπει δε τας υποθεσεις του παρανομου. | 12 Yahweh's eyes protect knowledge, but he confounds deceitful speeches. |
13 Ο οκνηρος λεγει, Λεων ειναι εξω? εν τω μεσω των πλατειων θελω φονευθη. | 13 'There is a lion outside,' says the idler, 'I shal be kil ed in the street!' |
14 Στομα γυναικος αλλοτριας ειναι λακκος βαθυς? ο μισουμενος υπο Κυριου θελει εμπεσει εις αυτον. | 14 The mouth of an adulterous woman is a deep pit, into it fal s the man whom Yahweh rebukes. |
15 Η ανοησια ειναι συνδεδεμενη μετα της καρδιας του παιδιου? η ραβδος της παιδειας θελει αποχωρισει αυτην απ' αυτου. | 15 Fol y is anchored in the heart of a youth, the whip of instruction wil rid him of it. |
16 Οστις καταθλιβει τον πτωχον δια να αυξηση τα πλουτη αυτου, και οστις διδει εις τον πλουσιον, θελει ελθει βεβαιως εις ενδειαν. | 16 Harsh treatment enriches the poor, but a gift impoverishes the rich. |
17 Κλινον το ωτιον σου και ακουε τους λογους των σοφων, και προσκολλησον την καρδιαν σου εις την γνωσιν μου? | 17 Give ear, listen to the sayings of the sages, and apply your heart to what I know, |
18 διοτι ειναι τερπνοι, εαν φυλαττη αυτους εν τη καρδια σου? και θελουσι συναρμοζεσθαι ομου επι των χειλεων σου. | 18 for it wil be a delight to keep them deep within you to have them al ready on your lips. |
19 Δια να ηναι το θαρρος σου επι τον Κυριον, εδιδαξα ταυτα εις σε την ημεραν ταυτην, μαλιστα εις σε. | 19 So that your trust may be in Yahweh, it is you whom I wish to instruct today. |
20 Δεν εγραψα εις σε πολλακις δια συμβουλων και γνωσεων, | 20 Have I not written for you thirty chapters of advice and knowledge, |
21 δια να σε καμω να γνωρισης την βεβαιοτητα των λογων της αληθειας, ωστε να αποκρινησαι λογους αληθειας προς τους εξαποστελλοντας σε; | 21 to make you know the certainty of true sayings, so that you can return with sound answers to thosewho sent you? |
22 Μη γυμνονης τον πτωχον, διοτι ειναι πτωχος? μηδε καταθλιβε εις την πυλην τον δυστυχουντα? | 22 Do not despoil the weak, for he is weak, and do not oppress the poor at the gate, |
23 διοτι ο Κυριος θελει εκδικασει την δικην αυτων? και θελει γυμνωσει την ψυχην των γυμνωσαντων αυτους. | 23 for Yahweh takes up their cause, and extorts the life of their extortioners. |
24 Μη καμνε φιλιαν μετα ανθρωπου θυμωδους? και μετα ανθρωπου οργιλου μη συμπεριπατει? | 24 Do not make friends with one who gives way to anger, make no one quick-tempered a companion ofyours, |
25 μηποτε μαθης τας οδους αυτου, και λαβης παγιδα εις την ψυχην σου. | 25 for fear you learn such behaviour and in it find a snare for yourself. |
26 Μη εσο εκ των διδοντων χειρα, εκ των εγγυωμενων δια χρεη. | 26 Do not be one of those who go guarantor, who go surety for debts: |
27 Εαν δεν εχης ποθεν να πληρωσης, δια τι να παρωσι την κλινην σου υποκατωθεν σου; | 27 if you have no means of paying your bed wil be taken from under you. |
28 Μη μετακινει ορια αρχαια, τα οποια εθεσαν οι πατερες σου. | 28 Do not displace the ancient boundary-stone set by your ancestors. |
29 Ειδες ανθρωπον επιτηδειον εις τα εργα αυτου; αυτος θελει παρασταθη ενωπιον βασιλεων? δεν θελει παρασταθη ενωπιον ουτιδανων. | 29 You see someone alert at his business? His aim wil be to serve kings; not for him the service of theobscure. |