1 Mientras tanto se reunieron miles de personas, hasta el punto de atropellarse unos a otros. Jesús comenzó a decir, dirigiéndose primero a sus discípulos: «Cuídense de la levadura de los fariseos, que es la hipocresía. | 1 Interea multis turbis cir cumstantibus, ita ut se invi cem conculcarent,coepit dicere ad discipulos suos primum: “ Attendite a fermento pharisaeorum,quod est hypocrisis. |
2 No hay nada oculto que no deba ser revelado, ni nada secreto que no deba ser conocido. | 2 Nihil autem opertum est, quod non reveletur, nequeabsconditum, quod non sciatur. |
3 Por eso, todo lo que ustedes han dicho en la oscuridad, será escuchado en pleno día; y lo que han hablado al oído, en las habitaciones más ocultas, será proclamado desde lo alto de las casas. | 3 Quoniam, quae in tenebris dixistis, in lumineaudientur; et, quod in aurem locuti estis in cubiculis, praedicabitur in tectis.
|
4 A ustedes, mis amigos, les digo: No teman a los que matan el cuerpo y después no pueden hacer nada más. | 4 Dico autem vobis amicis meis: Ne terreamini ab his, qui occidunt corpus etpost haec non habent amplius, quod faciant. |
5 Yo les indicaré a quién deben matar, tiene el poder de arrojar a la Gehena. Sí, les repito, teman a ese. | 5 Ostendam autem vobis quemtimeatis: Timete eum, qui postquam occiderit, habet potestatem mittere ingehennam. Ita dico vobis: Hunc timete. |
6 ¿No se venden acaso cinco pájaros por dos monedas? Sin embargo, Dios no olvida a ninguno de ellos. | 6 Nonne quinque passeres veneuntdipundio? Et unus ex illis non est in oblivione coram Deo. |
7 Ustedes tienen contados todos sus cabellos: no teman, porque valen más que muchos pájaros. | 7 Sed et capillicapitis vestri omnes numerati sunt. Nolite timere; multis passeribus plurisestis.
|
8 Les aseguro que aquel que me reconozca abiertamente delante de los hombres, el Hijo del hombre lo reconocerá ante los ángeles de Dios. | 8 Dico autem vobis: Omnis, quicumque confessus fuerit in me coram hominibus, etFilius hominis confitebitur in illo coram angelis Dei; |
9 Pero el que no me reconozca delante de los hombres, no será reconocido ante los ángeles de Dios. | 9 qui autem negaverit mecoram hominibus, denegabitur coram angelis Dei.
|
10 Al que diga una palabra contra el Hijo del hombre, se le perdonará; pero al que blasfeme contra el Espíritu Santo, no se le perdonará. | 10 Et omnis, qui dicet verbum in Filium hominis, remittetur illi; ei autem, quiin Spiritum Sanctum blasphemaverit, non remittetur.
|
11 Cuando los lleven ante las sinagogas, ante los magistrados y las autoridades, no se preocupen de cómo se van a defender o qué van a decir, | 11 Cum autem inducent vos in synagogas et ad magistratus et potestates, nolitesolliciti esse qualiter aut quid respondeatis aut quid dicatis: |
12 porque el Espíritu Santo les enseñará en ese momento lo que deban decir». | 12 Spiritus enimSanctus docebit vos in ipsa hora, quae oporteat dicere ”.
|
13 Uno de la multitud le dijo: «Maestro, dile a mi hermano que comparta conmigo la herencia». | 13 Ait autem quidam ei de turba: “ Magister, dic fratri meo, ut dividat mecumhereditatem ”. |
14 Jesús le respondió: «Amigo, ¿quién me ha constituido juez o árbitro entre ustedes?». | 14 At ille dixit ei: “ Homo, quis me constituit iudicem autdivisorem super vos? ”. |
15 Después les dijo: «Cuídense de la abundancia, la vida de un hombre no está asegurada por sus riquezas». | 15 Dixitque ad illos: “ Videte et cavete ab omniavaritia, quia si cui res abundant, vita eius non est ex his, quae possidet ”. |
16 Les dijo entonces una parábola: «Había un hombre rico, cuyas tierras habían producido mucho, | 16 Dixit autem similitudinem ad illos dicens: “ Hominis cuiusdam divitisuberes fructus ager attulit. |
17 y se preguntaba a sí mismo "¿Qué voy a hacer? No tengo dónde guardar mi cosecha". | 17 Et cogitabat intra se dicens: “Quid faciam,quod non habeo, quo congregem fructus meos?”. |
18 Después pensó: "Voy a hacer esto: demoleré mis graneros, construiré otros más grandes y amontonaré allí todo mi trigo y mis bienes, | 18 Et dixit: “Hoc faciam:destruam horrea mea et maiora aedificabo et illuc congregabo omne triticum etbona mea; |
19 y diré a mi alma: Alma mía, tienes bienes almacenados para muchos años; descansa, como, bebe y date buena vida". | 19 et dicam animae meae: Anima, habes multa bona posita in annosplurimos; requiesce, comede, bibe, epulare”. |
20 Pero Dios le dijo: "Insensato, esta misma noche vas a morir. ¿Y para quién será lo que has amontonado?". | 20 Dixit autem illi Deus: “Stulte!Hac nocte animam tuam repetunt a te; quae autem parasti, cuius erunt?”. |
21 Esto es lo que sucede al que acumula riquezas para sí, y no es rico a los ojos de Dios». | 21 Sicest qui sibi thesaurizat et non fit in Deum dives ”.
|
22 Después dijo a sus discípulos: «Por eso les digo: No se inquieten por la vida, pensando qué van a comer, ni por el cuerpo, pensando con qué se van a vestir. | 22 Dixitque ad discipulos suos: “ Ideo dico vobis: nolite solliciti esseanimae quid manducetis, neque corpori quid vestiamini.
|
23 Porque la vida vale más que la comida, y el cuerpo más que el vestido. | 23 Anima enim plus est quam esca, et corpus quam vestimentum. |
24 Fíjense en los cuervos: no siembran ni cosecha, no tienen despensa ni granero, y Dios los alimenta. ¡Cuánto más valen ustedes que los pájaros! | 24 Consideratecorvos, quia non seminant neque metunt, quibus non est cellarium neque horreum,et Deus pascit illos; quanto magis vos pluris estis volucribus. |
25 ¿Y quién de ustedes, por mucho que se inquiete, puede añadir un instante al tiempo de su vida? | 25 Quis autemvestrum cogitando potest adicere ad aetatem suam cubitum? |
26 Si aun las cosas más pequeñas superan sus fuerzas, ¿por qué se inquietan por las otras? | 26 Si ergo neque, quodminimum est, potestis, quid de ceteris solliciti estis? |
27 Fíjense en los lirios: no hilan ni tejen; sin embargo, les aseguro que ni Salomón, en el esplendor de su gloria, se vistió como uno de ellos. | 27 Considerate liliaquomodo crescunt: non laborant neque nent; dico autem vobis: Nec Salomon in omnigloria sua vestiebatur sicut unum ex istis. |
28 Si Dios viste así a la hierba, que hoy está en el campo y mañana es echada al fuego, ¡cuánto más hará por ustedes, hombres de poca fe! | 28 Si autem fenum, quod hodie inagro est et cras in clibanum mittitur, Deus sic vestit, quanto magis vos,pusillae fidei. |
29 Tampoco tienen que preocuparse por lo que van a comer o beber; no se inquieten, | 29 Et vos nolite quaerere quid manducetis aut quid bibatis etnolite solliciti esse. |
30 porque son los paganos de este mundo los que van detrás de esas cosas. El Padre sabe que ustedes las necesitan. | 30 Haec enim omnia gentes mundi quaerunt; Pater autemvester scit quoniam his indigetis. |
31 Busquen más bien su Reino, y lo demás se les dará por añadidura. | 31 Verumtamen quaerite regnum eius; et haecadicientur vobis.
|
32 No temas, pequeño Rebaño, porque el Padre de ustedes ha querido darles el Reino. | 32 Noli timere, pusillus grex, quia complacuit Patri vestro dare vobis regnum. |
33 Vendan sus bienes y denlos como limosna. Háganse bolsas que no se desgasten y acumulen un tesoro inagotable en el cielo, donde no se acerca el ladrón ni destruye la polilla. | 33 Vendite, quae possidetis, et date eleemosynam. Facite vobis sacculos, qui nonveterescunt, thesaurum non deficientem in caelis, quo fur non appropiat, nequetinea corrumpit; |
34 Porque allí donde tengan su tesoro, tendrán también su corazón. | 34 ubi enim thesaurus vester est, ibi et cor vestrum erit.
|
35 Estén preparados, ceñidos y con las lámparas encendidas. | 35 Sint lumbi vestri praecincti et lucernae ardentes, |
36 Sean como los hombres que esperan el regreso de su señor, que fue a una boda, para abrirle apenas llegue y llame a la puerta. | 36 et vos simileshominibus exspectantibus dominum suum, quando revertatur a nuptiis, ut, cumvenerit et pulsaverit, confestim aperiant ei. |
37 ¡Felices los servidores a quienes el señor encuentra velando a su llegada! Les aseguro que él mismo recogerá su túnica, los hará sentar a la mesa y se pondrá a servirlo. | 37 Beati, servi illi, quos, cumvenerit dominus, invenerit vigilantes. Amen dico vobis, quod praecinget se etfaciet illos discumbere et transiens ministrabit illis. |
38 ¡Felices ellos, si el señor llega a medianoche o antes del alba y los encuentra así! | 38 Et si venerit insecunda vigilia, et si in tertia vigilia venerit, et ita invenerit, beati suntilli. |
39 Entiéndalo bien: si el dueño de casa supiera a qué hora va llegar el ladrón, no dejaría perforar las paredes de su casa. | 39 Hoc autem scitote, quia, si sciret pater familias, qua hora furveniret, non sineret perfodi domum suam. |
40 Ustedes también estén preparados, porque el Hijo del hombre llegará a la hora menos pensada». | 40 Et vos estote parati, quia, qua horanon putatis, Filius hominis venit ”.
|
41 Pedro preguntó entonces: «Señor, ¿esta parábola la dices para nosotros o para todos?». | 41 Ait autem Petrus: “ Domine, ad nos dicis hanc parabolam an et ad omnes? ”. |
42 El Señor le dijo: «¿Cuál es el administrador fiel y previsor, a quien el Señor pondrá al frente de su personal para distribuirle la ración de trigo en el momento oportuno? | 42 Et dixit Dominus: “ Quis putas est fidelis dispensator et prudens, quemconstituet dominus super familiam suam, ut det illis in tempore triticimensuram? |
43 ¡Feliz aquel a quien su señor, al llegar, encuentra ocupado en este trabajo! | 43 Beatus ille servus, quem, cum venerit dominus eius, invenerit itafacientem. |
44 Les aseguro que lo hará administrador de todos sus bienes. | 44 Vere dico vobis: Supra omnia, quae possidet, constituet illum. |
45 Pero si este servidor piensa: "Mi señor tardará en llegar", y se dedica a golpear a los servidores y a las sirvientas, y se pone a comer, a beber y a emborracharse, | 45 Quod si dixerit servus ille in corde suo: “Moram facit dominus meus venire”,et coeperit percutere pueros et ancillas et edere et bibere et inebriari, |
46 su señor llegará el día y la hora menos pensada, lo castigará y le hará correr la misma suerte que los infieles. | 46 veniet dominus servi illius in die, qua non sperat, et hora, qua nescit, etdividet eum partemque eius cum infidelibus ponet. |
47 El servidor que, conociendo la voluntad de su señor, no tuvo las cosas preparadas y no obró conforme a lo que él había dispuesto, recibirá un castigo severo. | 47 Ille autem servus, quicognovit voluntatem domini sui et non praeparavit vel non fecit secundumvoluntatem eius, vapulabit multis; |
48 Pero aquel que sin saberlo, se hizo también culpable, será castigado menos severamente. Al que se le dio mucho, se le pedirá mucho; y al que se le confió mucho, se le reclamará mucho más. | 48 qui autem non cognovit et fecit dignaplagis, vapulabit paucis. Omni autem, cui multum datum est, multum quaeretur abeo; et cui commendaverunt multum, plus petent ab eo.
|
49 Yo he venido a traer fuego sobre la tierra, ¡y cómo desearía que ya estuviera ardiendo! | 49 Ignem veni mittere in terram et quid volo? Si iam accensus esset! |
50 Tengo que recibir un bautismo, ¡y qué angustia siento hasta que esto se cumpla plenamente! | 50 Baptismaautem habeo baptizari et quomodo coartor, usque dum perficiatur! |
51 ¿Piensan ustedes que he venido a traer la paz a la tierra? No, les digo que he venido a traer la división. | 51 Putatis quiapacem veni dare in terram? Non, dico vobis, sed separationem. |
52 De ahora en adelante, cinco miembros de una familia estarán divididos, tres contra dos y dos contra tres: | 52 Erunt enim exhoc quinque in domo una divisi: tres in duo, et duo in tres; |
53 el padre contra el hijo y el hijo contra el padre, la madre contra la hija y la hija contra la madre, la suegra contra la nuera y la nuera contra la suegra». | 53 dividentur paterin filium et filius in patrem, mater in filiam et filia in matrem, socrus innurum suam et nurus in socrum ”.
|
54 Dijo también a la multitud: «Cuando ven que una nube se levanta en occidente, ustedes dicen en seguida que va a llover, y así sucede. | 54 Dicebat autem et ad turbas: “ Cum videritis nubem orientem ab occasu,statim dicitis: “Nimbus venit”, et ita fit; |
55 Y cuando sopla viento del sur, dicen que hará calor, y así sucede. | 55 et cum austrum flantem,dicitis: “Aestus erit”, et fit. |
56 ¡Hipócritas! Ustedes saben discernir el aspecto de la tierra y del cielo; ¿cómo entonces no saben discernir el tiempo presente? | 56 Hypocritae, faciem terrae et caeli nostisprobare, hoc autem tempus quomodo nescitis probare? |
57 ¿Por qué no juzgan ustedes mismos lo que es justo? | 57 Quid autem et a vobisipsis non iudicatis, quod iustum est?
|
58 Cuando vas con tu adversario a presentarte ante el magistrado, trata de llegar a un acuerdo con él en el camino, no sea que el adversario te lleve ante el juez, y el juez te entregue al guardia, y este te ponga en la cárcel. | 58 Cum autem vadis cum adversario tuo ad principem, in via da operam liberari abillo, ne forte trahat te apud iudicem, et iudex tradat te exactori, et exactormittat te in carcerem. |
59 Te aseguro que no saldrás de allí hasta que hayas pagado el último centavo». | 59 Dico tibi: Non exies inde, donec etiam novissimumminutum reddas ”.
|