| 1 La sapienza dell'umile lo innalzerà e lo farà sedere tra i grandi. | 1 Mądrość biednego podniesie mu głowę i posadzi go między możnymi. |
| 2 Non lodare un uomo per la sua bellezza, e non disprezzare una persona per il suo aspetto. | 2 Nie wychwalaj męża z powodu jego pięknej postawy ani się nie brzydź człowiekiem z powodu jego wyglądu. |
| 3 Piccola cosa tra i volatili è l'ape, eppure il suo frutto ha il primato della dolcezza. | 3 Mała jest pszczoła wśród latających stworzeń, lecz owoc jej ma pierwszeństwo pośród słodyczy. |
| 4 Non ti gloriar mai del tuo vestito, non t'insuperbire quando sarai onorato; perchè soltanto le opere dell'Altissimo son maravigliose, le opere di lui son gloriose, nascoste, invisibili. | 4 Nie chlub się ubraniem, które cię okrywa, a w dniu twej chwały nie bądź zarozumiały: zdumiewające są bowiem dzieła Pana i zakryte sprawy Jego przed ludźmi. |
| 5 Sederono sul trono molti tiranni, e portò il diadema colui al quale nessuno pensava. | 5 Wielu poniżonych zasiadło na tronie, i ten, o którym nikt nie myślał, nosił koronę. |
| 6 Molti potenti sono stati profondamente umiliati, e chi era nella gloria fu dato in altrui potere. | 6 Wielu panujących bardzo zelżono i władców wydano w ręce obcych. |
| 7 Non biasimare avanti d'esserti informato, quando ti sarai informato riprenderai con giustizia. | 7 Nie oskarżaj, zanim dokładnie nie zbadasz, najpierw zastanów się, a dopiero potem udzielaj nagany. |
| 8 Non rispondere prima d'aver ascoltato, e non interrompere l'altrui discorso. | 8 Nie odpowiadaj, zanim nie wysłuchasz, a w środek mów nie wpadaj! |
| 9 Non contendere per cosa che non ti molesta, e non ti mettere a giudicar coi peccatori. | 9 Nie wadź się o rzecz, która ci nie jest konieczna, i nie mieszaj się do sporów grzeszników! |
| 10 Figlio, non t'impicciare in molte cose: se diverrai ricco, non sarai immune da colpa; se andrai dietro (a molte) non ne porterai in fondo (una), ed anche fuggendo, non ti trarrai d'impaccio. | 10 Synu, nie bierz na siebie za wiele spraw, bo jeśli będziesz je mnożył, nie unikniesz szkody. I choćbyś pędził, nie dopędzisz, a uciekając nie uciekniesz. |
| 11 C'è chi fatica, s'affretta e patisce, e, essendo empio, tanto meno arricchisce. | 11 Niejeden pracuje, trudzi się i spieszy, a tym bardziej pozostaje w tyle. |
| 12 C'è invece un disgraziato bisognoso d'aiuto, privo d'ogni forza e ricco di miseria; | 12 Niejeden słaby potrzebuje pomocy, brak mu sił i obfituje w biedę, lecz gdy tylko oczy Pana łaskawie na niego spojrzą, wydźwignie On go z nędzy |
| 13 ma l'occhio di Dio lo guarda benignamente, lo solleva dalla sua umile condizione, gli fa alzare la testa, e molti ne restano ammirati e glorificano Dio. | 13 i podniesie mu głowę, a wielu zdumieje się tym, co go spotkało. |
| 14 I beni e i mali, la vita e la morte, la povertà e la ricchezza vengono da Dio. | 14 Dobra i niedole, życie i śmierć, ubóstwo i bogactwo pochodzą od Pana. |
| 15 La sapienza, la disciplina e la scienza della legge son da Dio, son da lui l'amore e le vie del bene. | 15 Mądrość, wiedza i znajomość Prawa są od Pana, miłość drogi dobrych czynów są od Niego. |
| 16 L'errore e le tenebre sono ingenite nei peccatori, e chi esulta nel male invecchia nella malizia. | 16 Błąd i mrok stworzone są dla grzeszników, a dla tych, którzy są dumni z niegodziwości, nieszczęścia będą towarzyszami starości, |
| 17 Il dono di Dio rimane ai giusti, e il suo progresso avrà dei successi in eterno. | 17 Dar Pana spocznie na ludziach bogobojnych, a upodobanie Jego na zawsze zapewni im szczęście. |
| 18 C'è chi arricchisce a forza di risparmi, ed ecco la parte che gli tocca in ricompensa: | 18 Niejeden wzbogacił się mozołem i swoją chciwością, a oto udział jego w nagrodzie: |
| 19 che può dire: « Ho trovato riposo, ed ora mi godrò da solo i miei beni » | 19 gdy powie: Znalazłem odpoczynek i teraz mogę żyć z moich dostatków - nie wie, ile czasu minie, a zostawi je innym i umrze. |
| 20 e non sa quanto tempo debba passare avanti che s'avvicini la morte, quando morrà lasciando tutto agli altri. | 20 Trwaj w przymierzu twoim i bądź mu oddany, a wypełniając je zestarzej się! |
| 21 Stai al tuo patto, di esso ragiona, e invecchia nell'adempimento di quanto t'è comandato. | 21 Niech cię w podziw nie wprawiają czyny grzesznika, ufaj Panu i wytrwaj w twym trudzie, albowiem łatwą jest rzeczą w oczach Pana natychmiast i niespodziewanie wzbogacić ubogiego. |
| 22 Non rimanere stupito dell'agire dei peccatori, ma confida in Dio e rimani al tuo posto; | 22 Błogosławieństwo Pana nagrodą bogobojnych i prędko zakwitnie Jego błogosławieństwo. |
| 23 perché è facile davanti a Dio arricchire in un momento il povero. | 23 Nie mów: Czego potrzebuję i jakie dobra mam mieć od tej chwili? |
| 24 La benedizione di Dio s'affretta a ricompensare il giusto, e in breve ora fa fruttificare i suoi progressi. | 24 Nie mów: Wystarczam sam sobie i jakież zło może mnie obecnie spotkać? |
| 25 Non dire: « Di che ho bisogno? E quali beni potrò avere da qui in avanti? » | 25 W czasie pomyślności zapomina się o przykrościach, a w czasie przykrości nie pamięta się o pomyślności. |
| 26 Non dire: « Io basto a me stesso; e qual disgrazia ormai mi potrà, accadere? » | 26 A dla Pana łatwą jest rzeczą w dzień śmierci oddać człowiekowi według jego postępowania. |
| 27 Nel giorno della felicità non ti dimenticare della sventura, e nel giorno della sventura non ti dimenticare della felicità. | 27 Godzina nieszczęścia pokrywa zapomnieniem dobrobyt, a przy końcu życia wychodzą na jaw sprawy człowieka. |
| 28 E' cosa facile a Dio, nel giorno della morte, rendere a ciascuno secondo la sua condotta. | 28 Przed śmiercią nikogo nie nazywaj szczęśliwym, gdyż dopiero w ostatniej chwili poznaje się męża. |
| 29 Il male d'un'ora fa dimenticare i grandi piaceri, e alla fine dell'uomo le sue opere saranno svelate. | 29 Nie wprowadzaj do domu swego każdego człowieka, różnorodne są bowiem podstępy oszusta. |
| 30 Non lodar nessuno avanti la sua morte, perchè l'uomo si conosce dai suoi figlioli. | 30 Jak złowiona kuropatwa w klatce, tak serce pysznego: jak szpieg wypatruje on słabe strony, |
| 31 Non menare in casa tua ogni sorta di persone, perchè son molte le insidie dell'ingannatore. | 31 podając dobre rzeczy za złe, przygotowuje zasadzkę i najlepszym twym zaletom przygania. |
| 32 Come lo stomaco guasto rutta fetidi odori, come la pernice è attirata nella gabbia e il daino nel laccio, così fa il cuore del superbo, e come chi spia per vedere la caduta del prossimo. | 32 Przez iskrę węgiel napełnia się ogniem, a człowiek niegodziwy czyha na krew. |
| 33 Infatti, convertendo il bene in male, tende insidie, e alle doti migliori apporrà delle macchie. | 33 Strzeż się człowieka złego, który knuje niegodziwości, by nie sprowadził na ciebie hańby niezatartej. |
| 34 Da una sola scintilla divamperà l'incendio, da un solo ingannatore saran moltiplicate le stragi; e l'uomo perverso attenta alla vita. | 34 Przyjmij obcego do domu, a wtrąci cię w zamieszanie i oddali cię od twoich najbliższych. |
| 35 Guardati dal corruttore, che ordisce guai, affinchè non abbia a tirarti addosso eterno scherno. | |
| 36 Metti in casa uno straniero, ed egli ti metterà sottosopra e in tempesta, e ti alienerà dai tuoi. | |