Genesis 42

NEW AMERICAN BIBLE	Biblia Tysiąclecia
1 When Jacob learned that grain rations were available in Egypt, he said to his sons: "Why do you keep gaping at one another?	1 Gdy Jakub dowiedział się, że jest zboże w Egipcie, rzekł do swoich synów: Czemu się ociągacie?
2 I hear," he went on, "that rations of grain are available in Egypt. Go down there and buy some for us, that we may stay alive rather than die of hunger."	2 I dodał: Właśnie słyszałem, że w Egipcie jest zboże, idźcie tam i zakupcie dla nas zboża, abyśmy przetrwali i nie pomarli.
3 So ten of Joseph's brothers went down to buy an emergency supply of grain from Egypt.	3 Dziesięciu braci Józefa udało się zatem do Egiptu, aby tam kupić zboża.
4 It was only Joseph's full brother Benjamin that Jacob did not send with the rest, for he thought some disaster might befall him.	4 Beniamina, brata Józefa, Jakub nie posłał wraz z synami; pomyślał bowiem: Jeszcze go może spotkać jakaś zła przygoda.
5 Thus, since there was famine in the land of Canaan also, the sons of Israel were among those who came to procure rations.	5 Kiedy synowie Izraela przybyli wraz z innymi, którzy tam również się udawali, aby kupić zboża bo głód był w Kanaanie,
6 It was Joseph, as governor of the country, who dispensed the rations to all the people. When Joseph's brothers came and knelt down before him with their faces to the ground,	6 Józef sprawował władzę w kraju i on to sprzedawał zboże wszystkim mieszkańcom tego kraju. Bracia Józefa, przybywszy do niego, oddali mu pokłon twarzą do ziemi.
7 he recognized them as soon as he saw them. But he concealed his own identity from them and spoke sternly to them. "Where do you come from?" he asked them. They answered, "From the land of Canaan, to procure food."	7 Gdy Józef ujrzał swoich braci, poznał ich; jednak udał, że jest im obcy, i przemówił do nich surowo tymi słowami: Skąd przyszliście? Odpowiedzieli: Z Kanaanu, aby kupić żywności.
8 When Joseph recognized his brothers, although they did not recognize him,	8 Józef poznawszy ich, mimo że oni go nie poznali,
9 he was reminded of the dreams he had about them. He said to them: "You are spies. You have come to see the nakedness of the land."	9 przypomniał sobie sny, jakie miał niegdyś, i rzekł: Jesteście szpiegami! Przyszliście, aby obejrzeć miejsca nieobwarowane w tym kraju!
10 "No, my lord," they replied. "On the contrary, your servants have come to procure food.	10 A oni na to: Nie, panie! Słudzy twoi przybyli tylko dla zakupienia żywności.
11 All of us are sons of the same man. We are honest men; your servants have never been spies."	11 Jesteśmy wszyscy synami jednego człowieka. Jesteśmy uczciwi. My, słudzy twoi, nigdy nie byliśmy szpiegami.
12 But he answered them: "Not so! You have come to see the nakedness of the land."	12 Ale on im rzekł: Nie. Przyszliście obejrzeć miejsca nieobwarowane tego kraju!
13 "We your servants," they said, "were twelve brothers, sons of a certain man in Canaan; but the youngest one is at present with our father, and the other one is gone."	13 Wtedy powiedzieli: Było nas dwunastu braci, sług twoich, synów jednego człowieka w Kanaanie. Najmłodszy jest obecnie przy naszym ojcu, a jednego już nie ma.
14 "It is just as I said," Joseph persisted; "you are spies.	14 Józef rzekł do nich: Jest tak, jak wam mówię: jesteście szpiegami!
15 This is how you shall be tested: unless your youngest brother comes here, I swear by the life of Pharaoh that you shall not leave here.	15 Co do tego zostaniecie wybadani. Na życie faraona! Nie wyjdziecie stąd, chyba że przybędzie tu wasz brat najmłodszy.
16 So send one of your number to get your brother, while the rest of you stay here under arrest. Thus shall your words be tested for their truth; if they are untrue, as Pharaoh lives, you are spies!"	16 Wyprawcie jednego z was po waszego brata, wy zaś pozostaniecie w więzieniu, aby można było zbadać, czy to, co powiedzieliście, jest prawdą; jeśli okaże się, że nie - na życie faraona! - jesteście szpiegami.
17 With that, he locked them up in the guardhouse for three days.	17 I oddał ich pod straż na trzy dni.
18 On the third day Joseph said to them: "Do this, and you shall live; for I am a God-fearing man.	18 A trzeciego dnia Józef rzekł do nich: Jeśli chcecie ocalić życie, uczyńcie to - bo ja czczę Boga.
19 If you have been honest, only one of your brothers need be confined in this prison, while the rest of you may go and take home provisions for your starving families.	19 Skoro jesteście uczciwi, niechaj jeden wasz brat pozostanie w więzieniu, w którym was osadzono, wy zaś idźcie, zawieźcie zboże dla wyżywienia waszych rodzin.
20 But you must come back to me with your youngest brother. Your words will thus be verified, and you will not die." To this they agreed.	20 Potem przyprowadzicie do mnie najmłodszego brata waszego, aby się potwierdziły słowa wasze i nie spotkała was śmierć. I tak uczynili.
21 To one another, however, they said: "Alas, we are being punished because of our brother. We saw the anguish of his heart when he pleaded with us, yet we paid no heed; that is why this anguish has now come upon us."	21 Mówili między sobą: Ach, zawiniliśmy przeciwko bratu naszemu, patrząc na jego strapienie, kiedy nas błagał o litość, a nie wysłuchaliśmy go! Dlatego przyszło na nas to nieszczęście.
22 "Didn't I tell you," broke in Reuben, "not to do wrong to the boy? But you wouldn't listen! Now comes the reckoning for his blood."	22 Ruben zaś tak im wtedy powiedział: Czyż wam tego nie mówiłem: Nie dopuszczajcie się wykroczenia względem tego chłopca; ale nie usłuchaliście mnie. Toteż teraz żąda się odpowiedzialności za jego krew!
23 They did not know, of course, that Joseph understood what they said, since he spoke with them through an interpreter.	23 Nie wiedzieli zaś, że Józef to rozumie, bo rozmawiał z nimi przez tłumacza.
24 But turning away from them, he wept. When he was able to speak to them again, he had Simeon taken from them and bound before their eyes.	24 Odszedłszy więc od nich, rozpłakał się. Potem wrócił do nich i mówiąc do nich odłączył od nich Symeona i w ich obecności kazał go związać.
25 Then Joseph gave orders to have their containers filled with grain, their money replaced in each one's sack, and provisions given them for their journey. After this had been done for them,	25 Potem Józef dał rozkaz, aby napełniono zbożem ich worki i aby do każdego worka włożono dane przez nich pieniądze, ponadto aby im dano żywności na drogę. I tak też im uczyniono.
26 they loaded their donkeys with the rations and departed.	26 Oni zaś włożywszy swe zboże na osły, ruszyli w drogę.
27 At the night encampment, when one of them opened his bag to give his donkey some fodder, he was surprised to see his money in the mouth of his bag.	27 Gdy w gospodzie jeden z nich rozwiązał swój worek, aby dać obroku swemu osłu, spostrzegł pieniądze; były one bowiem na wierzchu w jego torbie.
28 "My money has been returned!" he cried out to his brothers. "Here it is in my bag!" At that their hearts sank. Trembling, they asked one another, "What is this that God has done to us?"	28 I rzekł do swych braci: Zwrócono mi pieniądze, oto są one w mojej torbie. Wtedy oni osłupieli i z lękiem pytali jeden drugiego: Cóż to nam Bóg uczynił?
29 When they got back to their father Jacob in the land of Canaan, they told him all that had happened to them.	29 A gdy przybyli do Kanaanu, do swego ojca Jakuba, opowiedzieli mu wszystko, co im się przytrafiło, tymi słowami:
30 "The man who is lord of the country," they said, "spoke to us sternly and put us in custody as if we were spying on the land.	30 Ów władca tego kraju przemawiał do nas surowo i wziął nas za szpiegów.
31 But we said to him: 'We are honest men; we have never been spies.	31 Powiedzieliśmy mu: Jesteśmy uczciwi i nigdy nie byliśmy szpiegami;
32 There were twelve of us brothers, sons of the same father; but one is gone, and the youngest one is at present with our father in the land of Canaan.'	32 było nas dwunastu braci, synów [jednego] ojca, jednego [z nas już] nie ma, a najmłodszy jest obecnie przy naszym ojcu w Kanaanie.
33 Then the man who is lord of the country said to us: 'This is how I shall know if you are honest men: leave one of your brothers with me, while the rest of you go home with rations for your starving families.	33 Wtedy rzekł do nas ów władca kraju: Po tym poznam, czy jesteście uczciwi: jednego waszego brata zostawcie u mnie, weźcie zboże dla wyżywienia waszych rodzin i idźcie.
34 When you come back to me with your youngest brother, and I know that you are honest men and not spies, I will restore your brother to you, and you may move about freely in the land.'"	34 A potem przyprowadźcie mi waszego najmłodszego brata, i wtedy poznam, że nie jesteście szpiegami, ale ludźmi uczciwymi. Ja wam oddam waszego brata, wy zaś będziecie mogli poruszać się po tym kraju.
35 When they were emptying their sacks, there in each one's sack was his moneybag! At the sight of their moneybags, they and their father were dismayed.	35 A gdy opróżniali worki, każdy znalazł w swoim worku sakiewkę z pieniędzmi. Na widok sakiewek z pieniędzmi zatrwożyli się tak oni, jak również ich ojciec.
36 Their father Jacob said to them: "Must you make me childless? Joseph is gone, and Simeon is gone, and now you would take away Benjamin! Why must such things always happen to me?"	36 Powiedział ich ojciec Jakub: Już mnie [dwóch] pozbawiliście: Józefa nie ma, Symeona nie ma, a teraz Beniamina chcecie zabrać. We mnie przecież godzi to wszystko.
37 Then Reuben told his father: "Put him in my care, and I will bring him back to you. You may kill my own two sons if I do not return him to you."	37 Wtedy Ruben przemówił do ojca tymi słowami: Będziesz mógł zabić obu moich synów, jeśli ci go nie przyprowadzę! Oddaj go pod moją opiekę, a ja zwrócę go tobie.
38 But Jacob replied: "My son shall not go down with you. Now that his full brother is dead, he is the only one left. If some disaster should befall him on the journey you must make, you would send my white head down to the nether world in grief."	38 Ale Jakub odpowiedział: Nie pójdzie syn mój z wami! Brat jego bowiem już nie żyje i on jeden tylko mi pozostał. Jeśli go spotka jakie nieszczęście, gdy pójdzie z wami, sprawicie, że moja siwizna zstąpi do Szeolu i to w wielkim żalu!