Ecclesiasticus 31

NOVA VULGATA	Biblia Tysiąclecia
1 Vigilia divitis tabefacit carnes, et cogitatus illius aufert somnum;	1 Bezsenność z powodu bogactwa wyczerpuje ciało, a troska o nie oddala sen.
2 cogitatus victus avertit somnum, et infirmitas gravis a somno excitat.	2 Troska nocnego czuwania oddala drzemkę, bardziej niż ciężka choroba wybija ze snu.
3 Laboravit dives in congregatione substantiae et, si requiescit, replebitur deliciis suis;	3 Bogacz się trudzi, aby zbierać pieniądze, a gdy przestaje, syci się rozkoszami.
4 laboravit pauper in penuria victus et, si requiescit, inops fit.	4 Biedak się trudzi, nie mając środków do życia, a gdy przestaje, popada w nędzę.
5 Qui aurum diligit, non iustificabitur, et, qui insequitur lucrum, in eo oberrabit.	5 Ten, kto złoto miłuje, nie ustrzeże się winy, a ten, kto goni za zyskami, przez nie zostanie oszukany.
6 Multi dati sunt in ruinam auri gratia, et facta est in facie ipsorum perditio illorum.	6 Wielu złoto doprowadziło do upadku, a zguba ich stała się jawna.
7 Lignum offensionis est aurum sacrificantium; vae illis, qui sectantur illud: et omnis imprudens capietur in illo.	7 Jest ono zasiekami z drzewa na drodze tych, co za nim szaleją, a kto jest głupi, w nich uwięźnie.
8 Beatus dives, qui inventus est sine macula et qui post aurum non abiit nec speravit in pecunia et thesauris.	8 Błogosławiony bogacz, którego znaleziono bez winy, który nie gonił za złotem.
9 Quis est hic, et laudabimus eum? Fecit enim mirabilia in populo suo.	9 Któż to jest? Wychwalać go będziemy, uczynił bowiem rzeczy podziw wzbudzające między swoim ludem.
10 Quis probatus est in illo et perfectus est? Erit illi gloria aeterna. Quis potuit transgredi et non est transgressus, facere mala et non fecit?	10 Któż poddany pod tym względem próbie został doskonały? Poczytane mu to będzie za chlubę. Kto mógł zgrzeszyć, a nie zgrzeszył, uczynić źle, a nie uczynił?
11 Ideo stabilita sunt bona illius in Domino, et eleemosynas illius enarrabit omnis ecclesia sanctorum.	11 Dobra jego zostaną utwierdzone, a zgromadzenie opowiadać będzie jego dobrodziejstwa.
12 De continentia. Supra mensam magnam sedisti? Non aperias super illam faucem tuam prior.	12 Zająłeś miejsce przy stole suto zastawionym? Nie otwieraj nad nim gardzieli i nie wołaj: Jakże wiele na nim!
13 Non dicas: “Multa sunt, quae super illam sunt!”.	13 Pamiętaj, że źle jest mieć oko chciwe. Cóż między rzeczami stworzonymi gorszego nad takie oko, które z powodu każdej rzeczy napełnia się łzami.
14 Memento quoniam malum est oculus nequam; oculum nequam odit Deus.	14 Po to, co ktoś sobie upatrzył, nie wyciągaj ręki i nie pchaj się wraz z nim do półmiska!
15 Nequius oculo quid creatum est? Ideo ab omni facie lacrimatur.	15 Osądzaj sprawy bliźniego według swoich własnych i nad każdą sprawą się namyśl!
16 Quocumque aspexerit, ne extendas manum tuam prior et invidia contaminatus erubescas;	16 Jedz, co leży przed tobą, jak człowiek, nie bądź żarłoczny, abyś nie wzbudził odrazy.
17 nec comprimaris cum eo in catino.	17 Przez dobre wychowanie pierwszy zaprzestań [jedzenia], nie bądź nienasycony, byś kogo nie zraził.
18 Intellege, quae sunt proximi tui, ex teipso et de omni verbo cogita;	18 Jeśli zajmiesz miejsce między wieloma, nie wyciągaj ręki jako pierwszy spomiędzy nich.
19 utere quasi homo frugi his, quae tibi apponuntur, ne, cum manducas multum, odio habearis.	19 Jakże mało wystarcza człowiekowi dobrze wychowanemu, na łóżku swym nie będzie ciężko oddychał.
20 Cessa prior disciplinae causa et noli nimius esse, ne forte offendas.	20 Zdrowy jest sen [człowieka], gdy ma umiarkowanie syty żołądek, wstaje on wcześnie, jest panem samego siebie. Udręka bezsenności, bóle żołądka i kolki w brzuchu - u łakomego człowieka.
21 Et, si in medio multorum sedisti, prior illis ne extendas manum tuam nec prior poscas bibere.	21 A jeśli byłbyś zmuszony do jedzenia, wstań, zrzuć to na uboczu, a ulżysz sobie.
22 Quam sufficiens est homini erudito vinum exiguum! Et in dormiendo non laborabis ab illo et non senties dolorem.	22 Słuchaj mnie, synu, i nie gardź mną, w końcu uznasz słowa moje za słuszne. We wszystkich czynach swych bądź uważny, a żadna choroba nie zbliży się do ciebie.
23 Vigilia, cholera et tortura ventris viro infrunito;	23 Wargi wychwalać będą tego, kto hojny jest na ucztach, i prawdziwe jest świadectwo o jego szlachetności.
24 somnus sanitatis in homine parco: dormiet usque mane, et anima illius cum ipso delectabitur.	24 Miasto będzie szemrać przeciw skąpemu na ucztach i świadectwo o jego sknerstwie jest prawdziwe.
25 Et, si coactus fueris in edendo multum, surge e medio, evome, et refrigerabit te, et non adduces corpori tuo infirmitatem.	25 Przy piciu wina nie bądź zbyt odważny, albowiem ono zgubiło wielu.
26 Audi me, fili, et ne spernas me et in novissimo invenies verba mea.	26 Jak w kuźni próbuje się twardość stali zanurzając ją w wodzie, tak wino doświadcza przez bójkę serca zuchwalców.
27 In omnibus operibus tuis esto modestus, et omnis infirmitas non occurret tibi.	27 Wino dla ludzi jest życiem, jeżeli pić je będziesz w miarę. Jakież ma życie ten, który jest pozbawiony wina? Stworzone jest ono bowiem dla rozweselenia ludzi.
28 Splendidum in panibus benedicent labia multorum, et testimonium bonitatis illius fidele;	28 Zadowolenie serca i radość duszy daje wino pite w swoim czasie i z umiarkowaniem.
29 nequissimo in pane murmurabit civitas, et testimonium nequitiae illius verum est.	29 Udręczeniem dla duszy jest zaś wino pite w nadmiernej ilości, wśród podniecenia i zwady.
30 In vino noli provocare; multos enim exterminavit vinum.	30 Pijaństwo powiększa szał głupiego na jego zgubę, osłabia siły i sprowadza rany.
31 Fornax probat aciem ferri in intinctione: sic vinum in lite corda superborum.	31 Na uczcie przy piciu nie rób wymówek bliźniemu ani nie lekceważ go z powodu jego wesołości; nie mów mu słów obelżywych ani nie drażnij go żądaniem zwrotu [długu]!
32 Quasi vita hominibus vinum, si bibas illud moderate.
33 Quae est vita ei, qui minuitur vino?
34 Quid defraudat vitam? Mors.
35 Vinum in iucunditatem creatum est et non in ebrietatem, ab initio.
36 Exsultatio animae et gaudium et voluptas cordis vinum moderate potatum in tempore;
37 sanitas est animae et corpori sobrius potus.
38 Vinum multum potatum irritationem et iram et ruinas multas facit.
39 Amaritudo animae vinum multum potatum in irritatione et ruina.
40 Ebrietas multiplicat animositatem imprudentis in offensionem, minorans virtutem et faciens vulnera.
41 In convivio vini non arguas proximum et non despicias eum in iucunditate illius;
42 verba improperii non dicas illi et non premas illum in repetendo.