Proverbs 22

NEW JERUSALEM	LXX
1 Fame is preferable to great wealth, favour, to silver and gold.	1 αιρετωτερον ονομα καλον η πλουτος πολυς υπερ δε αργυριον και χρυσιον χαρις αγαθη
2 Rich and poor rub shoulders, Yahweh has made them both.	2 πλουσιος και πτωχος συνηντησαν αλληλοις αμφοτερους δε ο κυριος εποιησεν
3 The discreet sees danger and takes shelter, simpletons go ahead and pay the penalty.	3 πανουργος ιδων πονηρον τιμωρουμενον κραταιως αυτος παιδευεται οι δε αφρονες παρελθοντες εζημιωθησαν
4 The reward of humility is the fear of Yahweh, and riches, honour and life.	4 γενεα σοφιας φοβος κυριου και πλουτος και δοξα και ζωη
5 Thorns and snares line the path of the wilful, whoever values life will stay at a distance.	5 τριβολοι και παγιδες εν οδοις σκολιαις ο δε φυλασσων την εαυτου ψυχην αφεξεται αυτων
6 Give a lad a training suitable to his character and, even when old, he wil not go back on it.	6 -
7 The rich lords it over the poor, the borrower is the lender's slave.	7 πλουσιοι πτωχων αρξουσιν και οικεται ιδιοις δεσποταις δανιουσιν
8 Whoever sows injustice reaps disaster, and the rod of such anger wil disappear.	8 ο σπειρων φαυλα θερισει κακα πληγην δε εργων αυτου συντελεσει [8α] ανδρα ιλαρον και δοτην ευλογει ο θεος ματαιοτητα δε εργων αυτου συντελεσει
9 A kindly eye wil earn a blessing, such a person shares out food with the poor.	9 ο ελεων πτωχον αυτος διατραφησεται των γαρ εαυτου αρτων εδωκεν τω πτωχω [9α] νικην και τιμην περιποιειται ο δωρα δους την μεντοι ψυχην αφαιρειται των κεκτημενων
10 Expel the mocker and strife goes too, law-suits and dislike die down.	10 εκβαλε εκ συνεδριου λοιμον και συνεξελευσεται αυτω νεικος οταν γαρ καθιση εν συνεδριω παντας ατιμαζει
11 Whoever loves the pure of heart and is gracious of speech has the king for a friend.	11 αγαπα κυριος οσιας καρδιας δεκτοι δε αυτω παντες αμωμοι χειλεσιν ποιμαινει βασιλευς
12 Yahweh's eyes protect knowledge, but he confounds deceitful speeches.	12 οι δε οφθαλμοι κυριου διατηρουσιν αισθησιν φαυλιζει δε λογους παρανομος
13 'There is a lion outside,' says the idler, 'I shal be kil ed in the street!'	13 προφασιζεται και λεγει οκνηρος λεων εν ταις οδοις εν δε ταις πλατειαις φονευται
14 The mouth of an adulterous woman is a deep pit, into it fal s the man whom Yahweh rebukes.	14 βοθρος βαθυς στομα παρανομου ο δε μισηθεις υπο κυριου εμπεσειται εις αυτον [14α] εισιν οδοι κακαι ενωπιον ανδρος και ουκ αγαπα του αποστρεψαι απ' αυτων αποστρεφειν δε δει απο οδου σκολιας και κακης
15 Fol y is anchored in the heart of a youth, the whip of instruction wil rid him of it.	15 ανοια εξηπται καρδιας νεου ραβδος δε και παιδεια μακραν απ' αυτου
16 Harsh treatment enriches the poor, but a gift impoverishes the rich.	16 ο συκοφαντων πενητα πολλα ποιει τα εαυτου διδωσιν δε πλουσιω επ' ελασσονι
17 Give ear, listen to the sayings of the sages, and apply your heart to what I know,	17 λογοις σοφων παραβαλλε σον ους και ακουε εμον λογον την δε σην καρδιαν επιστησον ινα γνως οτι καλοι εισιν
18 for it wil be a delight to keep them deep within you to have them al ready on your lips.	18 και εαν εμβαλης αυτους εις την καρδιαν σου ευφρανουσιν σε αμα επι σοις χειλεσιν
19 So that your trust may be in Yahweh, it is you whom I wish to instruct today.	19 ινα σου γενηται επι κυριον η ελπις και γνωριση σοι την οδον αυτου
20 Have I not written for you thirty chapters of advice and knowledge,	20 και συ δε απογραψαι αυτα σεαυτω τρισσως εις βουλην και γνωσιν επι το πλατος της καρδιας σου
21 to make you know the certainty of true sayings, so that you can return with sound answers to thosewho sent you?	21 διδασκω ουν σε αληθη λογον και γνωσιν αγαθην υπακουειν του αποκρινεσθαι λογους αληθειας τοις προβαλλομενοις σοι
22 Do not despoil the weak, for he is weak, and do not oppress the poor at the gate,	22 μη αποβιαζου πενητα πτωχος γαρ εστιν και μη ατιμασης ασθενη εν πυλαις
23 for Yahweh takes up their cause, and extorts the life of their extortioners.	23 ο γαρ κυριος κρινει αυτου την κρισιν και ρυση σην ασυλον ψυχην
24 Do not make friends with one who gives way to anger, make no one quick-tempered a companion ofyours,	24 μη ισθι εταιρος ανδρι θυμωδει φιλω δε οργιλω μη συναυλιζου
25 for fear you learn such behaviour and in it find a snare for yourself.	25 μηποτε μαθης των οδων αυτου και λαβης βροχους τη ση ψυχη
26 Do not be one of those who go guarantor, who go surety for debts:	26 μη διδου σεαυτον εις εγγυην αισχυνομενος προσωπον
27 if you have no means of paying your bed wil be taken from under you.	27 εαν γαρ μη εχης ποθεν αποτεισης λημψονται το στρωμα το υπο τας πλευρας σου
28 Do not displace the ancient boundary-stone set by your ancestors.	28 μη μεταιρε ορια αιωνια α εθεντο οι πατερες σου
29 You see someone alert at his business? His aim wil be to serve kings; not for him the service of theobscure.	29 ορατικον ανδρα και οξυν εν τοις εργοις αυτου βασιλευσι δει παρεσταναι και μη παρεσταναι ανδρασι νωθροις