2 Maccabees 15

NEW JERUSALEM	Biblia Tysiąclecia
1 Nicanor heard that Judas and his men were in the neighbourhood of Samaria, so he decided to attackthem, at no risk to himself, on the day of rest.	1 Nikanor dowiedział się, że żołnierze Judy znajdują się w okolicy Samarii. Rozkazał więc, aby w dniu odpoczynku, spokojni o swoje bezpieczeństwo, na nich napadli.
2 Those Jews who had been compel ed to follow him, said, 'Do not massacre them in such a savage,barbarous way. Respect the day on which the All-seeing has conferred a special holiness.'	2 Żydzi, którzy pod przymusem szli z nimi razem, mówili: Nie ulega wątpliwości, że nie powinieneś ich gubić w sposób tak dziki i barbarzyński. Uczcij dzień, któremu Ten, co czuwa nad wszystkim, udzielił chwały i świętości.
3 At this the triple-dyed scoundrel asked if there were in heaven a sovereign who had ordered thekeeping of the Sabbath day.	3 Ten zaś po trzykroć złoczyńca zapytał: Czy jest w niebie Władca, który by kazał święcić dzień szabatu?
4 When they answered, 'The living Lord himself, the Heavenly Sovereign, has ordered the observanceof the seventh day,'	4 Gdy zaś ci odpowiedzieli: Jest Pan żyjący w niebie, Władca, który rozkazał święcić siódmy dzień,
5 he retorted, 'And I, as sovereign on earth, order you to take up arms and do the king's business.' Foral that, he did not manage to carry out his wicked plan.	5 na to tamten: A ja - mówi - władca na ziemi, rozkazuję pochwycić za broń i spełnić królewskie polecenia. Mimo to jednak nie zdołał przeprowadzić okrutnego swego zamiaru.
6 While Nicanor, in his unlimited boastfulness and pride, was planning to erect a general trophy with thespoils taken from Judas and his men,	6 Nikanor więc przechwalając się i pusząc, postanowił wystawić pomnik z trofeów zdobytych na żołnierzach Judy.
7 Maccabaeus remained firm in his confident conviction that the Lord would stand by him.	7 Machabeusz zaś miał niezmienną ufność i pełną nadzieję, że uzyska pomoc od Pana.
8 He urged his men not to be dismayed by the foreigners' attacks but, keeping in mind the help that hadcome to them from Heaven in the past, to be confident that this time too victory would be theirs with the help ofthe Almighty.	8 Upomniał swoich żołnierzy, żeby nie przerażali się, gdy poganie będą nacierać, żeby wtedy pamiętali o pomocy Nieba, której doznali poprzednio tyle razy. Teraz więc również mają się spodziewać zwycięstwa, jakiego im udzieli Wszechmocny.
9 He put fresh heart into them by citing the Law and the Prophets and, by stirring up memories of thebattles they had already won, he fil ed them with new enthusiasm.	9 Dodawał im ducha na podstawie Prawa i Proroków, a przypomniawszy im również te bitwy, przez które przeszli, napełnił ich nowym zapałem.
10 Having thus aroused their courage, he ended his exhortation by demonstrating the treachery of theforeigners and how they had violated their oaths.	10 Rozgrzewając zaś ich zapał, równocześnie wykazywał przestępstwa pogan i łamanie przysięgi.
11 Having armed each one of them not so much with the safety given by shield and lance as with thatconfidence which springs from noble language, he encouraged them al by describing to them a convincingdream -- a vision, as it were.	11 Kiedy każdy z nich uzbroił się nie tyle tą pewnością, jaką daje tarcza i włócznia, ile pociechą zawartą w dobrych słowach, opowiedział im jeszcze godny wiary sen, rodzaj widzenia, który wszystkich ucieszył.
12 What he had seen was this: Onias, the former high priest, that paragon of men, modest of bearingand gentle of manners, suitably eloquent and trained from boyhood in the practice of every virtue -- Onias wasstretching out his hands and praying for the whole Jewish community.	12 Widzenie zaś jego było takie: Oniasz, dawny arcykapłan, człowiek największej dobroci, skromny w obejściu, łagodnych obyczajów, pełen godności w słowach, a od dziecka dbający o zachowanie każdej cnoty, on to właśnie wyciągał ręce i modlił się za cały naród żydowski.
13 Next, there appeared a man equal y remarkable for his great age and dignity and invested with amarvel ous and impressive air of majesty.	13 Potem w ten sam sposób ukazał się mąż, który wyróżniał się siwizną i majestatem, a otaczało go podziwu godne i wspaniałe dostojeństwo.
14 Onias began to speak: 'This is a man', he said, 'who loves his brothers and prays much for thepeople and the holy city-Jeremiah, the prophet of God.'	14 Oniasz zabierając głos powiedział: To jest przyjaciel naszych braci, który wiele modli się za naród i za całe święte miasto, Jeremiasz, Boży prorok.
15 Jeremiah then stretched out his right hand and presented Judas with a golden sword, saying as hegave it,	15 Potem Jeremiasz wyciągnął prawicę, aby podać Judzie złoty miecz, dając zaś go, powiedział te słowa:
16 'Take this holy sword as a gift from God; with it you wil shatter the enemy.'	16 Weź święty miecz, dar od Boga, przy jego pomocy pokonasz nieprzyjaciół.
17 Encouraged by the noble words of Judas, which had the power to inspire valour and give the youngthe spirit of mature men, they decided not to entrench themselves in a camp, but bravely to take the offensiveand, in hand-to-hand fighting, to commit the result to the fortune of war, since the city, their holy religion and theTemple were in danger.	17 Zachęceni słowami Judy, które były bardzo piękne i mogły zapalić do męstwa, a dusze młodzieńców napełnić męską odwagą, postanowili nie zatrzymywać się w obozie, ale odważnie wyjść naprzód, a z najwyższym męstwem przystępując do walki rozstrzygnąć losy. Miasto bowiem, świętości i świątynia były w niebezpieczeństwie.
18 Their concern for their wives and children, their brothers and relatives, had shrunk to minuteimportance; their chief and greatest fear was for the consecrated Temple.	18 O żony bowiem i dzieci, ponadto zaś o braci i krewnych mniejsza w nich była obawa, najbardziej zaś i na pierwszym miejscu lękali się o święty przybytek.
19 Those left behind in the city felt a similar anxiety, alarmed as they were about the forthcomingencounter in the open country.	19 Ci zaś, którzy pozostali w mieście, nie mniej byli zatrwożeni. Niepokoili się bowiem o rozgrywające się w polu działania wojenne.
20 Everyone now awaited the coming issue. The enemy had already concentrated their forces andstood formed up in order of battle, with the elephants drawn up in a strategic position and the cavalry disposedon the wings.	20 Nawet kiedy już wszyscy oczekiwali mającego nastąpić wyniku, kiedy już żołnierze się zebrali, a wojsko w szyku bojowym zostało ustawione, a bestie umieszczone ze strony dogodnej, konnica zaś stanęła na skrzydłach,
21 Maccabaeus took note of these masses confronting him, the glittering array of armour and the fierceaspect of the elephants; then, raising his hands to heaven, he called on the Lord who works miracles, in theknowledge that it is not by force of arms but as he sees fit to decide, that victory is granted by him to such asdeserve it.	21 Machabeusz widząc masy stojącego wojska, różnorodną broń i dziki wygląd bestii, wyciągnął ręce do nieba i wzywał Pana, który czyni cuda. Wiedział bowiem, że przygotowuje on zwycięstwo wedle zasługi, nie dzięki broni, ale jak się Jemu będzie wydawało słuszne.
22 His prayer was worded thus: 'You, Master, sent your angel in the days of Hezekiah king of Judaea,and he destroyed no less than one hundred and eighty-five thousand of Sennacherib's army;	22 Wzywając zaś Go, mówił w ten sposób: Ty, Władco, wysłałeś swego anioła, za Ezechiasza, króla judzkiego, a zgładził on w obozie Sennacheryba około stu osiemdziesięciu pięciu tysięcy ludzi.
23 now, once again, Sovereign of heaven, send a good angel before us to spread terror and dismay.	23 Teraz również, Władco nieba, poślij dobrego anioła przed nami na trwogę i przestrach.
24 May these men be struck down by the might of your arm, since they have come with blasphemy ontheir lips to attack your holy people.' And on these words he finished.	24 Niech wielkością Twojego ramienia zostaną powaleni ci, którzy z bluźnierstwem na ustach przyszli tutaj przeciwko Twojemu świętemu ludowi. Na tym zakończył.
25 Nicanor and his men advanced to the sound of trumpets and war songs,	25 Żołnierze Nikanora wyruszyli do natarcia, przy głosie trąb i bojowych pieśni,
26 but the men of Judas closed with the enemy uttering invocations and prayers.	26 a żołnierze Judy wśród błagań modlitewnych rzucili się na nieprzyjaciela.
27 Fighting with their hands and praying to God in their hearts, they cut down at least thirty-fivethousand men and were greatly cheered by this manifestation of God.	27 Walcząc rękoma, sercem zaś modląc się do Boga, położyli trupem nie mniej niż trzydzieści pięć tysięcy żołnierzy. Cieszyli się przy tym bardzo z widocznej Bożej pomocy.
28 When the engagement was over and they were withdrawing in triumph, they recognised Nicanor,lying dead in ful armour.	28 Kiedy już było po bitwie i kiedy już z radością rozwiązali swoje szyki, rozpoznali Nikanora, który padł w pełnym uzbrojeniu.
29 With shouting and confusion all around, they blessed the sovereign Master in their ancestral tongue.	29 Gdy zaś powstał krzyk i zamieszanie, ojczystym językiem błogosławili Władcę.
30 He who, as protagonist, had devoted himself, body and soul, to his fel ow-citizens, and hadpreserved the love he felt even in youth for those of his own race, gave orders for Nicanor's head to be cut off,with his arm up to the shoulder, and taken to Jerusalem.	30 Ten, który całkowicie się poświęcił, ciałem i duszą, pierwszy walczył w obronie obywateli, który zachował młodzieńczą życzliwość dla swych współrodaków - wydał rozkaz, żeby odciąć głowę Nikanora i rękę razem z ramieniem, i zanieść do Jerozolimy.
31 When he arrived there himself, he cal ed his countrymen together, stationed the priests in front of thealtar and then sent for the people from the Citadel.	31 Znalazłszy się tam, zwołał swoich współrodaków, i postawiwszy kapłanów przy ołtarzu, posłał po tych, którzy byli w zamku
32 He showed them the head of the abominable Nicanor, and the hand which this infamous man hadstretched out so insolently against the holy House of the Almighty.	32 i pokazał im głowę pełnego przestępstw Nikanora oraz rękę bluźniercy, którą z takim zuchwalstwem wyciągnął przeciwko świętemu domowi Wszechmocnego.
33 Then, cutting out godless Nicanor's tongue, he gave orders for it to be fed piecemeal to the birds,and for the salary of his folly to be hung up in front of the Temple.	33 Potem wyciął język bezbożnego Nikanora i powiedział, aby na części go posiekać i dać ptakom, zapłatę zaś za głupotę zawiesić naprzeciwko świątyni.
34 At this, everyone sent blessings heavenwards to the glorious Lord, saying, 'Blessed be he who haspreserved his holy place from pol ution!'	34 Wszyscy zaś pod niebiosa wysławiali Pana, który się wspaniale objawił, i mówili: Błogosławiony niech będzie Ten, który ustrzegł swoją świątynię od zbezczeszczenia.
35 He hung Nicanor's head from the Citadel, a clear and evident sign to al of the help of the Lord.	35 Głowę Nikanora zawiesił [Juda] obok zamku jako wyraźny i dla wszystkich widoczny znak Bożej pomocy.
36 They al decreed by public vote never to let that day go by unobserved, but to celebrate thethirteenth day of the twelfth month, cal ed Adar in Aramaic, the eve of what is called the Day of Mordecai.	36 Wszyscy zaś przy ogólnej zgodzie postanowili, że nie można pozwolić, aby ten dzień minął bez uroczystości, że uroczyście obchodzić trzeba trzynasty dzień dwunastego miesiąca, zwanego po syryjsku Adar, jeden dzień przed dniem Mardocheusza.
37 So ends the episode of Nicanor, and as, since then, the city has remained in the possession of theHebrews, I shal bring my own work to an end here too.	37 A skoro w ten sposób zakończyły się sprawy odnoszące się do Nikanora, i od tamtych czasów miasto pozostawało w rękach Hebrajczyków, ja sam również zakończę opowiadanie.
38 If it is wel composed and to the point, that is just what I wanted. If it is worthless and mediocre, thatis al I could manage.	38 Jeżeli jest ono pięknie i zgrabnie ułożone, to tego właśnie ja sam chciałem; jeżeli zaś małą ma wartość i jest przeciętne, to zrobiłem, co było w mej mocy.
39 Just as it is injurious to drink wine by itself, or again water alone, whereas wine mixed with water ispleasant and produces a delightful sense of wel -being, so skil in presenting the incidents is what delights theunderstanding of those who read the book. And here I close.	39 Mało bowiem wartości ma picie samego wina, a tak samo również wody, natomiast wino zmieszane z wodą jest miłe i sprawia wielką przyjemność. Tak samo sposób, w jaki opowiadanie jest ułożone, służy do uradowania tych, do których uszu ono dojdzie. Tutaj niech będzie koniec.