2 Księga Machabejska 4

Biblia Tysiąclecia	BIBLES DES PEUPLES
1 Wspomniany już Szymon, który był zdrajcą skarbów i ojczyzny, oskarżył Oniasza, jakoby on działał przeciwko Heliodorowi i był sprawcą tych nieszczęść.	1 Ce fameux Simon qui avait dénoncé le trésor et sa propre patrie commença à calomnier Onias: selon lui, c’était Onias qui avait fait attaquer Héliodore et qui était à l’origine de toutes les difficultés.”
2 Dobroczyńcę miasta oraz tego, który wspomagał swych rodaków i gorliwie zachowywał Prawo, odważył się nazwać wrogiem ładu w państwie.	2 Il osait faire passer pour un ennemi de l’État, celui qui était le bienfaiteur de la ville, le défenseur de ses compatriotes, et qui observait si fidèlement la Loi.
3 Nienawiść doszła do tego stopnia, że jeden ze zwolenników Szymona zaczął dopuszczać się zabójstw.	3 Cette haine alla si loin que des partisans de Simon commirent des attentats.
4 Oniasz zaś widząc jak trudne byłoby współzawodnictwo i że Apoloniusz, syn Menesteusa, wódz wojsk Celesyrii i Fenicji, podnieca złość Szymona,	4 Onias comprit le danger de cette rivalité et vit qu’Apollonius, le gouverneur militaire de la Cœlé-Syrie et de la Phénicie, encourageait la méchanceté de Simon.
5 udał się do króla nie po to, aby być oskrażycielem rodaków, ale mając na uwadze dobro ogólne, a zwłaszcza całego narodu.	5 C’est pourquoi il alla trouver le roi, non pour accuser ses compatriotes, mais parce qu’il était soucieux de l’intérêt général et du bien particulier de tout son peuple;
6 Wiedział bowiem, że bez zarządzenia królewskiego nie będzie możliwe osiągnięcie pokoju publicznego i że Szymon nie zaprzestanie swego szaleństwa.	6 il voyait bien que sans une intervention du roi les affaires ne s’arrangeraient pas et Simon continuerait dans sa folie.
7 Kiedy Seleukos zakończył życie, a władzę objął Antioch mający przydomek Epifanes, w niegodziwy sposób dostał się na arcykapłańskie stanowisko Jazon, brat Oniasza.	7 Séleucus était mort et Antiocus surnommé Épiphane lui avait succédé. Jason, frère d’Onias, s’empara alors du souverain pontificat.
8 W czasie spotkania obiecywał on królowi trzysta sześćdziesiąt talentów w srebrze, a ponadto z innych jakichś dochodów osiemdziesiąt talentów.	8 Dans une rencontre avec le roi, il lui promit 360 talents d’argent et 80 talents venant d’autres revenus.
9 Ponadto jeszcze zobowiązał się do wypłacenia innych stu pięćdziesięciu, jeżeli mu będzie dozwolone urządzić własnym kosztem gimnazjum i efebion, a mieszkańców Jerozolimy zapisać jako Antiocheńczyków.	9 Il était prêt en outre à s’engager par écrit pour 150 autres talents si on l’autorisait à construire de sa propre autorité et selon ses propres vues un gymnase et une école militaire et s’il pouvait donner à des habitants de Jérusalem le titre de “citoyens d’Antioche”.
10 Król zgodził się, a kiedy on objął władzę, zaraz zaczął narzucać swym rodakom grecki sposób życia.	10 Le roi consentit à tout. Dès que Jason eut obtenu le pouvoir, il commença à introduire les habitudes grecques parmi ses concitoyens.
11 Zniósł humanitarne przywileje królewskie, z jakich korzystali Żydzi dzięki staraniom Jana, ojca Eupolemosa, tego, który udał się w poselstwie, aby z Rzymianami zawrzeć traktat przyjaźni i wzajemnej obrony. Burząc Prawem uświęcone urządzenia, wprowadzał zwyczaje przeciwne Prawu.	11 Il supprima les franchises que les rois avaient accordées aux Juifs par humanité, (elles avaient été obtenues par Jean, père de cet Eupolème qui plus tard fut envoyé en ambassadeur pour conclure un traité d’alliance et d’amitié avec les Romains). Il supprima aussi les institutions légitimes et il établit des coutumes contraires à la Loi.
12 Umyślnie bowiem pod samym zamkiem wybudował gimnazjum i najlepszych młodzieńców zachęcił do włożenia kapelusza.	12 Il se fit un plaisir de construire un gymnase au pied même de l’acropole, et il entraîna les meilleurs des jeunes gens dans les exercices du gymnase.
13 Nastąpiło tak wielkie rozkrzewienie hellenizmu i taka moda na obce obyczaje, pod wpływem niezwykłej nikczemności bezbożnika, nie-arcykapłana Jazona,	13 Complètement perverti, Jason se conduisait comme un impie et non comme un grand prêtre. Vivre à la grecque devint une mode, et ce fut une invasion de coutumes étrangères.
14 że kapłani nie okazywali już żadnej gorliwości w służbie ołtarza, ale gardząc świątynią i zaniedbując ofiary, zaraz na sygnał [do rzucania] dyskiem spieszyli się, aby wziąć udział w niezgodnych z Prawem ćwiczeniach palestry.	14 Les prêtres ne montraient plus aucun soin pour le service de l’autel, ils méprisaient le Temple et négligeaient les sacrifices: dès qu’ils entendaient l’appel pour le lancement du disque, ils couraient au terrain de sport pour prendre part aux compétitions, ce qui était interdit par la Loi.
15 Za nic sobie mając zaszczyty ojczyste, za najpiękniejsze uważali greckie odznaczenia.	15 Ils se moquaient bien des valeurs traditionnelles, mais ils étaient convaincus de la supériorité grecque.
16 Oto dlaczego znaleźli się w trudnym położeniu: w tych [bowiem], których życie chcieli naśladować i do których chcieli się upodobnić, znaleźli wrogów i ciemiężycieli.	16 Ils allaient ainsi au-devant de situations difficiles, car ceux-là mêmes dont ils cherchaient à copier les manières de vivre et auxquels ils voulaient ressembler en tous points, allaient devenir leurs ennemis et leurs bourreaux.
17 Występowanie bowiem przeciwko Bożym prawom nie ujdzie bezkarnie, ale to się okaże w chwili, która nastanie.	17 La période suivante montrera bien qu’on ne viole pas sans châtiment les lois divines.
18 Gdy w Tyrze wobec króla obchodzono co pięć lat urządzane igrzyska,	18 Comme on célébrait à Tyr, en présence du roi, les jeux qui se déroulaient tous les quatre ans,
19 bezecny Jazon wysłał jako widzów rzekomych przedstawicieli Jerozolimy, będących Antiocheńczykami. Zabrali oni ze sobą trzysta drachm w srebrze na ofiarę dla [boga] Heraklesa. Sami jednak ci, którzy je zabrali, uważali, że nie można i nie wypada ich złożyć na ofiarę, ale że trzeba je oddać na inny cel.	19 le méprisable Jason envoya comme délégués de Jérusalem des “citoyens d’Antioche” qui portaient avec eux 300 drachmes d’argent pour le sacrifice en l’honneur d’Héraclès. Heureusement, ceux qui portaient cet argent ne voulurent pas le donner pour le sacrifice, pensant que ce n’était pas convenable, et demandèrent qu’on en fasse un autre usage.
20 Tak więc to, co wysyłający przeznaczyli na ofiarę dla Heraklesa, dzięki przewożącym poszło na budowę trójrzędowców.	20 Ainsi l’argent destiné par Jason au sacrifice en l’honneur d’Héraclès fut affecté à la construction de navires de guerre grâce à cette demande de ceux qui l’apportaient.
21 Gdy Apoloniusz, syn Menesteusa, został posłany do Egiptu na uroczystość wstąpienia na tron króla Filometora, Antioch dowiedział się, że ten [król] stał się wrogiem jego panowania, zatroszczył się więc o własne bezpieczeństwo. Dlatego też znalazłszy się w Jafie, udał się do Jerozolimy,	21 Apollonius fils de Ménestée avait été envoyé en Égypte pour assister au mariage du roi Philométor. Antiocus apprit que ce roi était devenu hostile à sa politique et il se préoccupa de sa propre sécurité; c’est pourquoi il vint à Joppé, d’où il gagna Jérusalem.
22 gdzie bardzo uroczyście został przyjęty przez Jazona i miasto, przy świetle pochodni i wśród okrzyków. Później podobnie [uroczyście] razem z wojskiem udał się do Fenicji.	22 Jason et la ville le reçurent solennellement, il fit son entrée à la lumière des torches et au milieu des acclamations; après quoi il partit avec ses troupes vers la Phénicie.
23 Po upływie trzech lat Jazon posłał do Menelaosa, brata wyżej wspomnianego Szymona, aby odwiózł pieniądze dla króla i doprowadził do końca podjęte już pilne sprawy.	23 Au bout de trois ans, Jason envoya Ménélas, le frère du Simon dont on a parlé plus haut, pour porter l’argent au roi et régler un certain nombre de problèmes importants.
24 On zaś stawiony przed króla olśnił go pozorami wpływów, zdobył więc dla siebie godność arcykapłańską, ofiarowując o trzysta talentów więcej od Jazona.	24 Ménélas se fit recommander auprès du roi et se présenta comme un homme important; il lui offrit 300 talents d’argent de plus que ne l’avait fait Jason et se fit attribuer le souverain pontificat.
25 Zaopatrzony w listy królewskie wrócił z powrotem. Nie wykazał on wcale cech godnych stanowiska arcykapłana, bo tylko dyszał zawziętością okrutnego tyrana i złością dzikiego zwierza.	25 Après avoir reçu les lettres royales confirmant sa charge, il repartit; il n’avait rien pour mériter ce titre de grand prêtre et il n’apportait avec lui que la violence d’un tyran cruel et la rage d’une bête sauvage.
26 Tak więc Jazon, który wygnał podstępnie własnego brata, sam został przez drugiego wygnany i zmuszony uciekać do kraju Ammonitów.	26 Ainsi Jason, qui avait pris la place de son frère, voyait aujourd’hui un autre prendre sa place et l’obliger à fuir en Ammanitide.
27 Menelaos zaś objął władzę, nic jednak nie wypłacił z tych sum, które obiecał królowi,	27 Ménélas s’empara du pouvoir, mais il ne versa rien de l’argent qu’il avait promis au roi
28 choć domagał się ich Sostratos, dowódca zamku. Do niego bowiem należało pobieranie podatków. Z tego powodu obydwaj zostali wezwani przed króla.	28 en dépit des réclamations de Sostrate, préfet de la forteresse, qui était chargé de percevoir les impôts. C’est pourquoi ils furent tous les deux convoqués par le roi.
29 Wtedy Menelaos zostawił w swoim zastępstwie na stanowisku arcykapłańskim Lizymacha, własnego brata, Sostratos zaś Kratesa, dowódcę Cypryjczyków.	29 Ménélas laissa pour le remplacer comme grand prêtre son frère Lysimaque, et Sostrate laissa Kratès, le chef des Chypriotes.
30 Po tych wydarzeniach mieszkańcy Tarsu i Mallos zbuntowali się, dlatego że zostali podarowani królewskiej nałożnicy Antiochis.	30 C’est alors que les habitants de Tarse et de Mallos se révoltèrent, car leur ville avait été donnée en cadeau à Antiokis, la concubine du roi.
31 Król więc natychmiast wyruszył, aby te sprawy załagodzić, pozostawiając w swoich zastępstwie Andronika, jednego z dostojników.	31 Le roi partit au plus vite pour régler cette affaire et laissa Andronique, grand fonctionnaire, pour le remplacer.
32 Menelaos zaś w przekonaniu, że nadeszła odpowiednia chwila, przywłaszczył sobie i podarował Andronikowi niektóre złote naczynia świątynne. Inne zaś udało mu się sprzedać w Tyrze i w okolicznych miastach.	32 Ménélas pensa que c’était le bon moment pour voler quelques vases d’or dans le Sanctuaire et les offrir à Andronique; il réussit à en vendre d’autres à Tyr et dans les villes voisines.
33 Upewniwszy się o tym Oniasz ostro go upominał, usunąwszy się na miejsce azylu do Dafne, które leży koło Antiochii.	33 Lorsque Onias le sut de façon certaine, il alla se réfugier dans un lieu d’asile, à Daphné près d’Antioche, et de là il le dénonça.
34 Na skutek tego Menelaos wziął na bok Andronika i wpłynął na niego, aby zgładził Oniasza. Ten więc przybył do Oniasza, namawiał go podstępnie do wyjścia i składając przysięgę podał mu swoją prawicę. Chociaż budził podejrzenia, udało mu się go skłonić do wyjścia z miejsca azylu. Natychmiast też zamordował go bez żadnych względów na sprawiedliwość.	34 C’est pourquoi Ménélas prit à part Andronique et le pressa d’assassiner Onias; Andronique vint donc trouver Onias de mauvaise foi, il lui prêta serment en lui tendant la main droite et le décida ainsi, malgré ses soupçons, à sortir de son asile; et aussitôt il le mit à mort sans le moindre respect pour la justice.
35 Z tej to przyczyny nie tylko Żydzi, ale również wielu spomiędzy innych narodów oburzonych było i zasmuconych zamordowaniem tego męża.	35 C’est pourquoi, non seulement les Juifs, mais aussi beaucoup parmi les non-Juifs, furent indignés et trouvèrent scandaleux l’assassinat criminel de cet homme.
36 Kiedy król powrócił z miast Cylicji, udali się do niego Żydzi z miasta oraz niektórzy Grecy oburzeni na to, że Oniasz został zamordowany wbrew prawu.	36 Lorsque le roi rentra de la région de Cilicie, les Juifs de la ville et les Grecs qui avaient comme eux le mal en horreur, vinrent le trouver à propos de l’assassinat injuste d’Onias.
37 Antioch zaś głęboko zasmucony oraz poruszony współczuciem aż do łez nad zmarłym, ze względu na jego roztropność i wielką łagodność,	37 Se rappelant la sagesse et la vie irréprochable de la victime, Antiocus pleura, tant il était peiné, ému au plus profond de lui-même:
38 zapłonąwszy gniewem natychmiast zdarł z Andronika purpurowy płaszcz i podarł jego szaty, i kazał go prowadzić przez całe miasto aż na to miejsce, na którym okazał na Oniaszu swoją bezbożność. Tam mordercę zgładził. Tak Pan wymierzył mu zasłużoną karę.	38 Puis il fut pris de colère, il retira à Andronique sa charge et lui fit déchirer les vêtements; il fit conduire ce meurtrier par toute la ville et le fit mettre à mort à l’endroit même où il avait assassiné injustement Onias; c’est ainsi que le Seigneur le frappa d’un juste châtiment.
39 Gdy Lizymach za zgodą Menelaosa popełnił wiele świętokradztw w mieście, a wieść o tym rozeszła się na zewnątrz, ludność zbuntowała się przeciw Lizymachowi. Wiele jednak złotych przedmiotów było już roztrwonionych.	39 Pendant ce temps Lysimaque, en accord avec Ménélas, avait commis un grand nombre de vols sacrilèges dans la ville. Comme le bruit s’en répandait au-dehors, le peuple se souleva contre Lysimaque après que beaucoup d’objets d’or avaient déjà été dispersés.
40 Kiedy zaś tłumy podniosły się, a ich gniew doszedł do szczytu, Lizymach uzbroił blisko trzy tysiące ludzi i rozpoczął niesprawiedliwe, gwałtowne postępowanie. Dowódcą był pewien Auranos posunięty w latach i nie mniej w głupocie.	40 Pour réprimer le soulèvement du peuple en colère, Lysimaque arma près de 3 000 hommes et prit l’initiative de la violence; il avait mis à leur tête un certain Auranos, aussi fou qu’il était vieux.
41 Widząc gwałtowne postępowanie Lizymacha, jedni pochwycili za kamienie, drudzy za kije, niektórzy zaś nabrali leżącego tam piasku i jeden przez drugiego rzucali na ludzi Lizymacha.	41 Quand ils se virent attaqués par Lysimaque, les uns ramassèrent des pierres, les autres des bâtons, d’autres encore prirent à pleines mains la cendre qui se trouvait là, et tous se jetèrent dans la bagarre contre les gens de Lysimaque,
42 Skutkiem tego wielu z nich poranili, niektórych nawet zabili, wszystkich zaś zmusili do ucieczki. Samego świętokradcę zamordowali koło skarbca.	42 à tel point qu’ils firent beaucoup de blessés et un certain nombre de morts; ils mirent le reste en fuite et massacrèrent près du trésor le voleur sacrilège.
43 W tych sprawach zostało wszczęte dochodzenie przeciwko Menelaosowi.	43 On engagea un procès contre Ménélas à propos de tous ces faits.
44 Trzech mężów z rady starszych wniosło oskarżenie przeciw niemu, gdy król przybył do Tyru.	44 Lorsque le roi arriva à Tyr, trois hommes envoyés par les anciens lui exposèrent leur cause.
45 Menelaos widząc, że jest zgubiony, obiecał Ptolemeuszowi, synowi Dorymenesa, wielką sumę, aby ułagodzić króla.	45 Se voyant alors perdu, Ménélas promit une grosse somme d’argent à Ptolémée, fils de Dorimène, pour qu’il lui obtienne le secours du roi.
46 Ptolemeusz zaś wziął ze sobą króla do perystylu, jak gdyby po to, aby się ochłodzić, i wpłynął na zmianę poglądów króla.	46 Ptolémée emmena le roi sous la colonnade, sous prétexte de prendre le frais, et il le fit changer de décision.
47 Uwolnił on Menelaosa, winnego wszystkiego zła, o jakie był oskarżony, nieszczęśliwych zaś, którzy byliby uniewinnieni, nawet gdyby ich oskarżono przed Scytami, skazał na śmierć.	47 Le roi déclara Ménélas innocent de toutes ces accusations alors qu’il était responsable de tous les maux, et il condamna à mort des malheureux qui auraient été déclarés innocents, même devant des barbares.
48 Zaraz też niesprawiedliwą karę ponieśli ci, którzy wstawili się za miasto, naród i święte naczynia.	48 Ces hommes qui avaient pris la défense de la ville, du peuple et des objets sacrés, subirent sans attendre cette peine injuste.
49 Z tej przyczyny nawet mieszkańcy Tyru oburzeni urządzili im uroczysty pogrzeb.	49 Les habitants de Tyr eux-mêmes en furent scandalisés et ils firent aux victimes des funérailles solennelles.
50 Menelaos zaś pozostał na stanowisku dzięki chciwości tych, którzy mieli władzę, będąc zaś głównym prześladowcą rodaków umacniał się w złu.	50 Quant à Ménélas, il conserva sa charge grâce aux gens en place qui n’avaient de considération que pour l’argent; il grandissait en méchanceté et en cruauté, il était le fléau de ses compatriotes.