Primo libro dei Maccabei 2

BIBBIA CEI 2008	Biblia Tysiąclecia
1 In quei giorni Mattatia, figlio di Giovanni, figlio di Simone, sacerdote della stirpe di Ioarìb, partì da Gerusalemme e venne a stabilirsi a Modin.	1 W tym czasie powstał Matatiasz, syn Jana, syna Symeona, kapłan z pokolenia Joariba z Jerozolimy, który mieszkał w Modin.
2 Egli aveva cinque figli: Giovanni chiamato anche Gaddì,	2 Miał on pięciu synów: Jana, który miał przydomek Gaddi,
3 Simone chiamato Tassì,	3 Szymona, który miał przydomek Tassi,
4 Giuda chiamato Maccabeo,	4 Judę, który miał przydomek Machabeusz,
5 Eleàzaro chiamato Auaràn, Giònata chiamato Affus.	5 Eleazara, który miał przydomek Auaran, i Jonatana, który miał przydomek Apfus.
6 Viste le azioni sacrileghe che si commettevano in Giuda e a Gerusalemme,	6 Kiedy zobaczył on świętokradztwa, które się działy między ludem w Judzie i w Jerozolimie,
7 disse: «Ohimè! Perché mai sono nato per vedere lo strazio del mio popolo e lo strazio della città santa e debbo starmene qui mentre essa è in balìa dei nemici e il santuario è in mano agli stranieri?	7 powiedział: Biada mi! Dlaczego się urodziłem? Czy po to, żeby oglądać upadek mego narodu i upadek Świętego Miasta? Oto zasiedli tam po to, żeby wydać je w ręce nieprzyjaciół, a świątynię w ręce cudzoziemców.
8 Il suo tempio è diventato come un uomo ignobile,	8 Świątynia stała się podobna do człowieka bez czci,
9 gli arredi della sua gloria sono stati portati via come preda, sono stati trucidati i suoi bambini nelle piazze e i fanciulli dalla spada nemica.	9 a wspaniałe jej naczynia zabrano do niewoli. Niemowlęta jego mordowano na ulicach, a młodzieńcy padali pod nieprzyjacielskim mieczem.
10 Quale popolo non ha invaso il suo regno e non si è impadronito delle sue spoglie?	10 Jakiż naród nie rozciągał nad nim władzy i siłą nie zabierał z niego łupów!
11 Ogni ornamento le è stato strappato, da padrona è diventata schiava.	11 Wszystkie jego ozdoby zrabowano: niegdyś wolne - stało się niewolnikiem.
12 Ecco, le nostre cose sante, la nostra bellezza, la nostra gloria sono state devastate, le hanno profanate le nazioni.	12 I oto wniwecz obrócona jest świętość nasza, piękność nasza i chwała nasza, a poganie je zbezcześcili.
13 Perché vivere ancora?».	13 Na cóż więc nam jeszcze życie?
14 Mattatia e i suoi figli si stracciarono le vesti, si vestirono di sacco e fecero grande lutto.	14 Matatiasz i jego synowie rozdarli swoje szaty, włożyli na siebie wory i gorzko płakali.
15 Ora i messaggeri del re, incaricati di costringere all’apostasia, vennero nella città di Modin per indurre a offrire sacrifici.	15 Wtedy do miasta Modin przybyli królewscy wysłańcy, którzy zmuszali do odstępstwa przez uczestnictwo w składaniu ofiary.
16 Molti Israeliti andarono con loro; invece Mattatia e i suoi figli si raccolsero in disparte.	16 Wielu spomiędzy Izraelitów przyszło do nich. Gdy jednak zebrali się Matatiasz i jego synowie,
17 I messaggeri del re si rivolsero a Mattatia e gli dissero: «Tu sei uomo autorevole, stimato e grande in questa città e sei sostenuto da figli e fratelli.	17 wtedy królewscy wysłańcy zwrócili się do Matatiasza słowami: Ty jesteś zwierzchnikiem, sławnym i wielkim w tym mieście, a powagę twoją umacniają synowie i krewni.
18 Su, fatti avanti per primo e adempi il comando del re, come hanno fatto tutti i popoli e gli uomini di Giuda e quelli rimasti a Gerusalemme; così tu e i tuoi figli passerete nel numero degli amici del re e tu e i tuoi figli avrete in premio oro e argento e doni in quantità».	18 Teraz więc ty pierwszy przystąp i wykonaj to, co jest polecone w królewskim dekrecie, tak jak to uczyniły już wszystkie narody, a nawet mieszkańcy Judy i ci, którzy pozostali w Jerozolimie. Za to ty i synowie twoi będziecie należeli do królewskich przyjaciół, ty i synowie twoi będziecie zaszczytnie obdarzeni srebrem, złotem i innymi darami.
19 Ma Mattatia rispose a gran voce: «Anche se tutti i popoli che sono sotto il dominio del re lo ascoltassero e ognuno abbandonasse la religione dei propri padri e volessero tutti aderire alle sue richieste,	19 Na to jednak Matatiasz odpowiedział donośnym głosem: Jeżeli nawet wszystkie narody, które mieszkają w państwie podległym królewskiej władzy, na znak posłuszeństwa swemu królowi odstąpiły od kultu swych ojców i zgodziły się na jego nakazy,
20 io, i miei figli e i miei fratelli cammineremo nell’alleanza dei nostri padri.	20 to jednak ja, moi synowie i moi krewni będziemy postępowali zgodnie z przymierzem, które zawarli nasi ojcowie.
21 Non sia mai che abbandoniamo la legge e le tradizioni.	21 Niech nas Bóg broni od przekroczenia prawa i jego nakazów!
22 Non ascolteremo gli ordini del re per deviare dalla nostra religione a destra o a sinistra».	22 Królewskim rozkazom nie będziemy posłuszni i od naszego kultu nie odstąpimy ani na prawo, ani na lewo.
23 Quando ebbe finito di pronunciare queste parole, si avvicinò un Giudeo alla vista di tutti per sacrificare sull’altare di Modin secondo il decreto del re.	23 Zaledwie skończył mówić te słowa, pewien człowiek, Judejczyk, przystąpił do ołtarza w Modin, ażeby złożyć ofiarę, zgodnie z królewskim dekretem.
24 Ciò vedendo, Mattatia arse di zelo; fremettero le sue viscere e fu preso da una giusta collera. Fattosi avanti di corsa, lo uccise sull’altare;	24 Gdy zobaczył to Matatiasz, zapłonął gorliwością i zadrżały mu nerki, i zawrzał gniewem, który był słuszny. Pobiegł więc i zabił tamtego obok ołtarza.
25 uccise nel medesimo tempo il messaggero del re, che costringeva a sacrificare, e distrusse l’altare.	25 Zabił wtedy także królewskiego urzędnika, który zmuszał do składania ofiar, ołtarz zaś rozwalił.
26 Egli agiva per zelo verso la legge, come aveva fatto Fineès con Zambrì, figlio di Salom.	26 Zapałał gorliwością o Prawo i tak uczynił jak Finees Zambriemu, synowie Saloma.
27 La voce di Mattatia tuonò nella città: «Chiunque ha zelo per la legge e vuole difendere l’alleanza mi segua!».	27 Wtedy też Matatiasz zaczął w mieście wołać donośnym głosem: Niech idzie za mną każdy, kto płonie gorliwością o Prawo i obstaje za przymierzem.
28 Fuggì con i suoi figli tra i monti, abbandonando in città quanto possedevano.	28 Potem zaś on sam i jego synowie uciekli w góry, pozostawiając w mieście wszystko, co tylko posiadali.
29 Allora molti che ricercavano la giustizia e il diritto scesero nel deserto, per stabilirvisi	29 Wtedy wielu z ludzi, którzy szukali tego, co sprawiedliwie i słuszne, udało się na pustynię i tam przebywało
30 con i loro figli, le loro mogli e il bestiame, perché si erano inaspriti i mali sopra di loro.	30 razem ze swoimi dziećmi, żonami i bydłem. Wszystko bowiem, co złe, zwaliło się na nich.
31 Fu riferito agli uomini del re e alle milizie che stavano a Gerusalemme, nella Città di Davide, che laggiù, in luoghi nascosti del deserto, si erano raccolti uomini che avevano infranto l’editto del re.	31 Do urzędników zaś królewskich i do wojska, które było w Jerozolimie, w Mieście Dawidowym, doniesiono, że ludzie, którzy wzgardzili królewskim rozkazem, poszli na pustynię do jaskiń.
32 Molti corsero a inseguirli, li raggiunsero, si accamparono di fronte a loro e si prepararono a dare battaglia in giorno di sabato.	32 Wielu więc udało się za nimi w pościg, a kiedy ich napotkali, rozłożyli się obozem naprzeciwko nich. Potem rozpoczynali z nimi walkę w dzień szabatu.
33 Dicevano loro: «Ora basta! Uscite, obbedite ai comandi del re e avrete salva la vita».	33 Mówili do nich: Dość już! Wyjdźcie i uczyńcie to, co głosi królewski rozkaz, a będziecie żyli.
34 Ma quelli risposero: «Non usciremo, né seguiremo gli ordini del re, profanando il giorno del sabato».	34 Odpowiedzieli: Nie wyjdziemy, nie będziemy robili tego, co głosi królewski rozkaz, i nie znieważymy szabatu.
35 Quelli si precipitarono all’assalto contro di loro.	35 Zaraz więc tamci zaczęli walczyć przeciwko nim.
36 Ma essi non risposero loro, né lanciarono pietre, né ostruirono i nascondigli,	36 Oni jednak ani im nie odpowiedzieli, ani kamieniami na nich nie rzucali, ani nawet jaskiń nie zatarasowali.
37 dichiarando: «Moriamo tutti nella nostra innocenza. Ci sono testimoni il cielo e la terra che ci fate morire ingiustamente».	37 Mówili tylko: Umrzyjmy wszyscy z czystym sumieniem! Niebo i ziemia są naszymi świadkami, że wy niesprawiedliwie nas mordujecie.
38 Così quelli si lanciarono contro di loro in battaglia di sabato, ed essi morirono con le mogli e i figli e il loro bestiame, in numero di circa mille persone.	38 Natarli tamci na nich w czasie walki prowadzonej w szabat, tak że zostali oni pozabijani, a także ich żony, dzieci - blisko tysiąc ludzi - i bydło.
39 Quando Mattatia e i suoi amici lo seppero, ne fecero grande pianto.	39 Kiedy Matatiasz i jego przyjaciele dowiedzieli się o tym, bardzo ich opłakiwali,
40 Poi dissero tra loro: «Se faremo tutti come hanno fatto i nostri fratelli e non combatteremo contro i pagani per la nostra vita e per le nostre leggi, in breve ci faranno sparire dalla terra».	40 a jeden do drugiego mówił: Jeżeli wszyscy będziemy tak postępowali jak nasi bracia i w szabat nie będziemy walczyć z poganami o nasze życie i nasze ustawy, to teraz bardzo szybko zgładzą nas z ziemi.
41 Presero in quel giorno stesso questa decisione: «Combatteremo contro chiunque venga a darci battaglia in giorno di sabato e non moriremo tutti come sono morti i nostri fratelli nei nascondigli».	41 Tego więc dnia postanowili: Jeśliby jakikolwiek człowiek w dzień sobotni wyszedł walczyć przeciwko nam, my będziemy z nim walczyli, żebyśmy nie zginęli wszyscy, tak jak zginęli nasi bracia w jaskiniach.
42 Allora si unì a loro il gruppo degli Asidei, uomini di grande valore in Israele, tutti impegnati a difendere la legge;	42 Wtedy przyłączyło się do nich zgromadzenie asydejczyków. Izraelici mocni i odważni, z których każdy dobrowolnie stanął w obronie Prawa.
43 inoltre quanti fuggivano davanti alle sventure si univano a loro e divenivano loro rinforzo.	43 Wszyscy również, którzy uciekali od złego, przyłączyli się do nich i wzmocnili ich.
44 Così organizzarono un contingente di forze e percossero con ira i peccatori e gli uomini perversi con furore; i restanti fuggirono tra i pagani per salvarsi.	44 W ten sposób utworzyli on wojsko i w gniewie uderzyli na grzeszników, a w swej zapalczywości - na ludzi wiarołomnych; reszta zaś szukała ratunku w ucieczce do pogan.
45 Mattatia, poi, e i suoi amici andarono in giro a demolire gli altari	45 Matatiasz i jego przyjaciele obchodzili wszystkie miejscowości i rozwalali ołtarze
46 e fecero circoncidere a forza tutti i bambini non circoncisi che trovarono nel territorio d’Israele.	46 oraz obrzezywali nieobrzezane dzieci, jakie tylko spotkali na izraelskich ziemiach.
47 Non diedero tregua ai superbi e l’impresa ebbe buona riuscita nelle loro mani;	47 Prześladowali synów pychy, a szczęście sprzyjało ich postępowaniu.
48 difesero la legge dalla prepotenza dei popoli e dei re e non la diedero vinta ai peccatori.	48 Tak więc bronili Prawa przed poganami i królami i nie pozostawili grzesznikowi pola do działania.
49 Intanto si avvicinava per Mattatia l’ora della morte ed egli disse ai figli: «Ora dominano superbia e ingiustizia, è il tempo della distruzione e dell’ira rabbiosa.	49 Kiedy zbliżyły się dni śmierci Matatiasza, powiedział do swoich synów: Teraz jest czas, w którym pycha jest górą, czas karania, czas, kiedy panuje żądza zniszczenia i straszliwy gniew.
50 Ora, figli, mostrate zelo per la legge e date la vostra vita per l’alleanza dei nostri padri.	50 Teraz więc, dzieci, brońcie Prawa, a nawet życie swoje oddajcie za przymierze, zawarte z waszymi ojcami.
51 Ricordate le gesta compiute dai padri ai loro tempi e traetene gloria insigne e nome eterno.	51 Pamiętajcie o tym, jak postępowali ojcowie, co czynili za swojego życia, a zdobędziecie wielką chwałę i imię wasze wiecznie wspominać będą.
52 Abramo non fu trovato forse fedele nella tentazione e ciò non gli fu accreditato a giustizia?	52 Czyż nie w czasie pokusy Abraham okazał się wiernym? I zostało mu to poczytane za sprawiedliwość.
53 Giuseppe nell’ora dell’oppressione osservò il precetto e divenne signore dell’Egitto.	53 Józef w czasie największych trudności zachował przykazanie i został panem Egiptu.
54 Fineès, nostro padre, per lo zelo dimostrato conseguì l’alleanza del sacerdozio perenne.	54 Nasz praojciec Finees za swoją wielką gorliwość otrzymał obietnicę kapłaństwa na wieki.
55 Giosuè, obbedendo alla divina parola, divenne giudice in Israele.	55 Jozue za zachowanie Bożego polecenia został sędzią Izraela.
56 Caleb, testimoniando nell’assemblea, ebbe in sorte parte del nostro paese.	56 Kaleb za to, że przed zgromadzeniem wydał świadectwo, otrzymał ziemię w dziedzictwo.
57 Davide per la sua pietà ottenne il trono del regno per sempre.	57 Dawid za swoją pobożność odziedziczył na wieki tron królewski.
58 Elia, poiché aveva dimostrato zelo ardente per la legge, fu assunto in cielo.	58 Eliasz w nagrodę za swoją wielką gorliwość o Prawo został zabrany do nieba.
59 Anania, Azaria e Misaele per la loro fede furono salvati dalla fiamma.	59 Chananiasz, Azariasz i Miszael przez wiarę zostali wyratowani z płomienia.
60 Daniele nella sua innocenza fu sottratto alle fauci dei leoni.	60 Daniel dzięki swej niewinności z paszczy lwów został ocalony.
61 Così, di seguito, considerate di generazione in generazione: quanti hanno fiducia in lui non soccombono.	61 Tak możecie przejść myślą jedno pokolenie po drugim i przekonacie się, że nie zawiedzie się ten, kto w Nim pokłada swe nadzieje.
62 Non abbiate paura delle parole del perverso, perché la sua gloria andrà a finire ai rifiuti e ai vermi;	62 Nie obawiajcie się zatem pogróżek grzesznego człowieka, bo jego chwała to gnój i robactwo;
63 oggi è esaltato, domani non si trova più, perché ritorna alla polvere e i suoi progetti falliscono.	63 dziś się wywyższa, a jutro już go się nie znajdzie, bo powrócił do swego prochu i przepadły jego zamysły.
64 Figli, siate valorosi e forti nella legge, perché in essa sarete glorificati.	64 Synowie! Bądźcie mężni i mocni w zachowaniu Prawa, przez nie bowiem dostąpicie chwały.
65 Ecco qui vostro fratello Simone; io so che è un uomo saggio: ascoltatelo sempre, egli sarà vostro padre.	65 Oto wasz brat Szymon. Wiem, że jest on człowiekiem rozważnym. Jemu będziecie posłuszni po wszystkie dni, bo on będzie wam zastępował ojca,
66 Giuda Maccabeo, forte guerriero dalla sua gioventù, sarà capo del vostro esercito e condurrà la battaglia contro i popoli.	66 a Juda Machabeusz, który od samej młodości odznacza się nadzwyczajną siłą, będzie dowódcą waszego wojska i będzie prowadził wojnę z ludami.
67 Radunate, dunque, intorno a voi quanti praticano la legge e vendicate il vostro popolo;	67 Wy więc ściągnijcie do siebie tych wszystkich, którzy przestrzegają Prawa, i w imieniu swego ludu wykonajcie pomstę!
68 rendete il meritato castigo ai pagani e attenetevi all’ordinamento della legge».	68 Ściśle odpłaćcie poganom, a trzymajcie się przepisów Prawa!
69 Poi li benedisse e si riunì ai suoi padri.	69 Potem udzielił im swego błogosławieństwa i został dołączony do swoich przodków.
70 Morì nell’anno centoquarantasei e fu sepolto nella tomba dei suoi padri a Modin; tutto Israele fece grande pianto su di lui.	70 Zmarł w roku sto czterdziestym szóstym i został pochowany w rodzinnych grobach w Modin. Cały Izrael opłakiwał go z bardzo wielkim żalem.