1 Księga Machabejska 3

Biblia Tysiąclecia	Библия Синодальный перевод
1 Miejsce jego zajął tymczasem jego syn, Juda, który miał przydomek Machabeusz.	1 И восстал вместо него Иуда, называемый Маккавей, сын его.
2 Wsparli go wszyscy jego bracia i wszyscy, którzy przedtem przyłączyli się do jego ojca. Z radością prowadzili wojnę w obronie Izraela.	2 И помогали ему все братья его и все, которые были привержены к отцу его, и вели войну Израиля с радостью.
3 On rozprzestrzenił chwałę swego ludu. Przywdział bowiem na siebie pancerz jak olbrzym, przepasał się wojennym orężem i rozpoczął wojnę, ochraniając wojsko swym mieczem.	3 Он распространил славу народа своего; он облекался бронею, как исполин, опоясывался воинскими доспехами своими и вел войну, защищая ополчение мечом;
4 W czynach swoich był podobny do lwa, do lwiątka, które ryczy rzucając się na zdobycz.	4 он уподоблялся льву в делах своих и был как скимен, рыкающий на добычу;
5 Ścigał bezbożnych i tropił ich, a na pastwę płomieni oddał tych, którzy niepokoili jego naród.	5 он преследовал беззаконных, отыскивая их, и возмущающих народ его сожигал.
6 Bezbożni ze strachu przed nim byli przerażeni, i drżeli wszyscy, którzy bezbożnie postępowali, a on wybawiał i szczęście mu sprzyjało.	6 И смирились беззаконные из страха пред ним, и все делатели беззакония смутились пред ним, и благоуспешно было спасение рукою его.
7 Wielu królów rozgniewał na siebie, ale Jakub cieszył się z jego czynów i aż na wieki błogosławiona pozostanie jego pamięć.	7 Он огорчил многих царей и возвеселил Иакова делами своими, и память его до века в благословении;
8 Przeszedł przez judzkie miasta i wygubił w nich ludzi bezbożnych, i odwrócił gniew Boży od Izraela.	8 прошел по городам Иудеи и истребил в ней нечестивых, и отвратил гнев от Израиля,
9 Aż na krańcach ziemi było znane jego imię, i tych zgromadził, którzy mieli zginąć.	9 и сделался именитым до последних пределов земли, и собрал погибавших.
10 Apoloniusz zebrał pogan i liczne wojsko z Samarii, ażeby walczyć przeciwko Izraelowi.	10 Тогда Аполлоний собрал язычников и из Самарии многочисленное войско, чтобы воевать против Израиля.
11 Juda dowiedział się o tym, wyszedł mu naprzeciw, pobił go i zabił. Padło wielu zabitych, a reszta pouciekała.	11 Иуда узнал о том и вышел к нему навстречу, и поразил, и убил его; и много пало пораженных, а остальные убежали.
12 Oni zaś zabrali łupy na nich zdobyte, a Juda wziął sobie miecz Apoloniusza i walczył nim przez całe swoje życie.	12 И взял Иуда добычу их, и взял меч Аполлония, и сражался им во все дни.
13 Seron, dowódca wojsk syryjskich, dowiedział się o tym, że Juda zebrał sobie ludzi i zgromadził prawowiernych, aby wyjść na wojnę.	13 И услышал Сирон, военачальник Сирии, что Иуда собрал вокруг себя людей и сонм верных, выступающих с ним на войну,
14 Powiedział więc: Uczynię głośnym swoje imię i chwałę dla siebie przygotuję w królestwie; będę walczył przeciwko Judzie i przeciwko tym, co się z nim złączyli, a którzy lekceważą królewskie rozkazy.	14 и сказал: сделаю себе имя и прославлюсь в царстве, и сражусь с Иудою и с теми, которые вместе с ним и которые презирают слово царское.
15 Tak więc wyruszył on, a z pomocą mu wyruszyło także silne wojsko bezbożnych, aby na synach Izraela wykonać zemstę.	15 И решился он идти, и пошло с ним сильное полчище нечестивых помогать ему и сделать отмщение на сынах Израиля.
16 Gdy zbliżył się do stóp wzniesienia, na którym leży Bet-Choron, wtedy Juda z małym oddziałem wyszedł mu naprzeciw.	16 Когда они приблизились к возвышенности Вефорона, Иуда вышел к ним навстречу с очень немногими,
17 Gdy zobaczyli wojsko, które szło naprzeciw nim, powiedzieli do Judy: Nas jest tak mało, czy będziemy mogli walczyć z tym tak wielkim, potężnym mnóstwem? A przecież my dzisiaj nic jeszcze nie jedliśmy i sił nam zabrakło.	17 которые, когда увидели идущее навстречу им войско, сказали Иуде: как можем мы в таком малом числе сражаться против такого сильного множества? И мы же совсем ослабели, еще не евши ныне.
18 Juda odparł: Bez trudu wielu może być pokonanych rękami małej liczby, bo Niebu nie czyni różnicy, czy ocali przy pomocy wielkiej czy małej liczby.	18 Но Иуда сказал им: легко и многим попасть в руки немногих, и у Бога небесного нет различия, многими ли спасти, или немногими;
19 Zwycięstwo bowiem w bitwie nie zależy od liczby wojska; prawdziwą siłą jest ta, która pochodzi z Nieba.	19 ибо не от множества войска бывает победа на войне, но с неба приходит сила.
20 Oni przychodzą do nas pełni pychy i bezprawia po to, aby wytępić nas razem z żonami naszymi i dziećmi i aby nas obrabować.	20 Они идут против нас во множестве надменности и нечестия, чтобы истребить нас и жен наших и детей наших, чтобы ограбить нас;
21 My zaś walczymy o swoje życie i o swoje obyczaje.	21 а мы сражаемся за души наши и законы наши.
22 On sam skruszy ich przed naszymi oczami. Wy zaś ich nie obawiajcie się!	22 Он Сам сокрушит их пред лицем нашим; вы же не страшитесь их.
23 Gdy skończył swoje przemówienie, nagle uderzył na nich, tak że Seron i jego wojsko zostało przez nich pobite.	23 Перестав говорить, он внезапно бросился на них, и поражен был Сирон и войско его перед ним.
24 Ścigali ich od przejścia Bet-Choron aż do równiny. Spośród nich padło blisko ośmiuset ludzi, a inni pouciekali do ziemi Filistynów.	24 И они преследовали его по спуску Вефорона до самой равнины; и пало из них до восьмисот мужей, прочие же убежали в землю Филистимскую.
25 Wtedy zaczęto się bać Judy i jego braci, a strach przed nimi padł na okoliczne narody.	25 И начал страх перед Иудою и братьями его и боязнь нападать на всех окрестных язычников.
26 Wieść o nim doszła aż do króla, a narody opowiadały o walkach Judy.	26 Дошло и до царя имя его, и все народы рассказывали о битвах Иуды.
27 Antioch, dowiedziawszy się o tych wypadkach, zawrzał gniewem. Rozesłał rozkazy i zgromadził wszystkie siły swego królestwa, armię bardzo wielką.	27 Когда же услышал эти речи царь Антиох, то воспылал гневом и, послав, собрал все силы царства своего, весьма сильное ополчение;
28 Potem zaś otworzył swój skarbiec i na rok naprzód wydał żołd żołnierzom. Polecił też, żeby byli gotowi na wszystko.	28 и открыл казнохранилище свое, и выдал войскам своим годовое жалованье, и приказал им быть готовыми на всякую надобность.
29 Wtedy jednak zauważył, że w skarbcach brak pieniędzy. Rozruchy bowiem i utrapienia, jakie sprowadził na te okolice, gdzie kazał znieść obyczaje obowiązujące od najdawniejszych lat, sprawiły, że podatki były małe.	29 Но увидел, что истощилось серебро в казнохранилищах, а подати страны скудны по причине волнения и разорения, которое он произвел в земле той, уничтожая законы, существовавшие от дней древних.
30 Obawiał się więc, że, jak nieraz się to już zdarzało, nie będzie miał pieniędzy na wydatki i na podarunki, które poprzednio rozdawał hojną ręką. Był bowiem bardziej rozrzutny niż inni królowie, jego poprzednicy.	30 И начал он опасаться, что у него недостанет, разве только на раз или два, на издержки и подарки, которые прежде раздавал щедрою рукою и превзошел в том прежних царей.
31 W tych wielkich swoich kłopotach postanowił, że uda się do Persji, zbierze podatki z tamtejszych krain i nagromadzi wiele pieniędzy.	31 Сильно озабоченный в душе своей, он решился идти в Персию и взять подати со стран и собрать побольше серебра.
32 Jako wielkorządcę królewskiego od rzeki Eufrat aż do granic Egiptu zostawił Lizjasza, człowieka poważanego, pochodzącego z królewskiego rodu,	32 А дела царские от реки Евфрата до пределов Египта предоставил Лисию, человеку знаменитому, происходившему от рода царского,
33 i polecił mu, żeby aż do jego powrotu wychowywał jego syna, Antiocha.	33 также и воспитание сына своего, Антиоха, до его возвращения;
34 Pozostawił mu także połowę swych wojsk razem ze słoniami i dał mu wskazówki co do wszystkich swoich zamiarów i co do mieszkańców Judei i Jerozolimy;	34 и передал ему половину войск и слонов, дав ему приказания о всем, чего хотел, и о жителях Иудеи и Иерусалима,
35 żeby mianowicie wysłał przeciwko nim wojsko, starł i zniósł całkowicie siły izraelskie i to, co pozostało z Jerozolimy, żeby wymazał nawet pamięć o nich na tym miejscu,	35 чтобы он послал против них войско сокрушить и уничтожить могущество Израиля и остаток Иерусалима, и истребить память их от места того,
36 żeby obcych ludzi osiedlił na ich obszarach, a ziemię losem porozdzielał.	36 и поселить во всех пределах их сынов иноплеменных, и разделить по жребию землю их.
37 Wtedy król zabrał drugą połowę swych wojsk, w roku sto czterdziestym siódmym wyruszył z królewskiej swej stolicy, Antiochii, przeprawił się przez rzekę Eufrat i przeszedł przez górne krainy.	37 Царь же взял остальную половину войска и отправился из Антиохии, престольного города своего, в сто сорок седьмом году и, перейдя реку Евфрат, прошел верхние страны.
38 Lizjasz wybrał Ptolemeusza, syna Dorymenesa, Nikanora i Gorgiasza, ludzi walecznych spomiędzy królewskich przyjaciół	38 Лисий избрал Птоломея, сына Дорименова, и Никанора и Горгия, мужей сильных из друзей царя,
39 i posłał z nimi czterdzieści tysięcy pieszych i siedem tysięcy konnicy, żeby poszli do ziemi judzkiej i spustoszyli ją zgodnie z królewskim rozkazem.	39 и послал с ними сорок тысяч мужей и семь тысяч всадников, чтобы идти в землю Иудейскую и разорить ее по слову царя.
40 Wyruszyli oni z całym swym wojskiem, przybyli w pobliże Emmaus i rozłożyli się obozem na równinie.	40 Они отправились со всем войском своим и, придя, расположились на равнине близ Еммаума.
41 Gdy kupcy tamtejszej okolicy dowiedzieli się o tym, wzięli bardzo dużo srebra i złota oraz pęta na nogi i przybyli do obozu, aby Izraelitów wziąć sobie za niewolników. Przyłączyły się do nich także oddziały z Syrii i z ziemi filistyńskiej.	41 Купцы этой страны услышали имя их и, взяв весьма много серебра и золота и слуг, пришли в стан покупать сынов Израиля в рабы; к ним присоединилось и войско Сирии и земли иноплеменных.
42 Juda razem z braćmi zobaczył, że zło przebiera miarę i że wojska obozują już na ich ziemi. Dowiedzieli się też o rozkazach, które król wydał, żeby naród zniszczyć zupełnie.	42 Увидел Иуда и братья его, что умножились бедствия и войска расположились станом в пределах их; узнали и о повелении царя, которое он приказал исполнить над народом к погублению и истреблению его.
43 Jeden więc do drugiego mówił: Przeciwstawmy się zniszczeniu naszego narodu. Walczmy w obronie naszego narodu i świętości!	43 И говорили каждый ближнему своему: восставим низверженный народ наш и сразимся за народ наш и за святыню.
44 Zgromadzili się więc wszyscy, by być gotowi do walki, a także by się modlić i prosić o łaskę i zmiłowanie.	44 И собрался сонм, чтобы быть готовыми к войне и помолиться, и испросить милости и сожаления.
45 Jeruzalem było niezamieszkane jak jakaś pustynia; spośród jego synów nikt do niego nie wchodził ani nie wychodził, świątynię deptano. W zamku synowie cudzoziemców, a miasto jak gospoda dla pogan. Od Jakuba odeszła radość, nie słychać już fletu ni harfy.	45 Иерусалим был необитаем, как пустыня; не было ни входящего в него, ни выходящего из него из природных жителей его; святилище было попрано, и сыновья инородных были в крепости его; он стал жилищем язычников; и отнято веселье у Иакова, и не слышно стало свирели и цитры.
46 Zeszli się i udali się do Mispa, naprzeciw Jerozolimy, dlatego że niegdyś Mispa było dla Izraela miejscem modlitwy.	46 Итак, они собрались и пошли в Массифу, напротив Иерусалима, ибо место молитвы у Израильтян было прежде в Массифе.
47 Tego dnia pościli, włożyli na siebie wory, głowy posypali popiołem i porozdzierali swoje szaty.	47 И постились в этот день, и возложили на себя вретища и пепел на головы свои, и разодрали одежды свои,
48 Potem rozwinęli księgę Prawa w tym samym celu, w jakim poganie zapytują posągi swych bóstw.	48 раскрыли книгу закона из тех, которые язычники отыскивали, чтобы сделать на них изображения своих идолов,
49 Potem przynieśli kapłańskie szaty, pierwsze plony i dziesięciny, przywołali także nazirejczyków, których liczba dni już była pełna,	49 и принесли священнические облачения и первородных и десятины; и созвали назореев, исполнивших дни свои,
50 i wołali do Nieba słowami: Co mamy czynić z tymi? Gdzie ich zaprowadzić?	50 и громко возопили к небу: что нам делать с ними и куда отвести их?
51 Świątynia Twoja została podeptana i znieważona, a kapłani Twoi trwają w żałobie i poniżeniu.	51 Святилище Твое попрано и осквернено, и священники Твои в скорби и уничижении.
52 A oto jeszcze poganie zebrali się przeciwko nam, aby nas zniszczyć całkowicie. Ty wiesz, jakie oni mają przeciw nam zamiary.	52 И вот, собрались против нас язычники, чтобы истребить нас. Ты знаешь, что умышляют они против нас.
53 Jak będziemy mogli ostać się przed nimi, jeżeli Ty nas nie wspomożesz?	53 Как можем мы устоять пред лицем их, если Ты не поможешь нам?
54 Wtedy zaczęli grać na trąbach i podnieśli ogromny krzyk.	54 И вострубили трубами и воскликнули громким голосом.
55 Potem Juda ustanowił dowódców nad ludem tysiączników, setników, pięćdziesiątników i dziesiętników.	55 После сего Иуда поставил вождей для народа - тысяченачальников, стоначальников, пятидесятиначальников и десятиначальников.
56 Powiedział też, żeby zgodnie z Prawem wrócili do domu ci, którzy budowali dom, ożenili się właśnie, założyli winnicę lub byli bojaźliwi.	56 И сказали тем, которые строили дома, обручились с женами, насадили виноградники, и людям боязливым, чтобы каждый из них, по закону, возвратился в свой дом.
57 Wtedy wojsko wyruszyło w drogę i na południe od Emmaus rozłożyło się obozem.	57 Тогда двинулось ополчение и расположилось станом на юге от Еммаума.
58 Juda zaś powiedział: Przepaszcie się i bądźcie waleczni! Jutro rano bądźcie gotowi walczyć przeciwko tym poganom, którzy zeszli się przeciwko nam, żeby całkowicie zniszczyć nas i naszą świątynię.	58 И сказал Иуда: опояшьтесь и будьте мужественны и готовы к утру сразиться с этими язычниками, которые собрались против нас, чтобы погубить нас и святыню нашу.
59 Lepiej nam przecież zginąć w bitwie, niż patrzeć na niedolę naszego narodu i świątyni.	59 Ибо лучше нам умереть в сражении, нежели видеть бедствия нашего народа и святыни.
60 Jakakolwiek zaś będzie wola w Niebie, tak niech się stanie!	60 А какая будет воля на небе, так да сотворит!