1 Księga Machabejska 15

Biblia Tysiąclecia	NOVA VULGATA
1 Antioch, syn króla Demetriusza, wysłał z wysp morskich do arcykapłana i etnarchy Szymona i do ludu żydowskiego	1 Et misit rex Antiochus filius Demetrii epistulas ab insulis maris Simonisacerdoti et principi gentis Iudaeorum et universae genti,
2 list następującej treści: Król Antioch arcykapłanowi i etnarsze, a także narodowi żydowskiemu - pozdrowienie.	2 et erantcontinentes hunc modum: “ Rex Antiochus Simoni sacerdoti magno et gentisprincipi et genti Iudaeorum salutem.
3 Ponieważ niektórzy złoczyńcy stali się panami królestwa naszych ojców, postanowiłem objąć królestwo w swoje posiadanie i przywrócić je do poprzedniego stanu. Zebrałem więc wiele wojska i przygotowałem okręty wojenne.	3 Quoniam quidam pestilentes obtinueruntregnum patrum nostrorum, volo autem vindicare regnum, ut restituam illud, sicuterat antea, delectumque feci multitudinis exercitus et feci naves bellicas;
4 Postanowiłem wylądować w swym kraju i ukarać tych, którzy zniszczyli mój kraj i wiele miast mego królestwa zrównali z ziemią.	4 volo autem procedere per regionem, ut ulciscar in eos, qui corruperunt regionemnostram et qui desolaverunt civitates multas in regno meo.
5 Teraz więc potwierdzam ci zwolnienie od wszystkich podatków, od których zwolnili cię ci królowie, którzy byli przede mną, a tak samo od wszystkich innych danin, od których cię zwolnili.	5 Nunc ergo statuotibi omnes oblationes, quas remiserunt tibi ante me reges, et quaecumque aliadona remiserunt tibi.
6 Pozwalam ci też bić własną monetę legalną dla twojego kraju.	6 Et permisi tibi facere monetam propriam numisma regionituae;
7 Jerozolima i świątynia niech będą wolne, a niech przy tobie pozostanie wszelka broń, którą przygotowałeś, i te twierdze, które pobudowałeś i którymi władasz.	7 Ierusalem autem et sancta esse libera, et omnia arma, quae fabricatuses, et praesidia, quae construxisti, quae tenes, maneant tibi;
8 Darowuję ci wszystko, co jesteś winien królewskiemu skarbcowi i co na przyszłość królowi się będzie należało od dziś aż po wszystkie czasy.	8 et omne debitumregis, et quae futura sunt regi ex hoc et in totum tempus, remittantur tibi.
9 Gdy zaś przywrócimy nasze panowanie, wtedy ciebie, naród twój i świątynię uczcimy wielkim odznaczeniem, tak że wasza chwała będzie jawna na całym świecie.	9 Cum autem obtinuerimus regnum nostrum, glorificabimus te et gentem tuam ettemplum gloria magna, ita ut manifestetur gloria vestra in universa terra ”.
10 W roku sto siedemdziesiątym czwartym wyruszył Antioch do kraju swych przodków, a wszyscy żołnierze przeszli do niego, tak że garść tylko pozostała przy Tryfonie.	10 Anno centesimo septuagesimo quarto exiit Antiochus in terram patrum suorum,et convenerunt ad eum omnes exercitus, ita ut pauci relicti essent cum Tryphone.
11 Antioch ścigał go, a on uciekał i przybył do Dory, która leży nad morzem.	11 Et insecutus est eum Antiochus rex, et venit Doram fugiens, quae est ad mare;
12 Wiedział bowiem, że spadło na niego nieszczęście, bo wojska go opuściły.	12 sciebat enim quod congregata sunt mala in eum, et reliquit eum exercitus.
13 Antioch rozłożył się obozem pod Dorą. Było z nim sto dwadzieścia tysięcy wojowników i osiem tysięcy konnicy.	13 Et applicuit Antiochus ad Doram cum centum viginti milibus virorumbelligeratorum et octo milibus equitum
14 Otoczył miasto ze wszystkich stron, a okręty nacierały z morza. W ten sposób ścisnął miasto od strony lądu i od strony morza i nikomu nie pozwolił ani wyjść z niego, ani wejść.	14 et circuivit civitatem, et naves amari accesserunt; et vexabat civitatem a terra et mari et neminem sinebatingredi vel egredi.
15 Numeniusz razem z towarzyszami powrócił z Rzymu przywożąc listy do królów i do krajów. Było w nich napisane, co następuje:	15 Venit autem Numenius et, qui cum eo fuerant, ab urbe Roma habentes epistulasregibus et regionibus scriptas, in quibus continebantur haec:
16 Konsul rzymski Lucjusz królowi Ptolemeuszowi - pozdrowienie.	16 “Luciusconsul Romanorum Ptolemaeo regi salutem.
17 Przybyli do nas posłowie żydowscy, przyjaciele nasi i sprzymierzeńcy, wysłani przez arcykapłana Szymona i lud żydowski w tym celu, aby odnowić dawno już zawartą przyjaźń i przymierze,	17 Legati Iudaeorum venerunt ad nosamici nostri et socii renovantes pristinam amicitiam et societatem, missi aSimone principe sacerdotum et populo Iudaeorum.
18 a przynieśli ze sobą złotą tarczę wagi tysiąca min.	18 Attulerunt autem et clipeumaureum minarum mille.
19 Postanowiliśmy więc napisać do królów i do krajów, aby nie wyrządzali im nic złego, żeby nie walczyli przeciwko nim, przeciwko ich miastom ani przeciwko ich krajowi i żeby nie wspomagali tych, którzy będą z nimi prowadzili wojnę.	19 Placuit itaque nobis scribere regibus et regionibus, utnon exquirant illis mala neque impugnent eos et civitates eorum et regionemeorum et ut non ferant auxilium pugnantibus adversus eos.
20 Wydało nam się słuszne przyjąć od niech tę tarczę.	20 Visum autem estnobis accipere ab eis clipeum.
21 Jeżeli więc jacy przestępcy uciekną z ich kraju do was, wydajcie ich arcykapłanowi Szymonowi, żeby ich ukarał według swojego Prawa.	21 Si qui ergo pestilentes refugerunt de regioneipsorum ad vos, tradite eos Simoni principi sacerdotum, ut vindicet in eossecundum legem suam ”.
22 Napisał tak samo do króla Demetriusza i do Attalosa, do Ariataresa, do Arsakesa	22 Haec eadem scripsit Demetrio regi et Attalo etAriarathae et Arsacae
23 i do wszystkich krajów: do Sampsamy, do Spartan, do Delos, do Mindos, do Sykionu, do Karii, do Samos, do Pamfilii, do Licji, do Halikarnasu, do Rodos, do Faselis, do Kos, do Side, do Arados, do Gortyny, do Knidos, do Cypru i do Cyreny.	23 et in omnes regiones et Sampsacae et Spartiatis et inDelum et in Myndum et in Sicyonem et in Carida et in Samum et in Pamphyliam etin Lyciam et in Alicarnassum et in Rhodum et in Phaselidam et in Cho et in Sidenet in Aradon et in Gortynam et Cnidum et Cyprum et Cyrenen.
24 Odpis zaś tych listów posłał arcykapłanowi Szymonowi.	24 Exemplum autemeorum scripserunt Simoni principi sacerdotum et populo Iudaeorum.
25 Król Antioch leżał obozem koło Dory, na przedmieściu; sprowadzał do niego coraz to nowe oddziały, budował machiny oblężnicze i tak zamknął Tryfona, że ten nie mógł ani wyjść, ani wejść.	25 Antiochus autem rex applicuit castra in Doram in secunda die admovens eisemper manus et machinas faciens et conclusit Tryphonem, ne exiret autintroiret.
26 Szymon zaś posłał mu do pomocy dwa tysiące wyborowych żołnierzy, srebra, złota i wiele broni.	26 Et misit ad eum Simon duo milia virorum electorum in auxilium etargentum et aurum et vasa copiosa.
27 On jednak nie chciał tego przyjąć, a nawet unieważnił to, co poprzednio postanowił na jego korzyść; stał się jego nieprzyjacielem.	27 Et noluit ea accipere, sed rupit omnia,quae pactus est cum eo antea, et alienavit se ab eo.
28 Posłał też do niego Atenobiusza, jednego ze swych przyjaciół, ażeby się z nim rozmówić. Mówił on: Wy zajmujecie Jafę, Gezer i zamek jerozolimski, które są miastami należącymi do mego królestwa.	28 Et misit ad eumAthenobium unum de amicis suis, ut tractaret cum ipso dicens: “ Vos tenetisIoppen et Gazaram et arcem, quae est in Ierusalem, civitates regni mei;
29 Ziemie ich spustoszyliście, dla kraju staliście się wielkim nieszczęściem i zawładnęliście jeszcze wielu miejscowościami w moim królestwie.	29 finesearum desolastis et fecistis plagam magnam in terra et dominati estis per locamulta in regno meo.
30 Teraz więc oddajcie miasta, które zabraliście, i podatki z tych miejscowości, które opanowaliście poza granicami Judei,	30 Nunc ergo tradite civitates, quas occupastis, et tributalocorum, in quibus dominati estis extra fines Iudaeae;
31 albo też wypłacicie za nie pięćset talentów srebra, a za zniszczenie, jakiegoście się dopuścili, i za podatki od miast - drugie pięćset talentów. W przeciwnym wypadku przybędziemy i pobijemy was.	31 sin autem, date proillis quingenta talenta argenti, et exterminii, quod exterminastis, ettributorum civitatum alia talenta quingenta; sin autem, veniemus et expugnabimusvos”.
32 Przyjaciel królewski, Atenobiusz, przybył do Jerozolimy. Gdy zobaczył bogactwo Szymona, stół, na którym stały złote i srebrne naczynia, oraz liczną służbę, nie mógł wyjść z podziwu. Kiedy wypowiedział, jakie są królewskie żądania,	32 Et venit Athenobius amicus regis in Ierusalem et vidit gloriamSimonis et claritatem in auro et argento et apparatum copiosum et obstupuit etrettulit ei verba regis.
33 wtedy mu Szymon odpowiedział: Ani nie przywłaszczyliśmy sobie kraju cudzego, ani nie wzięliśmy własności obcej, ale dziedzictwo naszych ojców, nad którymi nasi wrogowie niesprawiedliwie przez pewien czas panowali.	33 Et respondit ei Simon et dixit ei: “ Neque alienamterram sumpsimus neque aliena detinemus sed hereditatem patrum nostrorum, quaeiniuste ab inimicis nostris aliquo tempore possessa est.
34 Mając więc sposobność objęliśmy w posiadanie dziedzictwo naszych ojców.	34 Nos vero tempushabentes vindicamus hereditatem patrum nostrorum;
35 Co zaś do Jafy i Gezer, których żądasz, to one ludowi naszemu i krajowi wyrządzały wiele krzywdy. Wypłacimy za nie sto talentów.	35 nam de Ioppe et Gazara,quae expostulas, ipsae faciebant in populo plagam magnam et in regione nostra:horum damus talenta centum ”. Et non respondit ei verbum.
36 Tamten nie rzekł mu ani słowa, tylko z gniewem powrócił do króla, odniósł mu tę odpowiedź i opowiedział o bogactwie Szymona i o wszystkim, co widział. Król więc zapłonął wielkim gniewem.	36 Reversus autemcum ira ad regem renuntiavit ei verba ista et gloriam Simonis et universa, quaevidit; et iratus est rex ira magna.
37 Tryfon zaś dostał się na okręt i odpłynął do Ortozji.	37 Tryphon autem ascendit in navem et fugitin Orthosiam.
38 Wtedy król mianował Kendebajosa zastępcą wodza nadbrzeżnej krainy i oddał mu pod rozkazy piechotę i konnicę.	38 Et constituit rex Cendebaeum ducem maritimum et exercitum peditum et equitumdedit illi;
39 Rozkazał mu rozbić swój obóz na granicy Judei. Rozkazał mu także odbudować Kedron, wzmocnić jego bramy i walczyć przeciwko ludności. Król zaś ścigał Tryfona.	39 et mandavit illi movere castra contra faciem Iudaeae et mandavitei aedificare Cedron et obstruere portas civitatis et ut debellaret populum. Rexautem persequebatur Tryphonem.
40 Kendebajos przybył do Jamnii i zaczął trapić lud: wpadał na obszar Judei, brał ludność do niewoli i mordował.	40 Et pervenit Cendebaeus Iamniam et coepitirritare plebem et conculcare Iudaeam et captivare populum et interficere.
41 Odbudował też Kedron i umieścił tam jeźdźców oraz [inne] wojska, ażeby wypadali i przebiegali drogi Judei zgodnie z danym mu królewskim rozkazem.	41 Etaedificavit Cedron et collocavit illic equites et exercitum, ut egressiperambularent vias Iudaeae, sicut constituit ei rex.