1 Księga Machabejska 14

Biblia Tysiąclecia	DOUAI-RHEIMS
1 W roku sto siedemdziesiątym drugim król Demetriusz zebrał swoje wojska i udał się do Medii w tym celu, aby zdobyć sobie pomoc na wojnę przeciwko Tryfonowi.	1 In the year one hundred and seventy-two, king Demetrius assembled has army, and went into Media to get him succours to fight against Tryphon.
2 Gdy Arsakes, król Persji i Medii, dowiedział się, że Demetriusz wszedł na jego ziemie, posłał jednego ze swych dowódców z poleceniem, aby pochwycił go żywego.	2 And Arsaces the king of Persia and Media heard that Demetrius was entered within his borders, and he sent one of his princes to take him alive, and bring him to him.
3 Ten zaś poszedł, pokonał wojsko Demetriusza, jego samego pochwycił i przyprowadził do Arsakesa, a ten wtrącił go do więzienia.	3 And he went and defeated the army of Demetrius: and took him, and brought him to Arsaces, and he put him into custody.
4 Jak długo Szymon żył, w kraju panował pokój. Starał się on dla swojego narodu o to, co dobre. Władanie jego im się podobało, a także chwała jego - po wszystkie dni.	4 And all the land of Juda was at rest all the days of Simon, and he sought the good of his nation: and his power, and his glory pleased them well all his days.
5 Przy całej swej chwale zdobył Jafę na port i uczynił przystęp do wysp zamorskich,	5 And with all his glory he took Joppe for a haven, and made an entrance to the isles of the sea.
6 rozszerzył granice swojego narodu i objął władzę nad krajem.	6 And he enlarged the bounds of his nation, and made himself master of the country.
7 Zabrał wielką liczbę niewolników, opanował Gezer, Bet-Sur i zamek, usunął stamtąd wszelką nieczystość, a nie było takiego, kto by mu się sprzeciwił.	7 And he gathered together a great number of captives, and had the dominion of Gazara, and of Bethsura, and of the castle: and took away all uncleanness out of it and there was none that resisted him.
8 Spokojnie uprawiali swą ziemię, a ziemia wydawała plony, drzewa zaś na polu - owoce.	8 And every man tilled his land with peace: and the land of Juda yielded her increase, and the trees of the fields their fruit.
9 Starcy siedzieli na ulicach, wszyscy opowiadali o szczęściu, młodzieńcy zaś przywdziewali wspaniałe szaty i wojenne zbroje.	9 The ancient men sat all in the streets, and treated together of the good things of the land, and the young men put on them glory, and the robes of war.
10 Miastom dostarczał żywności i odbudowywał je, żeby były twierdzami, do tego stopnia, że imię jego z chwałą było wspominane aż na krańcach ziemi.	10 And he provided victuals for the cities, and he appointed that they should be furnished with ammunition, so that the fame of his glory was renowned even to the end of the earth.
11 Swojemu krajowi zapewnił pokój, a Izrael cieszył się bardzo i radował.	11 He made peace in the land, and Israel rejoiced with great joy.
12 Każdy zasiadł w cieniu swojej winnicy i figowego drzewa, i nie było takiego, kto by ich strachem napełniał.	12 And every man sat under his vine, and under his fig tree: and there was none to make them afraid.
13 W kraju nie pozostał żaden nieprzyjaciel, a królowie w tych czasach zostali starci.	13 There was none left in the land to fight against them: kings were discomfited in those days.
14 On był podporą dla wszystkich słabych ze swojego ludu, pełen gorliwości o Prawo wypędził wszystkich bezbożnych i złych;	14 And he strengthened all those of his people that were brought low, and he sought the law, and took away every unjust and wicked man.
15 podniósł chwałę świątyni i pomnożył świątynne naczynia.	15 He glorified the sanctuary, and multiplied the vessels of the holy places.
16 Gdy w Rzymie, a nawet w Sparcie, dowiedziano się, że Jonatan umarł, zasmucono się bardzo.	16 And it was heard at Rome, and as far as Sparta, that Jonathan was dead: and they were very sorry.
17 Gdy jednak dowiedzieli się, że na jego miejsce arcykapłanem został jego brat Szymon i że on rządzi krajem i miastami, które są w nim zbudowane,	17 But when they heard that Simon his brother was made high priest in his place, and was possessed of all the country, and the cities therein:
18 napisali do niego na tablicach z brązu, że chcą z nim odnowić tę przyjaźń i to przymierze, które zostało zawarte z jego braćmi: Judą i Jonatanem.	18 They wrote to him in tables of brass, to renew the friendship and alliance which they had made with Judas, and with Jonathan his brethren.
19 Odczytane one zostały wobec zgromadzenia w Jerozolimie.	19 And they were read before the assembly in Jerusalem. And this is the copy of the letters that the Spartans sent.
20 A oto odpis listu, który przysłali Spartanie: Władcy Spartan razem z miastem arcykapłanowi Szymonowi, starszyźnie, kapłanom i pozostałemu ludowi żydowskiemu, swoim braciom - pozdrowienie.	20 The princes and the cities of the Spartans to Simon the high priest, and to the ancients, and the priests, and the rest of the people of the Jews their brethren, greeting.
21 Posłowie, którzy zostali wysłani do naszego ludu, opowiedzieli nam o waszej chwale i czci. Ucieszyliśmy się więc bardzo z ich przybycia.	21 The ambassadors that were sent to our people, have told us of your glory, and honour, and joy: and we rejoice at their coming.
22 To zaś, co oni powiedzieli, tak zapisaliśmy w uchwałach ludu: Posłowie żydowscy, Numeniusz, syn Antiocha, i Antypater, syn Jazona, przybyli do nas, aby odnowić zawartą z nami przyjaźń.	22 And we registered what was said by them in the councils of the people in this manner: Numenius the son of Antiochus, and Antipater the son of Jason, ambassadors of the Jews, came to us to renew the former friendship with us.
23 Lud zaś postanowił, że należy przyjąć posłów uroczyście, a odpis tego, co powiedzą, umieścić w księgach przeznaczonych dla ludu, aby lud Spartiatów zachował pamięć o nich. Odpis tego zrobiono dla arcykapłana Szymona.	23 And it pleased the people to receive the men honourably, and to put a copy of their words in the public records, to be a memorial to the people of the Spartans. And we have written a copy of them to Simon the high priest.
24 Potem Szymon wysłał do Rzymu Numeniusza z wielką złotą tarczą wagi tysiąca min, aby utrwalić z nimi przymierze.	24 And after this Simon sent Numenius to Rome, with a great shield of gold the weight of a thousand pounds, to confirm the league with them. And when the people of Rome had heard
25 Gdy lud usłyszał o tych sprawach, powiedział: W jaki sposób odwdzięczymy się Szymonowi i jego synom?	25 These words, they said: What thanks shall we give to Simon, and his sons?
26 On sam stał się mężnym człowiekiem, a także jego bracia i dom jego ojca. Wrogów wypędził spośród Izraela i zapewnił mu wolność. Spisali więc to na tablicach z brązu i umieścili na kolumnach na górze Syjon.	26 For he hath restored his brethren, and hath driven away in fight the enemies of Israel from them: and they decreed him liberty, and registered it in tables of brass, and set it upon pillars in mount Sion.
27 A oto odpis dokumentu: Dnia osiemnastego miesiąca Elul, w roku sto siedemdziesiątym drugim, w trzecim roku wielkiego arcykapłana Szymona, zwierzchnika ludu Bożego,	27 And this is a copy of the writing: The eighteenth day of the month Elul, in the year one hundred and seventy-two, being the third year under Simon the high priest at Asaramel,
28 na wielkim zgromadzeniu kapłanów, ludu, zwierzchników narodu i starszyzny kraju podano nam do wiadomości:	28 In a great assembly of the priests, and of the people, and the princes of the nation, and the ancients of the country, these things were notified: Forasmuch as there have often been wars in our country,
29 W wielu walkach, które nawiedzały kraj, Szymon, syn Matatiasza, kapłan z synów Joariba, oraz jego bracia narażali się na niebezpieczeństwo i stawiali opór wrogom swojego narodu w tym celu, aby w poszanowaniu były świętości jego i Prawo. W ten sposób wiele chwały przyczynili swojemu narodowi.	29 And Simon the son of Mathathias of the children of Jarib, and his brethren have put themselves in danger, and have resisted the enemies of their nation, for the maintenance of their holy places, and the law: and have raised their nation to great glory.
30 Jonatan zgromadził swój naród, został arcykapłanem, aż został przyłączony do swoich przodków.	30 And Jonathan gathered together his nation, and was made their high priest, and he was laid to his people.
31 Gdy nieprzyjaciele chcieli wkroczyć do jego kraju, ażeby zniszczyć go i wyciągnąć ręce po jego świętości,	31 And their enemies desired to tread down and destroy their country, and to stretch forth their hands against their holy places.
32 wtedy przeciwstawił się Szymon i walczył w obronie swojego ludu, a nawet oddał dużą część swojego majątku, ażeby uzbroić żołnierzy należących do wojska swego narodu i żeby im żołd wypłacić.	32 Then Simon resisted and fought for his nation, and laid out much of his money, and armed the valiant men of his nation, and gave them wages:
33 Obwarował on judzkie miasta, a także Bet-Sur, które leży na granicach Judei, gdzie poprzednio była broń nieprzyjaciół. Umieścił tam załogę z żydowskich żołnierzy.	33 And he fortified the cities of Judea, and Bethsura that lieth in the borders of Judea, where the armour of the enemies was before: and he placed there a garrison of Jews.
34 Obwarował również Jafę, która leży nad morzem, a także Gezer, które leży na granicach Azotu. Poprzednio mieszkali tam nieprzyjaciele, ale on osiedlił w nim Żydów i dał im wszystko, co było im potrzebne do podniesienia ich dobrobytu.	34 And he fortified Joppe which lieth by the sea: and Gazara, which bordereth upon Azotus, wherein the enemies dwelt before, and he placed Jews here: and furnished them with all things convenient for their reparation.
35 Lud widział wiarę Szymona i chwałę, której chciał przyczynić swojemu narodowi, ustanowili go więc swoim władcą i arcykapłanem w nagrodę za to wszystko, czego dokonał, za sprawiedliwość, za wiarę, której strzegł w swoim narodzie. Wszelkim bowiem sposobem zabiegał o to, żeby lud swój wywyższyć.	35 And the people seeing the acts of Simon, and to what glory he meant to bring his nation, made him their prince, and high priest, because he had done all these things, and for the justice, and faith, which he kept to his nation, and for that he sought by all means to advance his people.
36 Za jego życia i przez jego ręce udało się wypędzić pogan z ich kraju i tych, którzy przebywali w Mieście Dawidowym w Jerozolimie. Wybudowali oni bowiem sobie zamek, a z niego robili wypady, świątynię wokoło bezcześcili, a przez to bardzo uwłaczali jej czystości.	36 And in his days things prospered in his hands, so that the heathens were taken away out of their country, and they also that were in the city of David in Jerusalem in the castle, out of which they issued forth, and profaned all places round about the sanctuary, and did much evil to its purity.
37 Osadził w nim żydowskich żołnierzy i wzmocnił go jeszcze, aby był obroną dla kraju i dla miasta. Ponadto podwyższył mury Jerozolimy.	37 And he placed therein Jews for the defence of the country, and of the city, and he raised up the walls of Jerusalem.
38 Tak samo król Demetriusz w nagrodę za to potwierdził mu stanowisko arcykapłana,	38 And king Demetrius confirmed him in the high priesthood.
39 zamianował go jednym ze swoich przyjaciół i uczcił go wielkim odznaczeniem.	39 According to these things he made him his friend, and glorified him with great glory.
40 Dowiedział się bowiem, że Rzymianie nazywają Żydów przyjaciółmi, sprzymierzeńcami i braćmi, i że posłów Szymona przyjęli z honorami,	40 For he had heard that the Romans had called the Jews their friends, and confederates, and brethren, and that they had received Simon's ambassadors with honour:
41 że Żydzi i kapłani postanowili, iż Szymon będzie ich władcą i arcykapłanem na wieki, tak długo, aż powstanie wiarygodny prorok,	41 And that the Jews, and their priests, had consented that he should be their prince, and high priest for ever, till there should arise a faithful prophet:
42 że będzie ich wodzem; że on będzie się troszczył o świątynię i wyznaczał urzędników, czuwających nad ich robotami publicznymi, nad krajem, wojskiem i twierdzami;	42 And that he should be chief over them, and that he should have the charge of the sanctuary, and that he should appoint rulers over their works, and over the country, and over the armour, and over the strong holds.
43 że będzie się troszczył o świętości; że wszyscy mu będą posłuszni; że jego imieniem będą znaczone wszystkie umowy spisywane w kraju, i że będzie się ubierał w purpurę i złoto.	43 And that he should have care of the holy places: and that he should be obeyed by all, and that all the writings in the country should be made in his name: and that he should be clothed with purple, and gold:
44 Nikomu spośród ludu ani spomiędzy kapłanów nie wolno odmówić znaczenia ani jednemu z tych przepisów, ani przeciwstawić się jego zarządzeniom. Bez jego pozwolenia nie wolno zwoływać zgromadzenia w obrębie kraju, ubierać się w purpurę ani używać złotej sprzączki.	44 And that it should not be lawful for any of the people, or of the priests, to disannul any of these things, or to gainsay his words, or to call together an assembly in the country without him: or to be clothed with purple, or to wear a buckle of gold:
45 Każdy, kto uczyni coś przeciwko temu rozporządzeniu lub odmówi znaczenia któremu z tych przepisów, zasłuży na karę.	45 And whosoever shall do otherwise, or shall make void any of these things shall be punished.
46 Cały lud uznał za słuszne pozwolić Szymonowi postępować zgodnie z tym, co zostało wyżej powiedziane.	46 And it pleased all the people to establish Simon, and to do according to these words.
47 Szymon zaś zgodził się i wyraził swoją gotowość pełnienia czynności arcykapłana, wodza i etnarchy Żydów i kapłanów oraz stania na czele wszystkich.	47 And Simon accepted thereof, and was well pleased to execute the office of the high priesthood, and to be captain, and prince of the nation of the Jews, and of the priests, and to be chief over all.
48 Postanowiono też, że dokument ten będzie wyryty na tablicach z brązu i będzie umieszczony na świątynnym murze na widocznym miejscu.	48 And they commanded that this writing should be put in tables of brass, and that they should be set up within the compass of the sanctuary, in a conspicuous place:
49 Odpis zaś tych uchwał polecili złożyć w skarbcu, ażeby Szymon i jego synowie mieli go pod ręką.	49 And that a copy thereof should be put in the treasury, that Simon and his sons may have it.