Księga Rodzaju 47

Biblia Tysiąclecia	NEW JERUSALEM
1 Józef wszedłszy do faraona oznajmił mu: Ojciec mój i moi bracia z trzodami, bydłem i całym ich dobytkiem przybyli z ziemi Kanaan i są już w kraju Goszen.	1 So Joseph went and told Pharaoh, 'My father and brothers have arrived from Canaan with their flocksand cattle and al their possessions. Here they are, in the region of Goshen.'
2 Po czym Józef przedstawił faraonowi pięciu swych braci, których zabrał z sobą.	2 He had taken five of his brothers, and he now presented them to Pharaoh.
3 Faraon zapytał jego braci: Jakie jest wasze zajęcie? Odpowiedzieli mu: Pasterzami trzód jesteśmy zarówno my, słudzy twoi, jak i nasi przodkowie.	3 Pharaoh asked his brothers, 'What is your occupation?' and they gave Pharaoh the answer, 'Yourservants are shepherds, like our fathers before us.'
4 I dalej mówili do faraona: Przybyliśmy, aby się zatrzymać jako przychodnie w tym kraju, gdyż brakuje paszy dla trzód twoich sług, tak ciężki jest głód w ziemi Kanaan. Niechaj więc teraz zamieszkają słudzy twoi w Goszen!	4 They went on to tel Pharaoh, 'We have come to stay in this country for the time being, since there isno pasturage for your servants' flocks, Canaan being stricken with famine. So now please al ow your servants tosettle in the region of Goshen.'
5 Faraon rzekł do Józefa: Ojciec twój i twoi bracia przybyli do ciebie.	5 Then Pharaoh said to Joseph,'They may stay in the region of Goshen, and if you know of any capablemen among them, put them in charge of my own livestock.' Jacob and his sons went to Egypt where Josephwas. Pharaoh king of Egypt heard about this and said to Joseph, 'Your father and brothers have come to you.
6 Cały kraj egipski stoi przed tobą otworem. W najbardziej żyznej jego części osiedl twego ojca i twych braci; niechaj więc zamieszkają w kraju Goszen. Jeśli zaś wiesz, że są wśród nich ludzie dzielni, uczyń ich zarządcami mojego żywego dobytku, niech czuwają nad moimi trzodami.	6 The country of Egypt is open to you: settle your father and brothers in the best region.'
7 Potem Józef przyprowadził swego ojca, Jakuba, i przedstawił go faraonowi. A gdy Jakub złożył faraonowi życzenia pomyślności,	7 Joseph brought his father and presented him to Pharaoh. Jacob paid his respects to Pharaoh.
8 faraon zapytał go: Ile lat życia sobie liczysz?	8 Pharaoh asked Jacob, 'How many years have you lived?'
9 Jakub odpowiedział faraonowi: Liczba lat mojego pielgrzymowania - sto i trzydzieści. Niezbyt długie i smutne były lata mego życia; nie są one tak długie, jak lata pielgrzymowania mych przodków.	9 Jacob said to Pharaoh, 'The years of my stay on earth add up to one hundred and thirty years. Fewand unhappy my years have been, fal ing short of my ancestors' years in their stay on earth.'
10 Po czym Jakub, życząc faraonowi pomyślności, odszedł.	10 Jacob then took leave of Pharaoh and withdrew from his presence.
11 Józef osiedlił ojca i braci, dając im posiadłość w najbardziej żyznej części Egiptu, w ziemi Ramses, jak mu polecił faraon.	11 Joseph then settled his father and brothers, giving them land holdings in Egypt, in the best part of thecountry, the region of Rameses, as Pharaoh had ordered.
12 I zaopatrywał ojca i braci, i całą rodzinę swego ojca w żywność, stosownie do liczby dzieci.	12 Joseph provided his father, brothers and al his father's family with food, down to the least of them.
13 W całym kraju nie było żywności, toteż nastał bardzo ciężki głód. Ziemie Egiptu i Kanaanu były wyczerpane skutkiem głodu.	13 And on al the earth around there was now no food anywhere, for the famine had grown very severe,and Egypt and Canaan were both weak with hunger.
14 Józef zaś gromadził wówczas wszystkie pieniądze, jakie znajdowały się w Egipcie i Kanaanie, za zboże, które kupowano, i pieniądze te oddawał do pałacu faraona.	14 Joseph accumulated al the money to be found in Egypt and Canaan, in exchange for the suppliesbeing handed out, and put the money in Pharaoh's palace.
15 W końcu wyczerpały się pieniądze mieszkańcom Egiptu i Kanaanu, i wtedy wszyscy Egipcjanie przychodzili do Józefa, prosząc go: Daj nam chleba. Czyż mamy umrzeć na twoich oczach? Nie mamy już bowiem pieniędzy.	15 When al the money in Egypt and Canaan was exhausted, al the Egyptians came to Joseph,pleading, 'Give us food, unless you want us to die before your eyes! For our money has come to an end.'
16 A Józef mówił: Jeśli nie macie pieniędzy, sprowadźcie wasz żywy dobytek, a dam wam za niego zboże.	16 Joseph replied, 'Hand over your livestock and I shal issue you food in exchange for your livestock, ifyour money has come to an end.'
17 Sprowadzili więc swój żywy dobytek do Józefa i on dawał im żywność w zamian za konie, za stada owiec i wołów oraz za osły. I tak w owym roku żywił ich w zamian za cały ich żywy dobytek.	17 So they brought their livestock to Joseph, and Joseph gave them food in exchange for horses andlivestock, whether sheep or cattle, and for donkeys. Thus he saw them through that year with food in exchangefor all their livestock.
18 A gdy ten rok upłynął, przyszli w następnym i oznajmili mu: Nie mamy co ukrywać przed tobą, panie mój, że gdy już wyczerpały się nam pieniądze i gdy stada nasze są u ciebie, nie pozostało nam nic, co moglibyśmy dać tobie, panie, oprócz nas samych i naszej ziemi!	18 When that year was over, they came to him the next year, and said to him, 'We cannot hide it frommy lord: the truth is, our money has run out and the livestock is in my lord's possession. There is nothing left formy lord except our bodies and our land.
19 Dlaczego na twoich oczach mamy zginąć my i nasza ziemia? Kup więc nas i ziemię naszą za chleb; będziemy niewolnikami faraona, a nasza ziemia jego własnością. Byleś nam dał ziarno do siewu, a przetrwamy, nie pomrzemy i ziemia nasza nie będzie leżała odłogiem.	19 If we and our land are not to perish, take us and our land in exchange for food, and we with our landwil become Pharaoh's serfs; only give us seed, so that we can survive and not die and the land not revert todesert!'
20 Józef wykupił więc wszystkie grunty w Egipcie dla faraona; każdy bowiem Egipcjanin sprzedał swe pole, gdyż głód był coraz większy. Tak więc ziemia stała się własnością faraona.	20 Thus Joseph acquired all the land in Egypt for Pharaoh, since one by one the Egyptians sold theirfields, so hard pressed were they by the famine; and the whole country passed into Pharaoh's possession,
21 Ludność zaś od jednego do drugiego krańca Egiptu przeniósł do miast.	21 while the people he reduced to serfdom from one end of Egypt to the other.
22 Nie wykupił tylko gruntów kapłanów, gdyż był przywilej faraona dla kapłanów i na jego podstawie mieli oni zapewnione utrzymanie. Dlatego nie sprzedali swych gruntów.	22 The only land he did not acquire belonged to the priests, for the priests received an al owance fromPharaoh and lived on the al owance that Pharaoh gave them. Hence they had no need to sel their land.
23 Potem Józef przemówił do ludności: Oto dzisiaj nabyłem was i waszą ziemię dla faraona. Macie tu ziarno, obsiejcie ziemię.	23 Then Joseph said to the people, 'This is how we stand: I have bought you out, with your land, onPharaoh's behalf. Here is seed for you to sow the land.
24 A gdy nadejdą żniwa, oddacie piątą część plonów faraonowi, cztery zaś części zostawicie sobie na obsianie pola i na wyżywienie dla was, dla waszych domowników i dla waszej dziatwy!	24 But of the harvest you must give a fifth to Pharaoh. The other four-fifths you can have for sowingyour fields, to provide food for yourselves and your households, and food for your children.'
25 Odpowiedzieli: Zachowałeś nas przy życiu! Obyś nas darzył życzliwością, panie nasz, a my będziemy niewolnikami faraona!	25 'You have saved our lives!' they replied. 'If it please my lord, we will become serfs to Pharaoh.'
26 Rozporządzenie, które dał Józef w sprawie roli w Egipcie, obowiązuje po dzień dzisiejszy: piątą część plonów należy oddawać faraonowi. Jedynie grunty kapłanów nie stały się własnością faraona.	26 So Joseph made a law, still in force today, as regards the soil of Egypt, that one-fifth should go toPharaoh. Only the land of the priests did not go to Pharaoh.
27 Izrael zamieszkał w Egipcie, w kraju Goszen. Wzięli go sobie na własność, a że byli płodni, bardzo się rozmnożyli.	27 Thus Israel settled in Egypt, in the region of Goshen. They acquired property there; they were fruitfuland grew very numerous.
28 Jakub, przeżywszy w Egipcie siedemnaście lat, doczekał się sto czterdziestego siódmego roku życia.	28 Jacob lived seventeen years in Egypt; thus Jacob's total age came to a hundred and forty-sevenyears.
29 A gdy zbliżała się śmierć Izraela, kazał wezwać swego syna Józefa i rzekł do niego: Jeśli darzysz mnie życzliwością, połóż mi twą rękę pod biodro na dowód twojej wiernej miłości, że nie pogrzebiesz mnie w Egipcie,	29 When Israel's time to die drew near he sent for his son Joseph and said to him, 'If you real y love me,place your hand under my thigh as pledge that you will act with faithful love towards me: do not bury me inEgypt!
30 ale gdy zasnę z mymi przodkami, wywieziesz mnie z Egiptu i pogrzebiesz w ich grobie. Odrzekł: Uczynię, jak powiedziałeś.	30 When I lie down with my ancestors, carry me out of Egypt and bury me in their tomb.' 'I shal do asyou say,' he replied.
31 Wtedy Izrael powiedział: Przysięgnij mi! A gdy przysiągł, Izrael opadł na wezgłowie swego łoża.	31 'Swear to me,' he insisted. So he swore to him, and Israel sank back on the pil ow.