Scrutatio

Mercoledi, 29 maggio 2024 - Sant'Alessandro ( Letture di oggi)

ΔΑΝΙΗΛ - Daniele - Daniel 2


font
LXXBIBBIA VOLGARE
1 και εν τω ετει τω δευτερω της βασιλειας ναβουχοδονοσορ συνεβη εις οραματα και ενυπνια εμπεσειν τον βασιλεα και ταραχθηναι εν τω ενυπνιω αυτου και ο υπνος αυτου εγενετο απ' αυτου1 Nel secondo anno del regno di Nabucodonosor, vide Nabucodonosor uno sogno, del quale fu molto turbato e spaventato; ma questa visione fu da lui tolta e dimenticata.
2 και επεταξεν ο βασιλευς εισενεχθηναι τους επαοιδους και τους μαγους και τους φαρμακους των χαλδαιων αναγγειλαι τω βασιλει τα ενυπνια αυτου και παραγενομενοι εστησαν παρα τω βασιλει2 Per la qual cosa (desideroso di saperla) sì convocò tutti li savii uomini, maghi e divinatori di Caldea (e di Babilonia), acciò che dichiarassino i sogni suoi al re: ed essendo venuti, stettero dinanzi al re.
3 και ειπεν αυτοις ο βασιλευς ενυπνιον εωρακα και εκινηθη μου το πνευμα επιγνωναι ουν θελω το ενυπνιον3 E disse lo re a loro: io sì ho veduto una visione, della quale non mi posso ricordare quello ch' io abbi veduto.
4 και ελαλησαν οι χαλδαιοι προς τον βασιλεα συριστι κυριε βασιλευ τον αιωνα ζηθι αναγγειλον το ενυπνιον σου τοις παισι σου και ημεις σοι φρασομεν την συγκρισιν αυτου4 E li savii Caldei risposero al re in lingua siriaca: o re, vivi in sempiterno; di' (signore nostro re) alli servi tuoi lo sogno, e noi diremo a te la interpretazione.
5 αποκριθεις δε ο βασιλευς ειπε τοις χαλδαιοις οτι εαν μη απαγγειλητε μοι επ' αληθειας το ενυπνιον και την τουτου συγκρισιν δηλωσητε μοι παραδειγματισθησεσθε και αναληφθησεται υμων τα υπαρχοντα εις το βασιλικον5 A' quali lo re disse: non mi ricordo; (ma da voi lo voglio sapere), e però fate (come volete) che per voi io sappi lo sogno e la sua congettura; e se questo non farete, perirete voi con tutte le case vostre (e vostri beni).
6 εαν δε το ενυπνιον διασαφησητε μοι και την τουτου συγκρισιν αναγγειλητε ληψεσθε δοματα παντοια και δοξασθησεσθε υπ' εμου δηλωσατε μοι το ενυπνιον και κρινατε6 E se lo sogno e la congettura sua voi mi narrate, averete da me premii, doni e grande onore; lo sogno dunque e la sua interpretazione, manifestàtemela.
7 απεκριθησαν δε εκ δευτερου λεγοντες βασιλευ το οραμα ειπον και οι παιδες σου κρινουσι προς ταυτα7 Risposero la seconda volta, e dissero: o re, lo sogno di' alli servi tuoi, e la sua interpretazione ti manifestaremo.
8 και ειπεν αυτοις ο βασιλευς επ' αληθειας οιδα οτι καιρον υμεις εξαγοραζετε καθαπερ εωρακατε οτι απεστη απ' εμου το πραγμα καθαπερ ουν προστεταχα ουτως εσται8 Rispose il re, e disse: certamente io so che voi prolungate il tempo, intendendo che lo sogno m'è scordato.
9 εαν μη το ενυπνιον απαγγειλητε μοι επ' αληθειας και την τουτου συγκρισιν δηλωσητε θανατω περιπεσεισθε συνειπασθε γαρ λογους ψευδεις ποιησασθαι επ' εμου εως αν ο καιρος αλλοιωθη νυν ουν εαν το ρημα ειπητε μοι ο την νυκτα εωρακα γνωσομαι οτι και την τουτου κρισιν δηλωσετε9 Se lo sogno non mi manifesterete, una di voi è (opinione e) sentenza, che abbiate composta una interpretazione fallace, piena d' inganni, e quella mi vogliate dire, acciò che il tempo passi. Però ditemi prima lo sogno, acciò ch' io sappi che la interpretazione vostra sia vera.
10 και απεκριθησαν οι χαλδαιοι επι του βασιλεως οτι ουδεις των επι της γης δυνησεται ειπειν τω βασιλει ο εωρακε καθαπερ συ ερωτας και πας βασιλευς και πας δυναστης τοιουτο πραγμα ουκ επερωτα παντα σοφον και μαγον και χαλδαιον10 Rispondendo dunque li Caldei dinanzi allo re, dissero: o signore, non è uomo sopra la terra, che lo vostro sermone potesse adempire; e non fu mai alcuno re grande e potente, che tal dimanda facesse ad alcuno mago o divinatore caldeo.
11 και ο λογος ον ζητεις βασιλευ βαρυς εστι και επιδοξος και ουδεις εστιν ος δηλωσει ταυτα τω βασιλει ει μητι αγγελος ου ουκ εστι κατοικητηριον μετα πασης σαρκος οθεν ουκ ενδεχεται γενεσθαι καθαπερ οιει11 Quello, signore re, che tu cerchi di sapere, è grave cosa; nè si poterà trovare chi lo dimostri nel conspetto del re; ma questo solamente s'appartiene alli dii, i quali non hanno conversazione cogli uomini.
12 τοτε ο βασιλευς στυγνος γενομενος και περιλυπος προσεταξεν εξαγαγειν παντας τους σοφους της βαβυλωνιας12 La qual cosa udita, lo re essendo ripieno di gran furore e ira, comandò che tutti li savii di Babilonia devessono perire.
13 και εδογματισθη παντας αποκτειναι εζητηθη δε ο δανιηλ και παντες οι μετ' αυτου χαριν του συναπολεσθαι13 ...; ed era cercato Daniele, e li suoi compagni, acciò che insieme cogli altri dovessono perire.
14 τοτε δανιηλ ειπε βουλην και γνωμην ην ειχεν αριωχη τω αρχιμαγειρω του βασιλεως ω προσεταξεν εξαγαγειν τους σοφιστας της βαβυλωνιας14 Allotta Daniele ricercò da Arioc, principe della cavalleria del re, il quale era uscito fuori per far morire i savii di Babilonia, della legge e della sentenza (che era data contro di loro).
15 και επυνθανετο αυτου λεγων περι τινος δογματιζεται πικρως παρα του βασιλεως τοτε το προσταγμα εσημανεν ο αριωχης τω δανιηλ15 E dimandò (Daniel) Arioc, il quale avea avuto la potestà dal re, per che cagione così crudele sentenza era uscita dalla faccia del re. E avendo Arioc dichiarato la cosa a Daniele,
16 ο δε δανιηλ εισηλθε ταχεως προς τον βασιλεα και ηξιωσεν ινα δοθη αυτω χρονος παρα του βασιλεως και δηλωση παντα επι του βασιλεως16 entrò Daniele al re, e pregollo che li dovesse dare tempo, acciò che li potesse manifestare quello che dimandava.
17 τοτε απελθων δανιηλ εις τον οικον αυτου τω ανανια και μισαηλ και αζαρια τοις συνεταιροις υπεδειξε παντα17 Ed entrò Daniele in casa sua; e manifestò la cosa ad Anania, Misael e Azaria suoi compagni,
18 και παρηγγειλε νηστειαν και δεησιν και τιμωριαν ζητησαι παρα του κυριου του υψιστου περι του μυστηριου τουτου οπως μη εκδοθωσι δανιηλ και οι μετ' αυτου εις απωλειαν αμα τοις σοφισταις βαβυλωνος18 acciò che dimandassero misericordia dalla. faccia di Dio del cielo sopra questo sacramento, e non perisse Daniele e li suoi compagni cogli altri savii di Babilonia.
19 τοτε τω δανιηλ εν οραματι εν αυτη τη νυκτι το μυστηριον του βασιλεως εξεφανθη ευσημως τοτε δανιηλ ευλογησε τον κυριον τον υψιστον19 Allora fu rivelato a Daniele questo misterio per visione la notte; e benedisse Daniele Iddio del cielo.
20 και εκφωνησας ειπεν εσται το ονομα του κυριου του μεγαλου ευλογημενον εις τον αιωνα οτι η σοφια και η μεγαλωσυνη αυτου εστι20 ... dal seculo per sino al seculo, però che la sapienza e la fortezza sono da lui.
21 και αυτος αλλοιοι καιρους και χρονους μεθιστων βασιλεις και καθιστων διδους σοφοις σοφιαν και συνεσιν τοις εν επιστημη ουσιν21 E lui muta li tempi e le etadi; trasferisce i regni, e sì li ordina; dà sapienza alli savii, e scienza alli intelligenti la disciplina.
22 ανακαλυπτων τα βαθεα και σκοτεινα και γινωσκων τα εν τω σκοτει και τα εν τω φωτι και παρ' αυτω καταλυσις22 Lui rivela le cose oscure e nascoste, e conosce le cose ordinate in occulto; e la luce è con lui.
23 σοι κυριε των πατερων μου εξομολογουμαι και αινω οτι σοφιαν και φρονησιν εδωκας μοι και νυν εσημανας μοι οσα ηξιωσα του δηλωσαι τω βασιλει προς ταυτα23 O Iddio de' miei padri, confessomi a te, e si te laudo; però che tu mi hai dato sapienza e fortezza, e ora ha'mi mostrato quello che noi t'avemo pregato, però che tu ci hai aperto la dimanda del re.
24 εισελθων δε δανιηλ προς τον αριωχ τον κατασταθεντα υπο του βασιλεως αποκτειναι παντας τους σοφιστας της βαβυλωνιας ειπεν αυτω τους μεν σοφιστας της βαβυλωνιας μη απολεσης εισαγαγε δε με προς τον βασιλεα και εκαστα τω βασιλει δηλωσω24 Dopo questo, Daniel andò ad Arioc, il quale il re avea constituito che perdesse li savii di Babilonia, e sì li disse così: li savii di Babilonia non perdere, introdu'mi nel cospetto dello re, e narrerò al re quello che lui vuole sapere.
25 τοτε αριωχ κατα σπουδην εισηγαγεν τον δανιηλ προς τον βασιλεα και ειπεν αυτω οτι ευρηκα ανθρωπον σοφον εκ της αιχμαλωσιας των υιων της ιουδαιας ος τω βασιλει δηλωσει εκαστα25 Alotta Arioc affrettatamente introdusse Daniele dinanzi al re, e disseli: io ho trovato uno uomo de' figliuoli della traduzione di quelli di Giuda, il quale dichiarirae al re la soluzione (della dimanda).
26 αποκριθεις δε ο βασιλευς ειπε τω δανιηλ επικαλουμενω δε χαλδαιστι βαλτασαρ δυνηση δηλωσαι μοι το οραμα ο ειδον και την τουτου συγκρισιν26 Rispose il re, e disse a Daniele, del quale lo nome era Baltassar: credi tu, che tu mi possi manifestare il sogno ch' io vidi, e la sua interpretazione?
27 εκφωνησας δε ο δανιηλ επι του βασιλεως ειπεν το μυστηριον ο εωρακεν ο βασιλευς ουκ εστι σοφων και φαρμακων και επαοιδων και γαζαρηνων η δηλωσις27 E rispondendo Daniele dinanzi allo re, disse: lo misterio, lo quale lo re dimanda, li savii e maghi e divinatori non hanno potuto declarare al re.
28 αλλ' εστι θεος εν ουρανω ανακαλυπτων μυστηρια ος εδηλωσε τω βασιλει ναβουχοδονοσορ α δει γενεσθαι επ' εσχατων των ημερων βασιλευ εις τον αιωνα ζηθι το ενυπνιον και το οραμα της κεφαλης σου επι της κοιτης σου τουτο εστι28 Ma egli è Iddio in cielo, il quale rivela i misterii, il qual significò a te, re Nabucodonosor, le cose le quali debbono venire negli ultimi tempi. Lo tuo sogno e le visioni del tuo capo nel tuo letto sono queste.
29 συ βασιλευ κατακλιθεις επι της κοιτης σου εωρακας παντα οσα δει γενεσθαι επ' εσχατων των ημερων και ο ανακαλυπτων μυστηρια εδηλωσε σοι α δει γενεσθαι29 Tu, re, cominciasti a pensare nel tuo letto quello che dovesse venire dopo queste [cose]; e quello che rivela li misterii, t' ha dimostrato quelle cose che debbono venire.
30 καμοι δε ου παρα την σοφιαν την ουσαν εν εμοι υπερ παντας τους ανθρωπους το μυστηριον τουτο εξεφανθη αλλ' ενεκεν του δηλωθηναι τω βασιλει εσημανθη μοι α υπελαβες τη καρδια σου εν γνωσει30 E anco a me, non nella sapienza, la qual sì è in me più che negli altri uomini che vivono, è stato rivelato questo sacramento; ma acciò che la interpretazione sia manifesta al re, e sappi le cogitazioni della tua mente.
31 και συ βασιλευ εωρακας και ιδου εικων μια και ην η εικων εκεινη μεγαλη σφοδρα και η προσοψις αυτης υπερφερης εστηκει εναντιον σου και η προσοψις της εικονος φοβερα31 Tu, re, vedevi; ed ecco, quasi una statua grande; questa statua era grande e di statura sublime, e stava dinanzi a te, e lo aspetto suo era terribile.
32 και ην η κεφαλη αυτης απο χρυσιου χρηστου το στηθος και οι βραχιονες αργυροι η κοιλια και οι μηροι χαλκοι32 Lo capo di questa statua era d' oro ottimo; lo petto e le braccia erano d' ariento; ma lo ventre e le coscie erano di bronzo;
33 τα δε σκελη σιδηρα οι ποδες μερος μεν τι σιδηρου μερος δε τι οστρακινον33 e le gambe di ferro; delli piedi una parte era di ferro, e una di creta.
34 εωρακας εως οτου ετμηθη λιθος εξ ορους ανευ χειρων και επαταξε την εικονα επι τους ποδας τους σιδηρους και οστρακινους και κατηλεσεν αυτα34 Così tu vedevi, per sino che di uno monte fu abscissa una pietra sanza mani, e percosse la statua nelli piedi suoi di ferro e di creta, e sì li minuzzò.
35 τοτε λεπτα εγενετο αμα ο σιδηρος και το οστρακον και ο χαλκος και ο αργυρος και το χρυσιον και εγενετο ωσει λεπτοτερον αχυρου εν αλωνι και ερριπισεν αυτα ο ανεμος ωστε μηδεν καταλειφθηναι εξ αυτων και ο λιθος ο παταξας την εικονα εγενετο ορος μεγα και επαταξε πασαν την γην35 Allora furono spezzati così il ferro, come la creta, lo ariento e l'oro, e sono ridotte come in faville di una aja abbruciata, le quali sono tolte dal vento; e non vi fu trovato luogo a lei; e la pietra la qual percosse la statua, fatta è uno monte grande, e riempiè tutta la terra.
36 τουτο το οραμα και την κρισιν δε ερουμεν επι του βασιλεως36 Questo è lo sogno; e anco la interpretazione diremo dinanzi a te, re.
37 συ βασιλευ βασιλευς βασιλεων και σοι ο κυριος του ουρανου την αρχην και την βασιλειαν και την ισχυν και την τιμην και την δοξαν εδωκεν37 Tu (o re) sei re delli re; e Iddio del cielo ha dato a te il regno, la fortezza, lo imperio e la gloria,
38 εν παση τη οικουμενη απο ανθρωπων και θηριων αγριων και πετεινων ουρανου και των ιχθυων της θαλασσης παρεδωκεν υπο τας χειρας σου κυριευειν παντων συ ει η κεφαλη η χρυση38 e tutte le cose, nelle quali àbitano i figliuoli degli uomini, e le bestie del campo, e gli uccelli del cielo ha dato nelle tue mani; e sotto la tua signoria ha ordinato ogni cosa; tu dunque sei lo capo dell' oro.
39 και μετα σε αναστησεται βασιλεια ελαττων σου και τριτη βασιλεια αλλη χαλκη η κυριευσει πασης της γης39 E dopo te si leverà uno altro reame, minore del tuo,; e dopo questo un altro si leverà di bronzo, il quale signoreggerà tutta la terra.
40 και βασιλεια τεταρτη ισχυρα ωσπερ ο σιδηρος ο δαμαζων παντα και παν δενδρον εκκοπτων και σεισθησεται πασα η γη40 E dopo questo si leverà lo quarto reame, lo quale sarà simile al ferro; chè come il ferro spezza e doma tutte le cose, così questo reame spezzerà e domerà ogni cosa.
41 και ως εωρακας τους ποδας αυτης μερος μεν τι οστρακου κεραμικου μερος δε τι σιδηρου βασιλεια αλλη διμερης εσται εν αυτη καθαπερ ειδες τον σιδηρον αναμεμειγμενον αμα τω πηλινω οστρακω41 Ma per che tu hai veduto, che dei piedi e dei diti parte era di creta, e parte di ferro, questo indica che lo regno sarà diviso, lo quale niente di meno averà origine (e fondamento) dal ferro, secondo che tu hai veduto il ferro misto colla creta;
42 και οι δακτυλοι των ποδων μερος μεν τι σιδηρουν μερος δε τι οστρακινον μερος τι της βασιλειας εσται ισχυρον και μερος τι εσται συντετριμμενον42 e li diti delli piedi esser parte di ferro, parte di creta; da una parte il reame sarà fermo (e stabile), e d'altra parte sarà disfatto.
43 και ως ειδες τον σιδηρον αναμεμειγμενον αμα τω πηλινω οστρακω συμμειγεις εσονται εις γενεσιν ανθρωπων ουκ εσονται δε ομονοουντες ουτε ευνοουντες αλληλοις ωσπερ ουδε ο σιδηρος δυναται συγκραθηναι τω οστρακω43 Ma quello che tu hai veduto il ferro misto colla creta, saranno mescolati collo seme umano; ma non s'accosteranno a lui, come lo ferro non si puote mescolare colla creta.
44 και εν τοις χρονοις των βασιλεων τουτων στησει ο θεος του ουρανου βασιλειαν αλλην ητις εσται εις τους αιωνας και ου φθαρησεται και αυτη η βασιλεια αλλο εθνος ου μη εαση παταξει δε και αφανισει τας βασιλειας ταυτας και αυτη στησεται εις τον αιωνα44 E nelli dì di quelli reami susciterà Iddio del cielo uno reame, lo quale non sarà dissipato in eterno, e lo reame di quello non sarà dato ad altro popolo; e quello spezzerà e consumerà tutti questi reami, ed esso starà in eterno.
45 καθαπερ εωρακας εξ ορους τμηθηναι λιθον ανευ χειρων και συνηλοησε το οστρακον τον σιδηρον και τον χαλκον και τον αργυρον και τον χρυσον ο θεος ο μεγας εσημανε τω βασιλει τα εσομενα επ' εσχατων των ημερων και ακριβες το οραμα και πιστη η τουτου κρισις45 Secondo che tu vedesti, che del monte fu abscissa una pietra sanza mani, e spezzò la creta, il ferro, il bronzo, l' ariento e l'oro; Iddio grande ha dimostrato allo re quelle cose le quali poscia debbono venire; e lo sogno è vero, e la interpretazione sua sì è fedele.
46 τοτε ναβουχοδονοσορ ο βασιλευς πεσων επι προσωπον χαμαι προσεκυνησε τω δανιηλ και επεταξε θυσιας και σπονδας ποιησαι αυτω46 Allora il re Nabucodonosor cadette nella faccia sua, e adorò Daniele, e comandò che li fusse offerto ostie e incenso in sacrificio.
47 και εκφωνησας ο βασιλευς προς τον δανιηλ ειπεν επ' αληθειας εστιν ο θεος υμων θεος των θεων και κυριος των βασιλεων ο εκφαινων μυστηρια κρυπτα μονος οτι εδυνασθης δηλωσαι το μυστηριον τουτο47 Parlò dunque lo re, e disse a Daniele: veramente lo vostro Iddio è Dio delli dei, e Signore delli re, lo quale rivela li misterii; però che tu hai potuto manifestar questo sacramento.
48 τοτε ο βασιλευς ναβουχοδονοσορ δανιηλ μεγαλυνας και δους δωρεας μεγαλας και πολλας κατεστησεν επι των πραγματων της βαβυλωνιας και απεδειξεν αυτον αρχοντα και ηγουμενον παντων των σοφιστων βαβυλωνιας48 Allora lo re sublimò (e fece grande) Daniele, e molti e grandi doni li diede; e ordinollo principe sopra tutte le provincie di Babilonia, e prefetto e maestro sopra tutti li savii di Babilonia.
49 και δανιηλ ηξιωσε τον βασιλεα ινα κατασταθωσιν επι των πραγματων της βαβυλωνιας σεδραχ μισαχ αβδεναγω και δανιηλ ην εν τη βασιλικη αυλη49 Ma allora Daniele impetrò dal re, che gli dovesse piacere, che i suoi tre compagni Sidrac, Misac e Abdenago avessero la signoria sopra tutte le [opere della] provincia di Babilonia; e Daniele rimase (in Babilonia) nella corte del re alla porta sua.