Primo libro dei Maccabei 1

BIBBIA CEI 2008	Biblia Tysiąclecia
1 Queste cose avvennero dopo che Alessandro il Macèdone, figlio di Filippo, uscito dalla regione dei Chittìm sconfisse Dario, re dei Persiani e dei Medi, e regnò al suo posto cominciando dalla Grecia.	1 Aleksander, syn Filipa Macedońskiego, wyruszył z kraju Kittim i po zwycięskich walkach pokonał Dariusza, króla Persów i Medów, i w jego miejsce objął panowanie najpierw nad Helladą.
2 Egli intraprese molte guerre, si impadronì di fortezze e uccise i re della terra;	2 Prowadził on wiele wojen: zdobył wiele umocnionych miejscowości i wytracił królów rządzących na swych ziemiach.
3 arrivò sino ai confini della terra e raccolse le spoglie di molti popoli. La terra ammutolì davanti a lui; ma egli si esaltò e il suo cuore montò in superbia.	3 Przeszedł on aż na krańce świata, a nabrał łupów od wielu narodów. Cała ziemia przed nim zamilkła, jego zaś serce wbiło się w pychę.
4 Radunò forze ingenti e conquistò regioni, popoli e prìncipi, che divennero suoi tributari.	4 Zebrał bowiem bardzo liczne wojsko i rządził państwami, narodami i ich władcami tak, że płacili mu daniny.
5 Dopo questo cadde ammalato e comprese che stava per morire.	5 Potem jednak padł na łoże i uświadomił sobie, że będzie musiał umrzeć.
6 Allora chiamò i suoi ufficiali più illustri, che erano stati educati con lui fin dalla giovinezza, e divise tra loro il suo regno mentre era ancora vivo.	6 Przywołał więc najdostojniejszych swoich wodzów, tych, którzy od młodości z nim razem byli wychowani, i jeszcze za życia rozdzielił swoje królestwo pomiędzy nich.
7 Alessandro dunque aveva regnato dodici anni quando morì.	7 Aleksander zmarł po dwunastoletnim panowaniu,
8 I suoi ufficiali assunsero il potere, ognuno nella sua regione;	8 a jego wodzowie objęli władzę, każdy nad swoim działem.
9 dopo la sua morte cinsero tutti il diadema e, dopo di loro, i loro figli per molti anni, moltiplicando i mali sulla terra.	9 Po jego śmierci wszyscy włożyli sobie na głowy diademy królewskie - po nich zaś ich synowie przez wiele lat - i dokonali wiele złego na ziemi.
10 Uscì da loro una radice perversa, Antioco Epìfane, figlio del re Antioco, che era stato ostaggio a Roma, e cominciò a regnare nell’anno centotrentasette del regno dei Greci.	10 Spomiędzy nich wyszedł korzeń wszelkiego grzechu - Antioch Epifanes, syn króla Antiocha. Przebywał on w Rzymie jako zakładnik, zaczął panować w sto trzydziestym siódmym roku panowania greckiego.
11 In quei giorni uscirono da Israele uomini scellerati, che persuasero molti dicendo: «Andiamo e facciamo alleanza con le nazioni che ci stanno attorno, perché, da quando ci siamo separati da loro, ci sono capitati molti mali».	11 W tym to czasie wystąpili spośród Izraela synowie wiarołomni, którzy podburzyli wielu ludzi, mówiąc: Pójdźmy zawrzeć przymierze z narodami, które mieszkają wokoło nas. Wiele złego bowiem spotkało nas od tego czasu, kiedyśmy się od nich oddalili.
12 Parve buono ai loro occhi questo ragionamento.	12 Słowa te w ich mniemaniu uchodziły za dobre.
13 Quindi alcuni del popolo presero l’iniziativa e andarono dal re, che diede loro facoltà d’introdurre le istituzioni delle nazioni.	13 Niektórzy zaś spomiędzy ludu zapalili się do tej sprawy i udali się do króla, a on dał im władzę, żeby wprowadzili pogańskie obyczaje.
14 Costruirono un ginnasio a Gerusalemme secondo le usanze delle nazioni,	14 W Jerozolimie więc wybudowali gimnazjum według pogańskich zwyczajów.
15 cancellarono i segni della circoncisione e si allontanarono dalla santa alleanza. Si unirono alle nazioni e si vendettero per fare il male.	15 Pozbyli się też znaku obrzezania i odpadli od świętego przymierza. Sprzęgli się też z poganami i zaprzedali się im, aby robić to, co złe.
16 Quando il regno fu consolidato, Antioco volle conquistare l’Egitto per regnare sui due regni:	16 Kiedy Antioch opanował królestwo, uznał, że może rozciągnąć swoją władzę na ziemię egipską i że w ten sposób będzie królem nad dwoma państwami.
17 entrò in Egitto con un esercito imponente, con carri ed elefanti, con la cavalleria e una grande flotta,	17 Wkroczył więc do Egiptu z wielkim wojskiem i rydwanami, słoniami, konnicą i silną flotą
18 e venne a battaglia con Tolomeo, re d’Egitto. Tolomeo fu travolto davanti a lui e dovette fuggire, e molti caddero colpiti a morte.	18 i prowadził wojnę przeciwko Ptolemeuszowi, królowi Egiptu. Ptolemeusz wycofał się przed nim i uciekł, a padło wielu zabitych.
19 Così espugnò le città fortificate dell’Egitto e fece bottino della terra d’Egitto.	19 W Egipcie zdobyli obronne miasta, i zabrał Antioch łupy zdobyte w ziemi egipskiej.
20 Antioco ritornò dopo aver sconfitto l’Egitto nell’anno centoquarantatré, mosse contro Israele e salì a Gerusalemme con un grande esercito.	20 Po zwycięstwie nad Egiptem w sto czterdziestym trzecim roku Antioch wycofał się i z wielkim wojskiem wyruszył przeciw Izraelowi i przeciwko Jerozolimie.
21 Entrò con arroganza nel santuario e ne asportò l’altare d’oro e il candelabro dei lumi con tutti i suoi arredi,	21 W swojej pysze wtargnął do świątyni i zabrał złoty ołtarz i świecznik razem z tym wszystkim, co do niego należało,
22 la tavola dell’offerta e i vasi per le libagioni, le coppe e gli incensieri d’oro, il velo, le corone e i fregi d’oro della facciata del tempio e lo spogliò tutto;	22 stół pokładny, naczynia do ofiar płynnych, czasze, złote kadzielnice, zasłonę, wieńce, złote ozdoby świątynnej fasady - i wszystko połamał.
23 s’impadronì dell’argento e dell’oro e d’ogni oggetto pregiato e asportò i tesori nascosti che riuscì a trovare.	23 Zabrał srebro, złoto i kosztowne naczynia; zabrał też ukryte skarby, które odnalazł.
24 Poi, raccolta ogni cosa, fece ritorno nella sua terra, dopo aver fatto una strage e aver parlato con grande arroganza.	24 Zabrawszy to wszystko, odszedł do swojego kraju, a w Jerozolimie uczynił rzeź i przemawiał z ogromną pychą.
25 Allora vi fu lutto grande per gli Israeliti in ogni loro regione.	25 Na Izraela zaś spadła głęboka żałoba po wszystkich ich siedzibach;
26 Gemettero i capi e gli anziani, le vergini e i giovani persero vigore e la bellezza delle donne svanì.	26 narzekali przełożeni i starsi, dziewczęta i młodzieńcy opadli z sił, a piękność niewiast zniknęła.
27 Ogni sposo levò il suo lamento e la sposa nel talamo fu in lutto.	27 Każdy małżonek począł lamentować, i płakała ta, która siedziała na małżeńskim łożu.
28 Tremò la terra per i suoi abitanti e tutta la casa di Giacobbe si vestì di vergogna.	28 Ziemia wzruszyła się nad tymi, którzy na niej mieszkali, a cały dom Jakuba okrył się wstydem.
29 Due anni dopo, il re mandò alle città di Giuda un sovrintendente ai tributi. Egli venne a Gerusalemme con un grande esercito	29 Po dwóch latach król posłał do miast judzkich przełożonego nad Mizyjczykami, a on przybył do Jerozolimy w otoczeniu licznego wojska.
30 e rivolse loro con perfidia parole di pace ed essi gli prestarono fede. Ma all’improvviso piombò sulla città, le inflisse colpi crudeli e mise a morte molta gente in Israele.	30 W zdradliwy sposób zapewniał ich o pokoju, a oni mu uwierzyli. Wtedy nagle napadł na miasto, zadał im wielką klęskę i spomiędzy Izraela zginęło wielu ludzi.
31 Mise a sacco la città, la diede alle fiamme e distrusse le sue abitazioni e le mura di cinta.	31 Zabrał łupy zdobyte w mieście, potem zaś miasto spalił, a domy jego i otaczające je mury porozwalał.
32 Trassero in schiavitù le donne e i bambini e s’impossessarono del bestiame.	32 Kobiety i dzieci wzięli do niewoli, bydło zaś sobie przywłaszczyli.
33 Poi costruirono attorno alla Città di Davide un muro grande e massiccio, con torri solidissime, e divenne per loro una cittadella.	33 Miasto Dawidowe otoczyli wysokim i mocnym murem i obronnymi wieżami, tak że stało się ono dla nich warownią.
34 Vi stabilirono una razza perversa, uomini scellerati, che vi si fortificarono,	34 Tam osadzili grzeszny naród, ludzi wiarołomnych, a ci się tam obwarowali.
35 vi collocarono armi e vettovaglie e, radunato il bottino di Gerusalemme, ve lo depositarono e divennero un grande tranello.	35 I nagromadzili sobie broni i żywności, i złożyli tam łupy zdobyte w Jerozolimie, i stali się groźną matnią.
36 Fu un’insidia per il santuario e un avversario maligno per Israele in ogni momento.	36 Zamek stał się dla świątyni zasadzką i złośliwym przeciwnikiem Izraela - bez przerwy.
37 Versarono sangue innocente intorno al santuario e profanarono il luogo santo.	37 Wokoło świątyni wylali krew niewinną i samą świątynię zbezcześcili.
38 Fuggirono gli abitanti di Gerusalemme a causa loro e la città divenne abitazione di stranieri; divenne straniera alla sua gente e i suoi figli l’abbandonarono.	38 To przez nich pouciekali mieszkańcy Jeruzalem i stało się ono siedzibą cudzoziemców, dla własnych obywateli stało się obcym miastem i własne dzieci musiały je opuścić.
39 Il suo santuario fu desolato come il deserto, le sue feste si mutarono in lutto, i suoi sabati in vergogna, il suo onore in disprezzo.	39 Świątynia spustoszona, jak gdyby pustynia, uroczystości przemieniły się w płacz, szabaty jej stały się pośmiewiskiem, a cześć jej wniwecz się obróciła.
40 Pari alla sua gloria fu il suo disonore e il suo splendore si cambiò in lutto.	40 Jak wielka chwała kiedyś, tak wielkie teraz stało się jej upokorzenie: wielkość jej w żałobę się przemieniła.
41 Poi il re prescrisse in tutto il suo regno che tutti formassero un solo popolo	41 Król wydał dekret dla całego państwa: Wszyscy mają być jednym narodem
42 e ciascuno abbandonasse le proprie usanze. Tutti i popoli si adeguarono agli ordini del re.	42 i niech każdy zarzuci swoje obyczaje. Wszystkie narody przyjęły ten rozkaz królewski,
43 Anche molti Israeliti accettarono il suo culto, sacrificarono agli idoli e profanarono il sabato.	43 a nawet wielu Izraelitom spodobał się ten kult przez niego nakazany. Składali więc ofiary bożkom i znieważali szabat.
44 Il re spedì ancora decreti per mezzo di messaggeri a Gerusalemme e alle città di Giuda, ordinando di seguire usanze straniere al loro paese,	44 Król posłał swoich wysłańców do Jerozolimy i do miast judzkich z pisemnym poleceniem, żeby postępowały według obyczajów, które dla kraju były obce;
45 di far cessare nel tempio olocausti, sacrifici e libagioni, di profanare sabati e feste	45 żeby w świątyni zaprzestano składać całopalenia, ofiary krwawe, a także ofiary płynne; żeby znieważano szabat i święta
46 e di contaminare il santuario e quanto è sacro,	46 i żeby zbezczeszczono świątynię i świętych,
47 di costruire altari, recinti sacri ed edicole e sacrificare carni suine e animali immondi,	47 żeby natomiast sporządzono ołtarze, święte gaje i posągi bożków oraz składano na ofiarę mięso świń i innych nieczystych zwierząt;
48 di lasciare che i propri figli, non circoncisi, si contaminassero con ogni impurità e profanazione,	48 żeby synów swoich pozostawiali bez obrzezania i żeby dusze swoje brukali wszystkim, co jest nieczyste i światowe.
49 così da dimenticare la legge e mutare ogni istituzione,	49 W ten sposób mieli zapomnieć o Prawie i zarzucić wszystkie jego nakazy.
50 pena la morte a chiunque non avesse agito secondo gli ordini del re.	50 Kto by zaś nie postąpił zgodnie z królewskim rozporządzeniem, miał być ukarany śmiercią.
51 In questi termini scrisse a tutto il regno, stabilì ispettori su tutto il popolo e intimò alle città di Giuda di sacrificare città per città.	51 Podobne do tego rozkazu pismo wystosował do całego swego królestwa, a nadto nad całym narodem ustanowił nadzorców. Miastom zaś judzkim polecił, aby jedno po drugim składało ofiary bogom.
52 Molti del popolo si unirono a loro, quanti avevano abbandonato la legge, commisero il male nel paese	52 Spomiędzy narodu wielu przyłączyło się do nich - mianowicie ci wszyscy, którzy odpadli od Prawa. Oni to wiele złego dokonali w kraju
53 e costrinsero Israele a nascondersi in ogni possibile rifugio.	53 i byli powodem tego, że Izraelici musieli się kryć i chować w miejscach dostępnych tylko dla zbiegów.
54 Nell’anno centoquarantacinque, il quindici di Chisleu, il re innalzò sull’altare un abominio di devastazione. Anche nelle vicine città di Giuda eressero altari	54 W dniu piętnastym miesiąca Kislew sto czterdziestego piątego roku na ołtarzu całopalenia wybudowano "ohydę spustoszenia", a w okolicznych miastach judzkich pobudowano także ołtarze -
55 e bruciarono incenso sulle porte delle case e nelle piazze.	55 ofiary kadzielne składano nawet przed drzwiami domów i na ulicach.
56 Stracciavano i libri della legge che riuscivano a trovare e li gettavano nel fuoco.	56 Księgi Prawa, które znaleziono, darto w strzępy i palono ogniem.
57 Se presso qualcuno veniva trovato il libro dell’alleanza e se qualcuno obbediva alla legge, la sentenza del re lo condannava a morte.	57 Wyrok królewski pozbawiał życia tego, u kogo gdziekolwiek znalazła się Księga Przymierza albo jeżeli ktoś postępował zgodnie z nakazami Prawa.
58 Trattavano con prepotenza quegli Israeliti che ogni mese venivano scoperti nella città,	58 Tak z miesiąca na miesiąc stosowano przemoc przeciw Izraelowi, przeciwko każdemu, kogokolwiek udało im się pochwycić w miastach.
59 e specialmente al venticinque del mese, quando sacrificavano sull’ara che era sopra l’altare dei sacrifici.	59 Dnia dwunastego piątego miesiąca Kislew składano ofiary na ołtarzu, który wzniesiono na ołtarzu całopalenia.
60 Mettevano a morte, secondo gli ordini, le donne che avevano fatto circoncidere i loro figli,	60 Wtedy to na mocy królewskiego dekretu wymordowano kobiety, które obrzezały swoje dzieci.
61 con i bambini appesi al collo e con i familiari e quelli che li avevano circoncisi.	61 I powieszono im niemowlęta na szyjach. A także zabito domowników i tych, którzy dokonywali na nich obrzezania.
62 Tuttavia molti in Israele si fecero forza e animo a vicenda per non mangiare cibi impuri	62 Wielu jednak spomiędzy Izraelitów postanowiło sobie i mocno trzymało się swego postanowienia, że nie będą jeść nieczystych pokarmów.
63 e preferirono morire pur di non contaminarsi con quei cibi e non disonorare la santa alleanza, e per questo appunto morirono.	63 Woleli raczej umrzeć, aniżeli skalać się pokarmem i zbezcześcić święte przymierze. Oddali też swoje życie.
64 Grandissima fu l’ira sopra Israele.	64 Wielki gniew Boży strasznie zaciążył nad Izraelem.