1 Por aquel tiempo, Matatías, hijo de Juan, hijo de Simeón, sacerdote del linaje de Yehoyarib, dejó Jerusalén y fue a establecerse en Modín. | 1 In diebus illis surrexit Mattha thias filius Ioannis filii Simeonissacerdos ex filiis Ioarib ab Ierusalem et consedit in Modin. |
2 Tenía cinco hijos: Juan, por sobrenombre Gaddí; | 2 Et habebat filiosquinque: Ioannem, qui cognominabatur Gaddis, |
3 Simón, llamado Tasí; | 3 et Simonem, qui vocabatur Thasi, |
4 Judas, llamado Macabeo; | 4 et Iudam, qui vocabatur Maccabaeus, |
5 Eleazar, llamado Avarán; y Jonatán, llamado Affús. | 5 et Eleazarum, qui vocabatur Abaran, etIonathan, qui vocabatur Apphus.
|
6 Al ver las impiedades que en Judá y en Jerusalén se cometían, | 6 Et vidit blasphemias, quae fiebant in Iuda et in Ierusalem, |
7 exclamó: «¡Ay de mí! ¿He nacido para ver la ruina de mi pueblo y la ruina de la ciudad santa, y para estarme allí cuando es entregada en manos de enemigos y su santuario en poder de extraños? | 7 et dixit: “Vae mihi! Ut quid natus sum videre contritionem populi mei et contritionemcivitatis sanctae? Et sederunt illic, cum daretur ea in manibus inimicorum,sanctificatio in manu extraneorum. |
8 Ha quedado su Templo como hombre sin honor, | 8 Factum est templum eius sicut homoignobilis, |
9 los objetos que eran su gloria, llevados como botín, muertos en las plazas sus niños, y sus jóvenes por espada enemiga. | 9 vasa gloriae eius captiva abducta sunt, trucidati sunt parvuli eiusin plateis eius, iuvenes eius in gladio inimicorum. |
10 ¿Qué pueblo no ha venido a heredar su reino | 10 Quae gens non hereditavitregnum eius et non obtinuit spolia eius? |
11 y a entrar en posesión de sus despojos? Todos sus adornos le han sido arrancados y de libre que era, ha pasado a ser esclava. | 11 Omnis ornatus eius ablatus est; quaeerat libera, facta est ancilla. |
12 Mirad nuestro santuario, nuestra hermosura y nuestra gloria, convertido en desierto, miradlo profanado de los gentiles. | 12 Et ecce sancta nostra et pulchritudo nostraet gloria nostra desolata est, et polluerunt ea gentes. |
13 ¿Para qué vivir más?» | 13 Ut quid nobis adhucvita? ”. |
14 Matatías y sus hijos rasgaron sus vestidos, se vistieron de sayal y se entregaron a un profundo dolor. | 14 Et scidit vestimenta sua Matthathias et filii eius et operueruntse ciliciis et planxerunt valde.
|
15 Los enviados del rey, encargados de imponer la apostasía, llegaron a la ciudad de Modín para los sacrificios. | 15 Et venerunt, qui ex rege compellebant discessionem, in civitatem Modin, utsacrificarent. |
16 Muchos israelitas acudieron donde ellos. También Matatías y sus hijos fueron convocados. | 16 Et multi de Israel accesserunt ad eos, et Matthathias et filiieius congregati sunt. |
17 Tomando entonces la palabra los enviados del rey, se dirigieron a Matatías y le dijeron: «Tú eres jefe ilustre y poderoso en esta ciudad y estás bien apoyado de hijos y hermanos. | 17 Et responderunt, qui missi erant a rege, et dixeruntMatthathiae: “ Princeps et nobilis et magnus es in hac civitate et confirmatusfiliis et fratribus. |
18 Acércate, pues, el primero y cumple la orden del rey, como la han cumplido todas las naciones, los notables de Judá y los que han quedado en Jerusalén. Entonces tú y tus hijos seréis contados entre los amigos del rey, y os veréis honrados, tú y tus hijos, con plata, oro y muchas dádivas». | 18 Nunc accede primus et fac iussum regis, sicut feceruntomnes gentes et viri Iudae et qui remanserunt in Ierusalem, et eris tu et filiitui inter amicos regis et tu et filii tui glorificabimini et argento et auro etmuneribus multis ”. |
19 Matatías contestó con fuerte voz: «Aunque todas las naciones que forman el imperio del rey le obedezcan hasta abandonar cada uno el culto de sus padres y acaten sus órdenes, | 19 Et respondit Matthathias et dixit magna voce: “ Etsiomnes gentes, quae in domo regni sunt, regi oboediunt, ut discedat unusquisqueab officio patrum suorum, et consentiunt mandatis eius, |
20 yo, mis hijos y mis hermanos nos mantendremos en la alianza de nuestros padres. | 20 et ego et filii meiet fratres mei ibimus in testamento patrum nostrorum. |
21 El Cielo nos guarde de abandonar la Ley y los preceptos. | 21 Propitius sit nobisDominus, ne derelinquamus legem et iustificationes. |
22 No obedeceremos las órdenes del rey para desviarnos de nuestro culto ni a la derecha ni a la izquierda». | 22 Non audiemus verba regis,ut praetereamus officium nostrum dextra vel sinistra ”. |
23 Apenas había concluido de pronunciar estas palabras, cuando un judío se adelantó, a la vista de todos, para sacrificar en el altar de Modín, conforme al decreto real. | 23 Et, ut cessavitloqui verba haec, accessit quidam Iudaeus in omnium oculis sacrificare superaram in Modin secundum iussum regis. |
24 Al verle Matatías, se inflamó en celo y se estremecieron sus entrañas. Encendido en justa cólera, corrió y le degolló sobre el altar. | 24 Et vidit Matthathias et zelatus est, etcontremuerunt renes eius; et attulit iram secundum iudicium et insilienstrucidavit eum super aram. |
25 Al punto mató también al enviado del rey que obligaba a sacrificar y destruyó el altar. | 25 Et virum regis, qui cogebat immolare, occidit inipso tempore et aram destruxit; |
26 Emuló en su celo por la Ley la gesta de Pinjás contra Zimrí, el hijo de Salú. | 26 et zelatus est legem, sicut fecit PhineesZambri filio Salom. |
27 Luego, con fuerte voz, gritó Matatías por la ciudad: «Todo aquel que sienta celo por la Ley y mantenga la alianza, que me siga». | 27 Et exclamavit Matthathias voce magna in civitate dicens:“ Omnis, qui zelum habet legis statuens testamentum, exeat post me ”. |
28 Y dejando en la ciudad cuanto poseían, huyeron él y sus hijos a las montañas. | 28 Etfugit ipse et filii eius in montes, et reliquerunt quaecumque habebant incivitate. |
29 Por entonces muchos, preocupados por la justicia y la equidad, bajaron al desierto para establecerse allí | 29 Tunc descenderunt multi quaerentes iustitiam et iudicium indesertum, ut sederent ibi, |
30 con sus mujeres, sus hijos y sus ganados, porque los males duramente les oprimían. | 30 ipsi et filii eorum et mulieres eorum et pecoraeorum, quoniam induraverant super eos mala.
|
31 La gente del rey y la tropa que estaba en Jerusalén, en la Ciudad de David, recibieron la denuncia de que unos hombres que habían rechazado el mandato del rey habían bajado a los lugares ocultos del desierto. | 31 Et renuntiatum est viris regis et exercitui, qui erat in Ierusalem civitateDavid, quoniam descenderunt viri quidam, qui dissipaverant mandatum regis, inloca occulta in deserto. |
32 Muchos corrieron tras ellos y los alcanzaron. Los cercaron y se prepararon para atacarles el día del sábado. | 32 Et cucurrerunt post illos multi, et deprehendenteseos applicaverunt contra eos et constituerunt adversus eos proelium in diesabbatorum |
33 Les dijeron: «Basta ya, salid, obedeced la orden del rey y salvaréis vuestras vidas». | 33 et dixerunt ad eos: “ Usque hoc nunc! Exite et facite secundumverbum regis et vivetis ”. |
34 Ellos les contestaron: «No saldremos ni obedeceremos la orden del rey de profanar el día de sábado». | 34 Et dixerunt: “ Non exibimus neque faciemusverbum regis, ut polluamus diem sabbatorum ”. |
35 Asaltados al instante, | 35 Et concitaverunt adversus eosproelium. |
36 no replicaron ni arrojando piedras ni atrincherando sus cuevas. Dijeron: | 36 Et non responderunt eis nec lapidem miserunt in eos necoppilaverunt loca occulta |
37 «Muramos todos en nuestra rectitud. El cielo y la tierra nos son testigos de que nos matáis injustamente». | 37 dicentes: “ Moriamur omnes in simplicitatenostra, et testes erunt super nos caelum et terra quod iniuste perditis nos ”. |
38 Les atacaron, pues, en sábado y murieron ellos, sus mujeres, hijos y ganados: unas mil personas. | 38 Et insurrexerunt in eos in bello sabbatis; et mortui sunt ipsi et uxoreseorum et filii eorum et pecora eorum usque ad mille animas hominum.
|
39 Lo supieron Matatías y sus amigos y sintieron por ellos gran pesar. | 39 Et cognovit Matthathias et amici eius et luctum habuerunt super eos valde; |
40 Pero se dijeron: «Si todos nos comportamos como nuestros hermanos y no peleamos contra los gentiles por nuestras vidas y nuestras costumbres, muy pronto nos exterminarán de la tierra». | 40 et dixit vir proximo suo: “ Si omnes fecerimus, sicut fratres nostri fecerunt,et non pugnaverimus adversus gentes pro animabus nostris et iustificationibusnostris, nunc citius disperdent nos a terra ”. |
41 Aquel mismo día tomaron el siguiente acuerdo: «A todo aquel que venga a atacarnos en día de sábado, le haremos frente para no morir todos como murieron nuestros hermanos en las cuevas». | 41 Et cogitaverunt in die illadicentes: “ Omnis homo, quicumque venerit ad nos in bello die sabbatorum,pugnemus adversus eum et non moriemur omnes, sicut mortui sunt fratres nostri inoccultis ”. |
42 Se les unió por entonces el grupo de los asideos, israelitas valientes y entregados de corazón a la Ley. | 42 Tunc congregata est ad eos synagoga Asidaeorum fortis viribusex Israel, omnis voluntarius in lege; |
43 Además, todos aquellos que querían escapar de los males, se les juntaron y les ofrecieron su apoyo. | 43 et omnes, qui fugiebant a malis, additisunt ad eos et facti sunt illis ad firmamentum. |
44 Formaron así un ejército e hirieron en su ira a los pecadores, y a los impíos en su furor. Los restantes tuvieron que huir a tierra de gentiles buscando su salvación. | 44 Et constituerunt exercitum etpercusserunt peccatores in ira sua et viros iniquos in indignatione sua; etceteri fugerunt ad nationes, ut se liberarent. |
45 Matatías y sus amigos hicieron correrías destruyendo altares, | 45 Et circuivit Matthathias etamici eius, et destruxerunt aras; |
46 obligando a circuncidar cuantos niños incircuncisos hallaron en el territorio de Israel | 46 et circumciderunt pueros incircumcisos,quotquot invenerunt in finibus Israel, in fortitudine. |
47 y persiguiendo a los insolentes. La empresa prosperó en sus manos: | 47 Et persecuti suntfilios superbiae, et prosperatum est opus in manu eorum; |
48 arrancaron la Ley de mano de gentiles y reyes, y no consintieron que el pecador se impusiera. | 48 et obtinuerunt legemde manu gentium et de manu regum et non dederunt cornu peccatori.
|
49 Los días de Matatías se acercaban a su fin. Dijo entonces a sus hijos: «Ahora reina la insolencia y la reprobación, es tiempo de ruina y de violenta Cólera. | 49 Et appropinquaverunt dies Matthathiae moriendi, et dixit filiis suis: “Nunc confirmata est superbia et castigatio et tempus eversionis et iraindignationis. |
50 Ahora, hijos, mostrad vuestro celo por la Ley; dad vuestra vida por la alianza de nuestros padres. | 50 Nunc, o filii, aemulatores estote legis; et date animasvestras pro testamento patrum vestrorum. |
51 Recordad las gestas que en su tiempo nuestros padres realizaron; alcanzaréis inmensa gloria, inmortal nombre. | 51 Et mementote operum patrum, quaefecerunt in generationibus suis, et accipietis gloriam magnam et nomen aeternum. |
52 ¿No fue hallado Abraham fiel en la prueba y se le reputó por justicia? | 52 Abraham, nonne in tentatione inventus est fidelis, et reputatum est ei adiustitiam? |
53 José, en el tiempo de su angustia, observó la Ley y vino a ser señor de Egipto. | 53 Ioseph in tempore angustiae suae custodivit mandatum et factus estdominus Aegypti. |
54 Pinjás, nuestro padre, por su ardiente celo, alcanzó la alianza de un sacerdocio eterno. | 54 Phinees pater noster zelando zelum Dei accepit testamentumsacerdotii aeterni. |
55 Josué, por cumplir su mandato, llegó a ser juez en Israel. | 55 Iosue, dum implet verbum, factus est iudex in Israel. |
56 Caleb, por su testimonio en la asamblea, obtuvo una herencia en esta tierra. | 56 Chaleb, dum testificatur in ecclesia, accepit hereditatem. |
57 David, por su piedad, heredó un trono real para siempre. | 57 David in suamisericordia consecutus est sedem regni in saecula. |
58 Elías, por su ardiente celo por la Ley, fue arrebatado al cielo. | 58 Elias, dum zelat zelumlegis, receptus est in caelum. |
59 Ananías, Azarías, Misael, por haber tenido confianza, se salvaron de las llamas. | 59 Ananias et Azarias et Misael credentesliberati sunt de flamma. |
60 Daniel por su rectitud, escapó de las fauces de los leones. | 60 Daniel in sua simplicitate liberatus est de oreleonum. |
61 Advertid, pues, que de generación en generación todos los que esperan en El jamás sucumben. | 61 Et ita cogitate per generationem et generationem, quia omnes, quisperant in eum, non infirmabuntur. |
62 No temáis amenazas de hombre pecador: su gloria parará en estiércol y gusanos; | 62 Et a verbis viri peccatoris ne timueritis,quia gloria eius in stercora et in vermes; |
63 estará hoy encumbrado y mañana no se le encontrará: habrá vuelto a su polvo y sus maquinaciones se desvanecerán. | 63 hodie extolletur et cras noninvenietur, quia conversus est in pulverem suam, et cogitatio eius peribit.
|
64 Hijos, sed fuertes y manteneos firmes en la Ley, que en ella hallaréis gloria. | 64 Filii, confortamini et viriliter agite in lege, quia in ipsa gloriosi eritis. |
65 Ahí tenéis a Simeón, vuestro hermano. Sé que es hombre sensato; escuchadle siempre: él será vuestro padre. | 65 Et ecce Simon frater vester, scio quod vir consilii est: ipsum audite semper;ipse erit vobis pater. |
66 Tenéis a Judas Macabeo, valiente desde su mocedad: él será jefe de vuestro ejército y dirigirá la guerra contra los pueblos. | 66 Et Iudas Maccabaeus fortis viribus a iuventute suaerit vobis princeps militiae; et ipse pugnabit bellum populi. |
67 Vosotros, atraeos a cuantos obervan la Ley, vengad a vuestro pueblo, | 67 Et adducetis advos omnes factores legis et vindicate vindictam populi vestri; |
68 devolved a los gentiles el mal que os han hecho y observad los preceptos de la Ley». | 68 retribuiteretributionem gentibus et intendite in praeceptum legis ”.
|
69 A continuación, les bendijo y fue a reunirse con sus padres. | 69 Et benedixit eos et appositus est ad patres suos. |
70 Murió el año 146 y fue sepultado en Modín, en el sepulcro de sus padres. Todo Israel hizo gran duelo por él. | 70 Et defunctus est annocentesimo et quadragesimo sexto; et sepultus est in sepulcris patrum suorum inModin, et planxerunt eum omnis Israel planctu magno.
|