Deuxième livre des Macchabées 14

BIBLES DES PEUPLES	Biblia Tysiąclecia
1 Trois ans plus tard, les partisans de Judas entendirent parler de Démétrius fils de Séleucus, qui venait de débarquer dans le port de Tripoli avec une grande armée et une flotte.	1 Po upływie trzech lat doszła do otoczenia Judy wiadomość, że Demetriusz, syn Seleukosa, wylądował z silnym wojskiem i flotą w porcie Tripolis,
2 Il s’était emparé du pays et avait fait périr Antiocus avec son tuteur Lysias.	2 opanował kraj i zamordował Antiocha i jego opiekuna Lizjasza.
3 Alors intervint un certain Alkime, qui avait rempli autrefois la charge de grand prêtre et s’était volontairement rendu impur au temps de la révolte. Il comprenait qu’il n’avait plus aucun avenir et qu’il ne retrouverait plus sa place auprès du saint autel.	3 Niejaki zaś Alkimos, który przedtem był arcykapłanem, ale sam dobrowolnie się zniesławił w czasach zamieszek, i wiedział, że w żaden sposób nie ma dla niego ratunku ani ponownego przystępu do świętego ołtarza,
4 Aussi, vers l’an 151, il alla trouver le roi Démétrius et lui offrit une couronne d’or avec une palme et, selon l’usage, des rameaux d’olivier au nom du Temple. Ce jour-là il ne fit rien de plus.	4 udał się do króla w sto pięćdziesiątym pierwszym roku, przynosząc mu koronę złotą i palmę, ponadto zaś część tych gałęzi oliwnych, które są w użyciu w świątyni, i tego dnia nie uczynił nic więcej.
5 Mais sa perversité trouva une bonne occasion lorsque Démétrius le convoqua au conseil et l’interrogea sur les intentions et les projets des Juifs. Il répondit alors:	5 Znalazł jednak sposobność do okazania swej głupoty, kiedy go zawezwał Demetriusz na zebranie rady i zapytał, jakie nastroje i zamiary panują wśród Żydów. Na to odpowiedział:
6 “Un groupe juif, celui des Assidéens, dont Judas Maccabée a pris la direction, entretient la guerre et la sédition. Ils ne permettront pas que le royaume retrouve la stabilité.	6 Ci spomiędzy Żydów, którzy się zowią asydejczykami, którym przewodzi Juda Machabeusz, wzniecają wojnę i wywołują niepokój. Oni to nie dopuszczają do tego, aby królestwo zaznało pokoju.
7 Pour ma part, j’ai été privé de la charge qui me venait de mes ancêtres, je parle du souverain sacerdoce. Si maintenant je suis venu ici,	7 Dlatego pozbawiony swojej dziedzicznej godności - mówię o arcykapłaństwie - tutaj właśnie przybywam,
8 c’est d’abord avec le souci sincère des intérêts du roi, mais aussi parce que je veux le bien de mes concitoyens. Car toute notre race connaît une véritable misère par la faute des insensés que je viens de nommer.	8 najpierw, istotnie mając na uwadze sprawy króla, potem zaś w trosce również o obywateli. Zuchwałość bowiem wyżej wspomnianych niemało szkodzi całemu naszemu narodowi.
9 Informe-toi donc dans le détail, ô roi, et puis fais quelque chose pour notre pays et pour notre race si menacée, avec cette humanité bienveillante que tu montres envers tous.	9 Kiedy więc każdą z tych spraw poznałeś, ty, królu, zaopiekuj się krajem, naszym udręczonym narodem, z uprzedzającą swoją łaskawością, jaką wszystkim okazujesz.
10 Car tant que Judas sera là, l’État ne connaîtra pas la paix.”	10 Jak długo bowiem Juda będzie istniał, sprawy publiczne nie mogą zaznać spokoju.
11 Dès qu’il eut fini de parler, les autres amis du roi qui détestaient aussi Judas firent tout pour exciter davantage encore Démétrius.	11 Kiedy on to powiedział, zaraz inni przyjaciele [króla], którzy wrogo byli usposobieni do Judy, usiłowali podburzyć Demetriusza.
12 Aussitôt il désigna Nicanor, qui était devenu chef des éléphants de combat, comme général pour la Judée. Il l’envoya	12 Natychmiast więc wybrał Nikanora, który był dowódcą nad słoniami, mianował go wodzem Judei i wysłał
13 avec l’ordre de faire disparaître Judas, de disperser ses hommes et de rétablir Alkime comme grand prêtre du Temple Sublime.	13 z rozkazami, żeby samego Judy się pozbył, a żołnierzy jego rozpędził, Alkimosa zaś ustanowił arcykapłanem największej świątyni.
14 Les païens que Judas avait pourchassés se joignirent en masse à Nicanor, ils pensèrent que les misères et les malheurs des Juifs feraient leur propre bonheur.	14 Pogańscy mieszkańcy Judei, którzy kiedyś uciekli przed Judą, złączyli się tłumnie z Nikanorem. Byli bowiem przekonani, że złe losy i nieszczęścia Żydów staną się ich własnym szczęściem.
15 Lorsque les Juifs apprirent la venue de Nicanor et l’agression des païens, ils se couvrirent de poussière pour supplier Celui qui avait établi son peuple pour toujours et qui, chaque fois, soutenait son peuple personnel par quelque manifestation.	15 Kiedy [Żydzi] usłyszeli o wyruszeniu Nikanora i o dołączeniu się pogan, posypawszy się ziemią zanosili błagania do Tego, który swój naród osadził na wieki i zawsze w widoczny sposób brał w opiekę swój dział.
16 Puis ils partirent sans délai sur l’ordre de leur chef et engagèrent le combat avec l’ennemi au-dessus de Dessau.	16 Na rozkaz jednak dowódcy natychmiast stamtąd odeszli. Spotkali się z nimi we wsi Dessau.
17 Simon, le frère de Judas, avait affronté Nicanor mais, surpris par la riposte de l’ennemi, il avait subi un léger échec.	17 Szymon, brat Judy, rozpoczął bitwę z Nikanorem, ale wskutek nagłego uderzenia nieprzyjaciół doznał chwilowej porażki.
18 De son côté, Nicanor avait appris la bravoure de Judas et de ses hommes, leur courage dans les combats qu’ils menaient pour la patrie, et il craignait de s’en remettre à la décision de la bataille.	18 Mimo to Nikanor, który słyszał o tym, jaka jest dzielność żołnierzy Judy i jaka ich zawziętość w zmaganiu o ojczyznę, czuł obawę przed krwawym rozstrzygnięciem.
19 C’est pourquoi il envoya Posidonius, Théodote et Mattathias, pour tendre la main aux Juifs et recevoir la leur.	19 Dlatego posłał Posidoniosa, Teodota i Matatiasza, aby podali i przyjęli prawicę.
20 Judas examina soigneusement leurs propositions; le chef les communiqua aux troupes et, comme tous étaient du même avis, les accords furent approuvés.	20 Po gruntownym rozważeniu warunków, dowódca ogłosił je wojskom. Kiedy zaś opinia okazała się jednomyślna, wyrazili na nie zgodę.
21 On fixa un jour où les chefs se rencontreraient en particulier. De chaque côté un char s’avança, on plaça des sièges d’honneur.	21 Ustanowiono dzień, w którym spotkają się osobno [wodzowie] na jednym miejscu. Zbliżał się z każdej strony rydwan, ustawiono krzesła.
22 Judas avait posté aux bons endroits des hommes armés prêts à tout, pour le cas d’une trahison soudaine de la part des ennemis, mais l’entretien se passa correctement.	22 Juda ustawił zbrojnych w dogodnych miejscach, aby byli gotowi na wypadek, gdyby ze strony nieprzyjaciół nagle urządzono napad. Zgodną jednak prowadzili rozmowę.
23 Nicanor resta à Jérusalem sans rien faire de mal, il renvoya même les foules qui s’étaient rassemblées autour de lui.	23 Nikanor przebywał w Jerozolimie i nie uczynił niczego niestosownego, oddalił nawet gromadzących się tłumnie przy nim ludzi.
24 Comme Judas était sans cesse à ses côtés, il éprouva peu à peu pour cet homme une profonde admiration.	24 Miał dla Judy zawsze wielkie uznanie i w głębi serca był przychylny temu mężowi.
25 Il l’engagea à se marier et à avoir des enfants; Judas se maria, il goûta la paix et mena une vie normale.	25 Zachęcał go, aby się ożenił i miał dzieci. Ożenił się, dobrze mu się powodziło i zaznał radości życia.
26 Alkime se rendit compte de cette compréhension réciproque. Alors il se procura une copie du traité qu’ils avaient signé. Il entra chez Démétrius et lui dit que les plans de Nicanor n’étaient pas conformes aux intérêts de l’État: n’avait-il pas désigné comme son lieutenant Judas, l’ennemi du royaume?	26 Alkimos jednak widząc wzajemną ich przyjaźń, wziąwszy zawarte umowy, udał się do Demetriusza i oskarżył Nikanora o wrogie usposobienie wobec państwa, wroga bowiem jego królestwa, Judę, mianował go po nim następcą [na stanowisku arcykapłana].
27 Hors de lui, excité par les calomnies de ce misérable, le roi écrivit à Nicanor pour lui dire à quel point il était mécontent de ces accords. Il lui ordonnait de lui envoyer tout de suite, à Antioche, Maccabée chargé de chaînes.	27 Król zaś rozgniewał się, a podniecony oszczerstwami tego skończonego łotra, napisał do Nikanora, wyrażając niezadowolenie w sprawie umów i rozkazując, aby Machabeusza skutego natychmiast przesłał do Antiochii.
28 Lorsque Nicanor apprit cela, il fut bouleversé car il lui coûtait beaucoup de violer les accords face à un homme qui n’avait pas le moindre tort.	28 Gdy wiadomość o tym doszła do Nikanora, ten bardzo się tym zmieszał, gdyż nie chciał unieważnić umowy z człowiekiem, który w niczym nie wykroczył przeciw sprawiedliwości.
29 Mais comme il ne pouvait pas s’opposer à la volonté du roi, il chercha une occasion favorable pour réaliser ce projet par ruse.	29 Ponieważ jednak nie mógł się sprzeciwić królowi, szukał sposobności, aby wybiegiem zakończyć tę sprawę.
30 De son côté, Maccabée se rendit compte que Nicanor était plus distant avec lui et que son attitude envers lui se faisait habituellement plus dure. Il comprit que ce refroidissement n’annonçait rien de bon. Il appela donc auprès de lui un bon nombre de partisans et cessa de fréquenter Nicanor.	30 Machabeusz ze swej strony zauważył, że Nikanor obchodził się z nim mniej przyjaźnie i że całe jego postępowanie stało się bardziej szorstkie. Był przekonany, że niczego bardzo dobrego nie należy się spodziewać po tym złym usposobieniu. Zebrał więc niemało swych żołnierzy i skrył się przed Nikanorem.
31 Quand Nicanor vit que Maccabée avait déjoué ses plans, il se rendit au Temple très grand et saint à l’heure où les prêtres offrent les sacrifices habituels, et il ordonna de lui livrer cet homme.	31 Kiedy zaś tamten dowiedział się, że w szlachetny sposób został przez tego męża wyprowadzony w pole, udał się do największej i czcigodnej świątyni wtedy, gdy kapłani składali ustanowione ofiary i kazał wydać sobie tego męża.
32 Les prêtres déclarèrent avec serment qu’ils ne savaient pas où se trouvait celui qu’on cherchait.	32 Gdy zaś oni, składając przysięgi, oświadczyli, że nie wiedzą, gdzie może być poszukiwany,
33 Alors il étendit la main droite vers le Temple et jura: “Si vous ne me livrez pas Judas enchaîné, je raserai ce lieu consacré à Dieu, j’abattrai l’autel et au même endroit je construirai un temple magnifique en l’honneur de Dionysos.”	33 wyciągnąwszy prawicę w stronę przybytku zaprzysiągł: Jeżeli nie wydacie mi Judy w kajdanach, zrównam z ziemią tę oto świątynię Bożą i zburzę ołtarz, a na tym miejscu wystawię wspaniałą świątynię Dionizosowi.
34 Après ces paroles, il s’en alla. Les prêtres tendirent les mains vers le Ciel, invoquant le perpétuel Défenseur de notre nation:	34 To powiedziawszy odszedł. Kapłani zaś wyciągnęli ręce do nieba i wzywali Tego, który zawsze walczył w obronie swojego narodu. Tak się modlili:
35 “Tu n’as besoin de rien, Seigneur! Tu as pourtant voulu au milieu de nous ce Temple où tu habites.	35 Tobie, Panie, który niczego nie potrzebujesz, spodobało się, żeby przybytek, w którym mieszkasz, był pomiędzy nami.
36 Maintenant donc, Seigneur, Saint de toute sainteté, protège à jamais ce Temple de toute souillure puisqu’il vient d’être purifié.”	36 Teraz więc, Święty, od którego pochodzi wszelka świętość, Panie, ustrzeż na wieki od jakiegokolwiek zbezczeszczenia ten dom, który dopiero co został oczyszczony.
37 On dénonça auprès de Nicanor un certain Razi, l’un des anciens de Jérusalem. C’était un homme qui aimait ses concitoyens, un homme d’une excellente réputation qu’on appelait à cause de sa bonté “Le père des Juifs”.	37 Nikanorowi zaś wskazano spomiędzy starszyzny jerozolimskiej niejakiego Razisa, człowieka, który był oddany swoim rodakom, miał dobrą sławę, a dzięki swej życzliwości był nazwany ojcem Żydów.
38 Dans les premières heures de la révolte, il avait été accusé de Judaïsme et il s’était dépensé corps et âme, de mille façons, pour défendre le Judaïsme.	38 W czasach bowiem poprzednich zamieszek był prześladowany za judaizm, ustawicznie jednak ciało i duszę dla judaizmu wystawiał na niebezpieczeństwo.
39 Nicanor, voulant donner des preuves de son hostilité envers les Juifs, envoya plus de 500 soldats pour l’arrêter.	39 Nikanor chciał publicznie okazać swoje wrogie usposobienie względem Żydów, posłał więc ponad pięciuset [żołnierzy], aby go pochwycili.
40 Il pensait en effet qu’en arrêtant cet homme, il ferait un très grand tort aux Juifs.	40 Nie wątpił bowiem, że jeżeli go pochwyci, zada im wielki cios.
41 La troupe était sur le point d’occuper la tour, déjà les hommes forçaient la porte de la tour et demandaient du feu pour en brûler les portes, lorsque Razi, se voyant cerné, se transperça avec son épée:	41 Gdy zaś żołnierze mieli już wieżę zdobyć i usiłowali wyważyć drzwi do atrium, gdy nadto był wydany rozkaz, aby ogień podłożyć i drzwi spalić, [Razis] osaczony ze wszystkich stron, przeciwko sobie samemu skierował miecz.
42 il préféra mourir noblement plutôt que de tomber entre les mains de ces bandits et de subir des violences indignes de sa noblesse.	42 Wolał bowiem w szlachetny sposób umrzeć, aniżeli złoczyńcom wpaść w ręce i być przedmiotem zniewag wymierzonych przeciwko jego szlachetnemu pochodzeniu.
43 Mais il avait fait trop vite, il n’avait pas frappé au bon endroit. Alors que déjà la foule franchissait sa porte, il courut bravement au sommet du mur et se jeta sur la foule.	43 W zapale walki chybił jednak ciosu, a wielu żołnierzy już wpadło przez drzwi. Wybiegł więc odważnie na mur i mężnie sam zeskoczył na żołnierzy.
44 Les gens reculèrent et Razi tomba au milieu de la place vide.	44 Kiedy zaś oni szybko cofnęli się i powstała [wolna] przestrzeń, spadł na środek pustego miejsca.
45 Il respirait encore; rempli d’ardeur il se releva tout ruisselant de sang et couvert de terribles blessures. Il traversa la foule en courant et s’arrêta sur une roche escarpée.	45 Żył jednak jeszcze i płonął gniewem. Podniósł się, choć krew z niego płynęła i rany były bolesne, a biegnąc minął żołnierzy. Stanął wreszcie na jakiejś urwistej skale.
46 Il était déjà vidé de son sang, mais il fit encore sortir ses entrailles et, les prenant dans ses deux mains, il les jeta sur la foule. Puis, après avoir prié le maître de la vie et du souffle, lui demandant de les lui rendre un jour, il quitta cette vie.	46 Całkowicie pozbawiony już krwi wyrwał wnętrzności, a wziąwszy je obydwoma rękami, rzucił na żołnierzy. A prosił Władcę życia i ducha, aby mu je ponownie oddał. W ten sposób zakończył życie.