1 Kings 18

NEW AMERICAN BIBLE	Biblia Tysiąclecia
1 Long afterward, in the third year, the LORD spoke to Elijah, "Go, present yourself to Ahab," he said, "that I may send rain upon the earth."	1 Po upływie wielu dni, w trzecim roku, Pan skierował do Eliasza to słowo: Idź, ukaż się Achabowi, albowiem ześlę deszcz na ziemię.
2 So Elijah went to present himself to Ahab.	2 Poszedł więc Eliasz, aby ukazać się Achabowi, a wtedy w Samarii panował głód.
3 Now the famine in Samaria was bitter,	3 Achab wezwał Obadiasza, zarządcę pałacu. A Obadiasz odznaczał się wielką bojaźnią Pańską,
4 and Ahab had summoned Obadiah, his vizier, who was a zealous follower of the LORD. When Jezebel was murdering the prophets of the LORD, Obadiah took a hundred prophets, hid them away fifty each in two caves, and supplied them with food and drink.	4 bo gdy Izebel tępiła proroków Pańskich, to Obadiasz zaopiekował się stu prorokami, ukrył ich po pięćdziesięciu w grocie i żywił ich chlebem i wodą.
5 Ahab said to Obadiah, "Come, let us go through the land to all sources of water and to all the streams. We may find grass and save the horses and mules, so that we shall not have to slaughter any of the beasts."	5 Otóż Achab powiedział do Obadiasza: Chodź, przejdziemy kraj w kierunku wszystkich wód i do wszystkich potoków. Może gdzie znajdziemy trawę, to wyżywimy konie i muły i nie zamorzymy bydła.
6 Dividing the land to explore between them, Ahab went one way by himself, Obadiah another way by himself.	6 Potem podzielili między siebie kraj, aby go obejść. Achab poszedł osobno jedną drogą. Obadiasz zaś poszedł osobno drugą drogą.
7 As Obadiah was on his way, Elijah met him. Recognizing him, Obadiah fell prostrate and asked, "Is it you, my lord Elijah?"	7 Kiedy Obadiasz był w drodze, zdarzyło się, że właśnie spotkał go Eliasz. A on go poznał i upadłszy na twarz, powiedział: Czyś to ty, panie mój, Eliaszu?
8 "Yes," he answered. "Go tell your master, 'Elijah is here!'"	8 Eliasz mu odpowiedział: Ja. Idź, powiedz swemu panu: Oto jest Eliasz.
9 But Obadiah said, "What sin have I committed, that you are handing me over to Ahab to have me killed?	9 Obadiasz zaś rzekł: Czym zgrzeszyłem, że wydajesz twego sługę na śmierć z ręki Achaba?
10 As the LORD, your God, lives, there is no nation or kingdom where my master has not sent in search of you. When they replied, 'He is not here,' he made each kingdom and nation swear they could not find you.	10 Na życie Pana, Boga twego! Nie ma narodu ani królestwa, do którego by nie posłał mój pan, aby cię odszukać. Gdy zaś powiedziano: Nie ma, to kazał przysięgać każdemu królestwu i każdemu narodowi na to, że ciebie nie można znaleźć.
11 And now you say, 'Go tell your master: Elijah is here!'	11 Ty zaś teraz mówisz: Idź, powiedz twemu panu: Oto jest Eliasz.
12 After I leave you, the spirit of the LORD will carry you to some place I do not know, and when I go to inform Ahab and he does not find you, he will kill me. Your servant has revered the LORD from his youth.	12 Przecież może się zdarzyć, że kiedy ja odejdę od ciebie, to tchnienie Pańskie uniesie ciebie, nie wiem dokąd. Gdy zaś przyjdę powiedzieć Achabowi, a on cię nie znajdzie, to wówczas może mnie zabić! A wszak twój sługa boi się Pana od swojej młodości.
13 Have you not been told, my lord, what I did when Jezebel was murdering the prophets of the LORD--that I hid a hundred of the prophets of the LORD, fifty each in two caves, and supplied them with food and drink?	13 Czyż nie oznajmiono memu panu, co uczyniłem, kiedy Izebel zabijała proroków Pańskich? Jak wówczas ukryłem stu ludzi spośród proroków Pańskich, po pięćdziesięciu w grocie, i żywiłem ich chlebem i wodą.
14 And now you say, 'Go tell your master: Elijah is here!' He will kill me!"	14 A ty teraz mówisz: Idź, powiedz twemu panu: Oto jest Eliasz! Ależ on mnie zabije!
15 Elijah answered, "As the LORD of hosts lives, whom I serve, I will present myself to him today."	15 Na to Eliasz odpowiedział: Na życie Pana Zastępów, któremu służę, zaprawdę dziś mu się ukażę.
16 So Obadiah went to meet Ahab and informed him. Ahab came to meet Elijah,	16 Obadiasz więc poszedł naprzeciw Achaba, zaraz go zawiadomił "i natychmiast uciekł". Achab zaś poszedł naprzeciw Eliasza.
17 and when he saw Elijah, said to him, "Is it you, you disturber of Israel?"	17 Gdy Achab zobaczył Eliasza, powiedział mu: To ty jesteś ten dręczyciel Izraela!
18 "It is not I who disturb Israel," he answered, "but you and your family, by forsaking the commands of the LORD and following the Baals.	18 A on mu odrzekł: Nie ja dręczę Izraela, ale właśnie ty i ród twego ojca waszym porzucaniem przykazań Pańskich, a ponadto ty poszedłeś za Baalami.
19 Now summon all Israel to me on Mount Carmel, as well as the four hundred and fifty prophets of Baal and the four hundred prophets of Asherah who eat at Jezebel's table."	19 Więc zaraz wydaj rozkaz, aby zgromadzić przy mnie całego Izraela na górze Karmel, a także czterystu pięćdziesięciu proroków Baala oraz czterystu proroków Aszery, stołowników Izebel.
20 So Ahab sent to all the Israelites and had the prophets assemble on Mount Carmel.	20 Achab rozesłał polecenie wszystkim Izraelitom i zgromadził proroków na górze Karmel.
21 Elijah appealed to all the people and said, "How long will you straddle the issue? If the LORD is God, follow him; if Baal, follow him." The people, however, did not answer him.	21 Wówczas Eliasz zbliżył się do całego ludu i rzekł: Dopókiż będziecie chwiać się na obie strony? Jeżeli Jahwe jest [prawdziwym] Bogiem, to Jemu służcie, a jeżeli Baal, to służcie jemu! Na to nie odpowiedzieli mu ani słowa.
22 So Elijah said to the people, "I am the only surviving prophet of the LORD, and there are four hundred and fifty prophets of Baal.	22 Wtedy Eliasz przemówił do ludu: Tylko ja sam ocalałem jako prorok Pański, proroków zaś Baala jest czterystu pięćdziesięciu.
23 Give us two young bulls. Let them choose one, cut it into pieces, and place it on the wood, but start no fire. I shall prepare the other and place it on the wood, but shall start no fire.	23 Wobec tego niech nam dadzą dwa młode cielce. Oni niech wybiorą sobie jednego cielca i porąbią go oraz niech go umieszczą na drwach, ale ognia niech nie podkładają! Ja zaś oprawię drugiego cielca oraz umieszczę na drwach i też ognia nie podłożę.
24 You shall call on the name of your gods, and I will call on the name of the LORD. The God who answers with fire is God." All the people answered, "Agreed!"	24 Potem wy będziecie wzywać imienia waszego boga, a następnie ja będę wzywać imienia Pana, aby okazało się, że ten Bóg, który odpowie ogniem, jest [naprawdę] Bogiem. Cały lud, odpowiadając na to, zawołał: Dobry pomysł!
25 Elijah then said to the prophets of Baal, "Choose one young bull and prepare it first, for there are more of you. Call upon your gods, but do not start the fire."	25 Eliasz więc rzekł do proroków Baala: Wybierzcie sobie jednego młodego cielca i zacznijcie pierwsi, bo was jest więcej. Następnie wzywajcie imienia waszego boga, ale ognia nie podkładajcie!
26 Taking the young bull that was turned over to them, they prepared it and called on Baal from morning to noon, saying, "Answer us, Baal!" But there was no sound, and no one answering. And they hopped around the altar they had prepared.	26 Wzięli więc cielca i oprawili go, a potem wzywali imienia Baala od rana aż do południa, wołając: O Baalu, odpowiedz nam! Ale nie było ani głosu, ani odpowiedzi. Zaczęli więc tańczyć [przyklękając] przy ołtarzu, który przygotowali.
27 When it was noon, Elijah taunted them: "Call louder, for he is a god and may be meditating, or may have retired, or may be on a journey. Perhaps he is asleep and must be awakened."	27 Kiedy zaś nastało południe, Eliasz szydził z nich, mówiąc: Wołajcie głośniej, bo to bóg! Więc może zamyślony albo jest zajęty, albo udaje się w drogę. Może on śpi, więc niech się obudzi!
28 They called out louder and slashed themselves with swords and spears, as was their custom, until blood gushed over them.	28 Potem wołali głośniej i kaleczyli się według swojego zwyczaju mieczami oraz oszczepami, aż się pokrwawili.
29 Noon passed and they remained in a prophetic state until the time for offering sacrifice. But there was not a sound; no one answered, and no one was listening.	29 Nawet kiedy już południe minęło, oni jeszcze prorokowali aż do czasu składania ofiary z pokarmów. Ale nie było ani głosu, ani odpowiedzi, ani też dowodu uwagi.
30 Then Elijah said to all the people, "Come here to me." When they had done so, he repaired the altar of the LORD which had been destroyed.	30 Wreszcie Eliasz przemówił do ludu: Zbliżcie się do mnie! A oni przybliżyli się do niego. Po czym naprawił rozwalony ołtarz Pański.
31 He took twelve stones, for the number of tribes of the sons of Jacob, to whom the LORD had said, "Your name shall be Israel."	31 Potem Eliasz wziął dwanaście kamieni według liczby pokoleń potomków Jakuba, któremu Pan powiedział: Imię twoje będzie Izrael.
32 He built an altar in honor of the LORD with the stones, and made a trench around the altar large enough for two seahs of grain.	32 Następnie ułożył kamienie na kształt ołtarza ku czci Pana i wykopał dokoła ołtarza rów o pojemności dwóch sea ziarna.
33 When he had arranged the wood, he cut up the young bull and laid it on the wood.	33 Potem ułożył drwa i porąbawszy młodego cielca, położył go na tych drwach
34 "Fill four jars with water," he said, "and pour it over the holocaust and over the wood." "Do it again," he said, and they did it again. "Do it a third time," he said, and they did it a third time.	34 i rozkazał: Napełnijcie cztery dzbany wodą i wylejcie do rowu oraz na drwa! I tak zrobili. Potem polecił: Wykonajcie to drugi raz! Oni zaś to wykonali. I znów nakazał: Wykonajcie trzeci raz!
35 The water flowed around the altar, and the trench was filled with the water.	35 Oni zaś wykonali to po raz trzeci, aż woda oblała ołtarz dokoła i napełniła też rów.
36 At the time for offering sacrifice, the prophet Elijah came forward and said, "LORD, God of Abraham, Isaac, and Israel, let it be known this day that you are God in Israel and that I am your servant and have done all these things by your command.	36 Następnie w porze składania ofiary z pokarmów prorok Eliasz wystąpił i rzekł: O Panie, Boże Abrahama, Izaaka oraz Izraela! Niech dziś będzie wiadomo, że Ty jesteś Bogiem w Izraelu, a ja Twój sługa na Twój rozkaz to wszystko uczyniłem.
37 Answer me, LORD! Answer me, that this people may know that you, LORD, are God and that you have brought them back to their senses."	37 Wysłuchaj mnie, o Panie! Wysłuchaj, aby ten lud zrozumiał, że Ty, o Panie, jesteś Bogiem i Ty nawróciłeś ich serce.
38 The LORD'S fire came down and consumed the holocaust, wood, stones, and dust, and it lapped up the water in the trench.	38 A wówczas spadł ogień od Pana "z nieba" i strawił żertwę i drwa oraz kamienie i muł, jako też pochłonął wodę z rowu.
39 Seeing this, all the people fell prostrate and said, "The LORD is God! The LORD is God!"	39 Cały lud to ujrzał i upadł na twarz, a potem rzekł: Naprawdę Jahwe jest Bogiem! Naprawdę Pan jest Bogiem!
40 Then Elijah said to them, "Seize the prophets of Baal. Let none of them escape!" They were seized, and Elijah had them brought down to the brook Kishon and there he slit their throats.	40 Eliasz zaś im rozkazał: Chwytajcie proroków Baala! Niech nikt z nich nie ujdzie! Zaraz więc ich schwytali. Eliasz zaś sprowadził ich do potoku Kiszon i tam ich wytracił.
41 Elijah then said to Ahab, "Go up, eat and drink, for there is the sound of a heavy rain."	41 Potem Eliasz powiedział Achabowi: Idź! Jedz i pij, bo słyszę odgłos deszczu.
42 So Ahab went up to eat and drink, while Elijah climbed to the top of Carmel, crouched down to the earth, and put his head between his knees.	42 Achab zatem poszedł jeść i pić, a Eliasz wszedł na szczyt Karmelu i pochyliwszy się ku ziemi, wtulił twarz między swoje kolana.
43 "Climb up and look out to sea," he directed his servant, who went up and looked, but reported, "There is nothing." Seven times he said, "Go look again!"	43 Potem powiedział swemu słudze: Podejdź no, spójrz w stronę morza! On podszedł, spojrzał i wnet powiedział: Nie ma nic! Na to mu odrzekł: Wracaj siedem razy!
44 And the seventh time the youth reported, "There is a cloud as small as a man's hand rising from the sea." Elijah said, "Go and say to Ahab, 'Harness up and leave the mountain before the rain stops you.'"	44 Za siódmym razem [sługa] powiedział: Oto obłok mały, jak dłoń człowieka, podnosi się z morza! Wtedy mu rozkazał: Idź, powiedz Achabowi: Zaprzęgaj i odjeżdżaj, aby cię deszcz nie zaskoczył.
45 In a trice, the sky grew dark with clouds and wind, and a heavy rain fell. Ahab mounted his chariot and made for Jezreel.	45 Niebawem chmury oraz wiatr zaciemniły niebo i spadła ulewa, więc Achab wsiadł na wóz i udał się do Jizreel.
46 But the hand of the LORD was on Elijah, who girded up his clothing and ran before Ahab as far as the approaches to Jezreel.	46 A ręka Pańska wspomogła Eliasza, by opasawszy swe biodra pobiegł przed Achabem w kierunku Jizreel.