1 και ανεστη ιουδας ο καλουμενος μακκαβαιος υιος αυτου αντ' αυτου | 1 Then his son Judas, who was called Maccabeus, took his place. |
2 και εβοηθουν αυτω παντες οι αδελφοι αυτου και παντες οσοι εκολληθησαν τω πατρι αυτου και επολεμουν τον πολεμον ισραηλ μετ' ευφροσυνης | 2 All his brothers and all who had joined his father supported him, and they carried on Israel's war joyfully. |
3 και επλατυνεν δοξαν τω λαω αυτου και ενεδυσατο θωρακα ως γιγας και συνεζωσατο τα σκευη τα πολεμικα αυτου και πολεμους συνεστησατο σκεπαζων παρεμβολην εν ρομφαια | 3 He spread abroad the glory of his people, and put on his breastplate like a giant. He armed himself with weapons of war; he planned battles and protected the camp with his sword. |
4 και ωμοιωθη λεοντι εν τοις εργοις αυτου και ως σκυμνος ερευγομενος εις θηραν | 4 In his actions he was like a lion, like a young lion roaring for prey. |
5 και εδιωξεν ανομους εξερευνων και τους ταρασσοντας τον λαον αυτου εφλογισεν | 5 He pursued the wicked, hunting them out, and those who troubled his people he destroyed by fire. |
6 και συνεσταλησαν ανομοι απο του φοβου αυτου και παντες οι εργαται της ανομιας συνεταραχθησαν και ευοδωθη σωτηρια εν χειρι αυτου | 6 The lawbreakers were cowed by fear of him, and all evildoers were dismayed. By his hand redemption was happily achieved, |
7 και επικρανεν βασιλεις πολλους και ευφρανεν τον ιακωβ εν τοις εργοις αυτου και εως του αιωνος το μνημοσυνον αυτου εις ευλογιαν | 7 and he afflicted many kings; He made Jacob glad by his deeds, and his memory is blessed forever. |
8 και διηλθεν εν πολεσιν ιουδα και εξωλεθρευσεν ασεβεις εξ αυτης και απεστρεψεν οργην απο ισραηλ | 8 He went about the cities of Judah destroying the impious there. He turned away wrath from Israel |
9 και ωνομασθη εως εσχατου γης και συνηγαγεν απολλυμενους | 9 and was renowned to the ends of the earth; he gathered together those who were perishing. |
10 και συνηγαγεν απολλωνιος εθνη και απο σαμαρειας δυναμιν μεγαλην του πολεμησαι προς τον ισραηλ | 10 Then Apollonius gathered the Gentiles, together with a large army from Samaria, to fight against Israel. |
11 και εγνω ιουδας και εξηλθεν εις συναντησιν αυτω και επαταξεν αυτον και απεκτεινεν και επεσον τραυματιαι πολλοι και οι επιλοιποι εφυγον | 11 When Judas learned of it, he went out to meet him and defeated and killed him. Many fell wounded, and the rest fled. |
12 και ελαβον τα σκυλα αυτων και την μαχαιραν απολλωνιου ελαβεν ιουδας και ην πολεμων εν αυτη πασας τας ημερας | 12 Their possessions were seized and the sword of Apollonius was taken by Judas, who fought with it the rest of his life. |
13 και ηκουσεν σηρων ο αρχων της δυναμεως συριας οτι ηθροισεν ιουδας αθροισμα και εκκλησιαν πιστων μετ' αυτου και εκπορευομενων εις πολεμον | 13 But Seron, commander of the Syrian army, heard that Judas had gathered many about him, an assembly of faithful men ready for war. |
14 και ειπεν ποιησω εμαυτω ονομα και δοξασθησομαι εν τη βασιλεια και πολεμησω τον ιουδαν και τους συν αυτω τους εξουδενουντας τον λογον του βασιλεως | 14 So he said, "I will make a name for myself and win glory in the kingdom by defeating Judas and his followers, who have despised the king's command." |
15 και προσεθετο και ανεβη μετ' αυτου παρεμβολη ασεβων ισχυρα βοηθησαι αυτω ποιησαι την εκδικησιν εν υιοις ισραηλ | 15 And again a large company of renegades advanced with him to help him take revenge on the Israelites. |
16 και ηγγισεν εως αναβασεως βαιθωρων και εξηλθεν ιουδας εις συναντησιν αυτω ολιγοστος | 16 When he reached the ascent of Beth-horon, Judas went out to meet him with a few men. |
17 ως δε ειδον την παρεμβολην ερχομενην εις συναντησιν αυτων ειπον τω ιουδα τι δυνησομεθα ολιγοστοι οντες πολεμησαι προς πληθος τοσουτο ισχυρον και ημεις εκλελυμεθα ασιτουντες σημερον | 17 But when they saw the army coming against them, they said to Judas: "How can we, few as we are, fight such a mighty host as this? Besides, we are weak today from fasting." |
18 και ειπεν ιουδας ευκοπον εστιν συγκλεισθηναι πολλους εν χερσιν ολιγων και ουκ εστιν διαφορα εναντιον του ουρανου σωζειν εν πολλοις η εν ολιγοις | 18 But Judas said: "It is easy for many to be overcome by a few; in the sight of Heaven there is no difference between deliverance by many or by few; |
19 οτι ουκ εν πληθει δυναμεως νικη πολεμου εστιν αλλ' εκ του ουρανου η ισχυς | 19 for victory in war does not depend upon the size of the army, but on strength that comes from Heaven. |
20 αυτοι ερχονται εφ' ημας εν πληθει υβρεως και ανομιας του εξαραι ημας και τας γυναικας ημων και τα τεκνα ημων του σκυλευσαι ημας | 20 With great presumption and lawlessness they come against us to destroy us and our wives and children and to despoil us; |
21 ημεις δε πολεμουμεν περι των ψυχων ημων και των νομιμων ημων | 21 but we are fighting for our lives and our laws. |
22 και αυτος συντριψει αυτους προ προσωπου ημων υμεις δε μη φοβεισθε απ' αυτων | 22 He himself will crush them before us; so do not be afraid of them." |
23 ως δε επαυσατο λαλων ενηλατο εις αυτους αφνω και συνετριβη σηρων και η παρεμβολη αυτου ενωπιον αυτου | 23 When he finished speaking, he rushed suddenly upon Seron and his army, who were crushed before him. |
24 και εδιωκον αυτον εν τη καταβασει βαιθωρων εως του πεδιου και επεσον απ' αυτων εις ανδρας οκτακοσιους οι δε λοιποι εφυγον εις γην φυλιστιιμ | 24 He pursued Seron down the descent of Beth-horon into the plain. About eight hundred of their men fell, and the rest fled to the country of the Philistines. |
25 και ηρξατο ο φοβος ιουδου και των αδελφων αυτου και η πτοη επεπιπτεν επι τα εθνη τα κυκλω αυτων | 25 Then Judas and his brothers began to be feared, and dread fell upon the Gentiles about them. |
26 και ηγγισεν εως του βασιλεως το ονομα αυτου και υπερ των παραταξεων ιουδου εξηγειτο τα εθνη | 26 His fame reached the king, and all the Gentiles talked about the battles of Judas. |
27 ως δε ηκουσεν ο βασιλευς αντιοχος τους λογους τουτους ωργισθη θυμω και απεστειλεν και συνηγαγεν τας δυναμεις πασας της βασιλειας αυτου παρεμβολην ισχυραν σφοδρα | 27 When Antiochus heard about these events, he was angry; so he ordered a muster of all the forces of his kingdom, a very strong army. |
28 και ηνοιξεν το γαζοφυλακιον αυτου και εδωκεν οψωνια ταις δυναμεσιν εις ενιαυτον και ενετειλατο αυτοις ειναι ετοιμους εις πασαν χρειαν | 28 He opened his treasure chests, gave his soldiers a year's pay, and commanded them to be prepared for anything. |
29 και ειδεν οτι εξελιπεν το αργυριον εκ των θησαυρων και οι φοροι της χωρας ολιγοι χαριν της διχοστασιας και πληγης ης κατεσκευασεν εν τη γη του αραι τα νομιμα α ησαν αφ' ημερων των πρωτων | 29 He then found that this exhausted the money in his treasury; moreover the income from the province was small, because of the dissension and distress he had brought upon the land by abolishing the laws which had been in effect from of old. |
30 και ευλαβηθη μη ουκ εχη ως απαξ και δις εις τας δαπανας και τα δοματα α εδιδου εμπροσθεν δαψιλη χειρι και επερισσευσεν υπερ τους βασιλεις τους εμπροσθεν | 30 He feared that, as had happened more than once, he would not have enough for his expenses and for the gifts that he had previously given with a more liberal hand than the preceding kings. |
31 και ηπορειτο τη ψυχη αυτου σφοδρα και εβουλευσατο του πορευθηναι εις την περσιδα και λαβειν τους φορους των χωρων και συναγαγειν αργυριον πολυ | 31 Greatly perplexed, he decided to go to Persia and levy tribute on those provinces, and so raise a large sum of money. |
32 και κατελιπεν λυσιαν ανθρωπον ενδοξον και απο γενους της βασιλειας επι των πραγματων του βασιλεως απο του ποταμου ευφρατου και εως οριων αιγυπτου | 32 He left Lysias, a nobleman of royal blood, in charge of the king's affairs from the Euphrates River to the frontier of Egypt, |
33 και τρεφειν αντιοχον τον υιον αυτου εως του επιστρεψαι αυτον | 33 and commissioned him to take care of his son Antiochus until his own return. |
34 και παρεδωκεν αυτω τας ημισεις των δυναμεων και τους ελεφαντας και ενετειλατο αυτω περι παντων ων ηβουλετο και περι των κατοικουντων την ιουδαιαν και ιερουσαλημ | 34 He entrusted to him half of the army, and the elephants, and gave him instructions concerning everything he wanted done. As for the inhabitants of Judea and Jerusalem, |
35 αποστειλαι επ' αυτους δυναμιν του εκτριψαι και εξαραι την ισχυν ισραηλ και το καταλειμμα ιερουσαλημ και αραι το μνημοσυνον αυτων απο του τοπου | 35 Lysias was to send an army against them to crush and destroy the power of Israel and the remnant of Jerusalem and efface their memory from the land. |
36 και κατοικισαι υιους αλλογενεις εν πασιν τοις οριοις αυτων και κατακληροδοτησαι την γην αυτων | 36 He was to settle foreigners in all their territory and distribute their land by lot. |
37 και ο βασιλευς παρελαβεν τας ημισεις των δυναμεων τας καταλειφθεισας και απηρεν απο αντιοχειας απο πολεως βασιλειας αυτου ετους εβδομου και τεσσαρακοστου και εκατοστου και διεπερασεν τον ευφρατην ποταμον και διεπορευετο τας επανω χωρας | 37 The king took the remaining half of the army and set out from Antioch, his capital, in the year one hundred and forty-seven; he crossed the Euphrates River and advanced inland. |
38 και επελεξεν λυσιας πτολεμαιον τον δορυμενους και νικανορα και γοργιαν ανδρας δυνατους των φιλων του βασιλεως | 38 Lysias chose Ptolemy, son of Dorymenes, and Nicanor and Gorgias, capable men among the King's Friends, |
39 και απεστειλεν μετ' αυτων τεσσαρακοντα χιλιαδας ανδρων και επτακισχιλιαν ιππον του ελθειν εις γην ιουδα και καταφθειραι αυτην κατα τον λογον του βασιλεως | 39 and with them he sent forty thousand men and seven thousand cavalry to invade the land of Judah and ravage it according to the king's orders. |
40 και απηρεν συν παση τη δυναμει αυτων και ηλθον και παρενεβαλον πλησιον αμμαους εν τη γη τη πεδινη | 40 Setting out with all their forces, they came and pitched their camp near Emmaus in the plain. |
41 και ηκουσαν οι εμποροι της χωρας το ονομα αυτων και ελαβον αργυριον και χρυσιον πολυ σφοδρα και πεδας και ηλθον εις την παρεμβολην του λαβειν τους υιους ισραηλ εις παιδας και προσετεθησαν προς αυτους δυναμις συριας και γης αλλοφυλων | 41 When the merchants of the country heard of their fame, they came to the camp, bringing fetters and a large sum of silver and gold, to buy the Israelites as slaves. A force from Idumea and from Philistia joined with them. |
42 και ειδεν ιουδας και οι αδελφοι αυτου οτι επληθυνθη τα κακα και αι δυναμεις παρεμβαλλουσιν εν τοις οριοις αυτων και επεγνωσαν τους λογους του βασιλεως ους ενετειλατο ποιησαι τω λαω εις απωλειαν και συντελειαν | 42 Judas and his brothers saw that the situation had become critical now that armies were encamped within their territory; they knew of the orders which the king had given to destroy and utterly wipe out the people. |
43 και ειπαν εκαστος προς τον πλησιον αυτου αναστησωμεν την καθαιρεσιν του λαου ημων και πολεμησωμεν περι του λαου ημων και των αγιων | 43 So they said to one another, "Let us restore our people from their ruined estate, and fight for our people and our sanctuary!" |
44 και ηθροισθη η συναγωγη του ειναι ετοιμους εις πολεμον και του προσευξασθαι και αιτησαι ελεος και οικτιρμους | 44 The assembly gathered together to prepare for battle and to pray and implore mercy and compassion. |
45 και ιερουσαλημ ην αοικητος ως ερημος ουκ ην ο εισπορευομενος και εκπορευομενος εκ των γενηματων αυτης και το αγιασμα καταπατουμενον και υιοι αλλογενων εν τη ακρα καταλυμα τοις εθνεσιν και εξηρθη τερψις εξ ιακωβ και εξελιπεν αυλος και κινυρα | 45 Jerusalem was uninhabited, like a desert; not one of her children entered or came out. The sanctuary was trampled on, and foreigners were in the citadel; it was a habitation of Gentiles. Joy had disappeared from Jacob, and the flute and the harp were silent. |
46 και συνηχθησαν και ηλθοσαν εις μασσηφα κατεναντι ιερουσαλημ οτι τοπος προσευχης ην εν μασσηφα το προτερον τω ισραηλ | 46 Thus they assembled and went to Mizpah near Jerusalem, because there was formerly at Mizpah a place of prayer for Israel. |
47 και ενηστευσαν τη ημερα εκεινη και περιεβαλοντο σακκους και σποδον επι την κεφαλην αυτων και διερρηξαν τα ιματια αυτων | 47 That day they fasted and wore sackcloth; they sprinkled ashes on their heads and tore their clothes. |
48 και εξεπετασαν το βιβλιον του νομου περι ων εξηρευνων τα εθνη τα ομοιωματα των ειδωλων αυτων | 48 They unrolled the scroll of the law, to learn about the things for which the Gentiles consulted the images of their idols. |
49 και ηνεγκαν τα ιματια της ιερωσυνης και τα πρωτογενηματα και τας δεκατας και ηγειραν τους ναζιραιους οι επληρωσαν τας ημερας | 49 They brought with them the priestly vestments, the first fruits, and the tithes; and they brought forward the nazirites who had completed the time of their vows. |
50 και εβοησαν φωνη εις τον ουρανον λεγοντες τι ποιησωμεν τουτοις και που αυτους απαγαγωμεν | 50 And they cried aloud to Heaven: "What shall we do with these men, and where shall we take them? |
51 και τα αγια σου καταπεπατηνται και βεβηλωνται και οι ιερεις σου εν πενθει και ταπεινωσει | 51 For your sanctuary has been trampled on and profaned, and your priests are in mourning and humiliation. |
52 και ιδου τα εθνη συνηκται εφ' ημας του εξαραι ημας συ οιδας α λογιζονται εφ' ημας | 52 Now the Gentiles are gathered together against us to destroy us. You know what they plot against us. |
53 πως δυνησομεθα υποστηναι κατα προσωπον αυτων εαν μη συ βοηθησης ημιν | 53 How shall we be able to resist them unless you help us?" |
54 και εσαλπισαν ταις σαλπιγξιν και εβοησαν φωνη μεγαλη | 54 Then they blew the trumpets and cried out loudly. |
55 και μετα τουτο κατεστησεν ιουδας ηγουμενους του λαου χιλιαρχους και εκατονταρχους και πεντηκονταρχους και δεκαδαρχους | 55 After this Judas appointed officers among the people, over thousands, over hundreds, over fifties, and over tens. |
56 και ειπεν τοις οικοδομουσιν οικιας και μνηστευομενοις γυναικας και φυτευουσιν αμπελωνας και δειλοις αποστρεφειν εκαστον εις τον οικον αυτου κατα τον νομον | 56 He proclaimed that those who were building houses, or were just married, or were planting vineyards, and those who were afraid, could each return to his home, according to the law. |
57 και απηρεν η παρεμβολη και παρενεβαλον κατα νοτον αμμαους | 57 Then the army moved off, and they camped to the south of Emmaus. |
58 και ειπεν ιουδας περιζωσασθε και γινεσθε εις υιους δυνατους και γινεσθε ετοιμοι εις πρωι του πολεμησαι εν τοις εθνεσιν τουτοις τοις επισυνηγμενοις εφ' ημας εξαραι ημας και τα αγια ημων | 58 Judas said: "Arm yourselves and be brave; in the morning be ready to fight these Gentiles who have assembled against us to destroy us and our sanctuary. |
59 οτι κρεισσον ημας αποθανειν εν τω πολεμω η επιδειν επι τα κακα του εθνους ημων και των αγιων | 59 It is better for us to die in battle than to witness the ruin of our nation and our sanctuary. Whatever Heaven wills, he will do." |
60 ως δ' αν η θελημα εν ουρανω ουτως ποιησει | |