2 Maccabees 10

NEW AMERICAN BIBLE	Biblia Tysiąclecia
1 When Maccabeus and his companions, under the Lord's leadership, had recovered the temple and the city,	1 Machabeusz, a z nim jego ludzie, pod wodzą Pana zdobyli świątynię i miasto,
2 they destroyed the altars erected by the Gentiles in the marketplace and the sacred enclosures.	2 znieśli ustawione na placu przez obcokrajowców ołtarze i gaje.
3 After purifying the temple, they made a new altar. Then, with fire struck from flint, they offered sacrifice for the first time in two years, burned incense, and lighted lamps. They also set out the showbread.	3 Po oczyszczeniu świątyni zbudowali nowy ołtarz, wykrzesali ogień z kamieni, a potem wziąwszy ten ogień, złożyli ofiarę, po dwóch latach przerw; rozniecili ogień [na ołtarzu] kadzenia i zapalili lampy oraz wyłożyli chleb.
4 When they had done this, they prostrated themselves and begged the Lord that they might never again fall into such misfortunes, and that if they should sin at any time, he might chastise them with moderation and not hand them over to blasphemous and barbarous Gentiles.	4 Gdy to zostało dokonane, upadli całym ciałem przed Panem i błagali, aby już nigdy nie dozwolił im popaść w takie nieszczęścia, ale jeżeliby kiedy zgrzeszyli, żeby ich łagodnie skarcił, a nie wydawał bluźnierczym i barbarzyńskim narodom.
5 On the anniversary of the day on which the temple had been profaned by the Gentiles, that is, the twenty-fifth of the same month Chislev, the purification of the temple took place.	5 Wypadło zaś tak, że w tym samym dniu, w którym świątynia była zbezczeszczona przez obcokrajowców, została ona oczyszczona, dwudziestego piątego tego samego miesiąca, którym jest Kislew.
6 The Jews celebrated joyfully for eight days as on the feast of Booths, remembering how, a little while before, they had spent the feast of Booths living like wild animals in caves on the mountains.	6 Z radością obchodzili uroczystość przez osiem dni na wzór Święta Namiotów, przypominając sobie, jak krótko przedtem Święto Namiotów obchodzili w górach i w grotach na podobieństwo dzikich zwierząt.
7 Carrying rods entwined with leaves, green branches and palms, they sang hymns of grateful praise to him who had brought about the purification of his own Place.	7 Toteż z wiązankami, zielonymi gałęziami, a do tego jeszcze palmami w rękach śpiewali hymn na cześć Tego, który pozwolił im szczęśliwie oczyścić swoją świątynię.
8 By public edict and decree they prescribed that the whole Jewish nation should celebrate these days every year.	8 Wspólną zaś uchwałą i ślubowaniem postanowili, że cały naród żydowski będzie każdego roku obchodził ten dzień uroczyście.
9 Such was the end of Antiochus surnamed Epiphanes.	9 Tak się miały sprawy związane ze śmiercią Antiocha zwanego Epifanesem.
10 Now we shall relate what happened under Antiochus Eupator, the son of that godless man, and shall give a summary of the chief evils caused by the wars.	10 Teraz zaś opowiemy o tym, co się działo za Antiocha Eupatora, syna owego bezbożnika. Będziemy mówili krótko o nieszczęściach związanych z wojnami.
11 When Eupator succeeded to the kingdom, he put a certain Lysias in charge of the government as commander-in-chief of Coelesyria and Phoenicia.	11 Objąwszy rządy mianował on niejakiego Lizjasza wielkorządcą i głównym wodzem wojsk Celesyrii i Fenicji.
12 Ptolemy, surnamed Macron, had taken the lead in treating the Jews fairly because of the previous injustice that had been done them, and he endeavored to have peaceful relations with them.	12 Ptolemeusz bowiem, zwany Makronem, tym się odznaczał, że chciał wobec Żydów zachować sprawiedliwość, ze względu na krzywdy, które im były wyrządzone. Próbował więc pokojowo załatwić te sprawy, które ich dotyczyły.
13 As a result, he was accused before Eupator by the King's Friends. In fact, on all sides he heard himself called a traitor for having abandoned Cyprus, which Philometor had entrusted to him, and for having gone over to Antiochus Epiphanes. Since he could not command the respect due to his high office, he ended his life by taking poison.	13 Na skutek tego jednak został przez przyjaciół [króla] oskarżony wobec Eupatora. Musiał też słuchać, jak przy każdej sposobności nazywano go zdrajcą, dlatego że opuścił Cypr, który był mu zlecony przez Filometora, a przeszedł do Antiocha Epifanesa. Nie przyniósłszy zaszczytu swemu stanowisku, skończył ze sobą przez zażycie trucizny.
14 When Gorgias became governor of the region, he employed foreign troops and used every opportunity to attack the Jews.	14 Kiedy zaś Gorgiasz został wodzem na tych ziemiach, tworzył najemne wojska i przy każdej sposobności wzniecał wojnę z Żydami.
15 At the same time the Idumeans, who held some important strongholds, were harassing the Jews; they welcomed fugitives from Jerusalem and endeavored to continue the war.	15 Równocześnie zaś Idumejczycy, którzy w swym posiadaniu mieli w dogodnych miejscach położone twierdze, sprawiali Żydom wiele trudności. Przyjmowali bowiem do siebie tych, których wypędzono z Jerozolimy, i również oczekiwali sposobności, aby wzniecić wojnę.
16 Maccabeus and his companions, after public prayers asking God to be their ally, moved quickly against the strongholds of the Idumeans.	16 Żołnierze zaś Machabeusza, odmawiając modlitwy i prosząc Boga, aby raczył być im sprzymierzeńcem, wyruszyli przeciwko twierdzom idumejskim.
17 Attacking vigorously, they gained control of the places, drove back all who manned the walls, and cut down those who opposed them, killing as many as twenty thousand men.	17 Mężnie rzucili się na nie i opanowali te miejsca, a wyparli tych wszystkich, którzy walczyli na murach. Tych, którzy wpadli w ich ręce, zabijali; zginęło zaś nie mniej niż dwadzieścia tysięcy.
18 When at least nine thousand took refuge in two very strong towers, containing everything necessary to sustain a siege,	18 Nie mniej niż dziewięć tysięcy uciekło do dwóch bardzo mocnych wież, zaopatrzonych we wszystko, co jest potrzebne do wytrzymania oblężenia.
19 Maccabeus left Simon and Joseph, along with Zacchaeus and his men, in sufficient numbers to besiege them, while he himself went off to places where he was more urgently needed.	19 Machabeusz więc pozostawił Szymona i Józefa, do tego jeszcze Zacheusza, a z nimi liczbę żołnierzy wystarczającą do oblegania ich. Sam zaś oddalił się do miejsc, gdzie jego obecność była konieczna.
20 But some of the men in Simon's force who were money lovers let themselves be bribed by some of the men in the towers; on receiving seventy thousand drachmas, they allowed a number of them to escape.	20 Żołnierze Szymona byli jednak chciwi na pieniądze i niektórym spomiędzy uwięzionych w wieżach dali się pieniędzmi przekupić. Wziąwszy siedemdziesiąt tysięcy drachm pozwolili niektórym się wydostać.
21 When Maccabeus was told what had happened, he assembled the rulers of the people and accused those men of having sold their kinsmen for money by setting their enemies free to fight against them.	21 Kiedy Machabeuszowi doniesiono o tym, co się stało, zebrał przywódców narodu i wniósł oskarżenie, że braci sprzedano za pieniądze, uwalniając nieprzyjaciół, którzy będą przeciwko nim walczyć.
22 So he put them to death as traitors, and without delay captured the two towers.	22 Na tych więc, którzy stali się zdrajcami, wykonano wyrok śmierci, a wkrótce potem zdobyto obydwie wieże.
23 As he was successful at arms in all his undertakings, he destroyed more than twenty thousand men in the two strongholds.	23 Ponieważ wszystko szczęśliwie doprowadzał do końca, do czego się zabrał z bronią, w obydwóch wieżach zabił ponad dwadzieścia tysięcy.
24 Timothy, who had previously been defeated by the Jews, gathered a tremendous force of foreign troops and collected a large number of cavalry from Asia; then he appeared in Judea, ready to conquer it by force.	24 Tymoteusz zaś, który poprzednio był pokonany przez Żydów, zebrawszy wielką liczbę najemnego wojska, a do tego zgromadziwszy niemało konnicy z Azji, znalazł się w Judei z zamiarem zdobycia jej siłą.
25 At his approach, Maccabeus and his men made supplication to God, sprinkling earth upon their heads and girding their loins in sackcloth.	25 Kiedy się zbliżał, żołnierze Machabeusza, posypując ziemią głowy, a biodra przepasawszy worami, dla ubłagania Boga,
26 Lying prostrate at the foot of the altar, they begged him to be gracious to them, and to be an enemy to their enemies, and a foe to their foes, as the law declares.	26 upadli przed podstawą ołtarza i prosili Boga o łaskawość dla siebie, aby był wrogiem ich wrogów i aby się tym przeciwstawił, którzy im się przeciwstawiają, jak to mówi Prawo.
27 After the prayer, they took up their arms and advanced a considerable distance from the city, halting when they were close to the enemy.	27 Po modlitwie chwycili za broń i wyruszyli z miasta na dużą odległość. Zatrzymali się dopiero wtedy, gdy byli blisko nieprzyjaciół.
28 As soon as dawn broke, the armies joined battle, the one having as pledge of success and victory not only their valor but also their reliance on the Lord, and the other taking fury as their leader in the fight.	28 Ledwie zaczęło świtać, rzucili się jedni na drugich: jedni szli mając, jako zadatek powodzenia i zwycięstwa, wraz z męstwem ufność położoną w Panu, drudzy zaś - wybrawszy sobie gniew za przywódcę w walce.
29 In the midst of the fierce battle, there appeared to the enemy from the heavens five majestic men riding on golden-bridled horses, who led the Jews on.	29 Gdy rozgorzała zażarta walka, przeciwnikom ukazało się się z nieba pięciu wspaniałych mężów, na koniach ze złotymi uzdami, którzy stanęli na czele Żydów.
30 They surrounded Maccabeus, and shielding him with their own armor, kept him from being wounded. They shot arrows and hurled thunderbolts at the enemy, who were bewildered and blinded, thrown into confusion and routed.	30 Oni to wzięli Machabeusza pomiędzy siebie, osłonili własną bronią i tak strzegli go od ran, na przeciwników zaś rzucali pociski i pioruny, a ci porażeni ślepotą rozbiegli się w największym zamieszaniu.
31 Twenty-five hundred of their foot soldiers and six hundred of their horsemen were slain.	31 Poległo zaś dwadzieścia tysięcy pięciuset, a z konnicy sześciuset [żołnierzy].
32 Timothy, however, fled to a well-fortified stronghold called Gazara, where Chaereas was in command.	32 Sam Tymoteusz uciekł do bardzo dobrze umocnionej twierdzy, zwanej Gazara, gdzie dowódcą był Chajreas.
33 For four days Maccabeus and his men eagerly besieged the fortress.	33 Żołnierze Machabeusza przez cztery dni oblegali twierdzę pełni radosnego zapału.
34 Those inside, relying on the strength of the place, kept repeating outrageous blasphemies and uttering abominable words.	34 Ci, którzy byli wewnątrz, ufni, że miejsce było umocnione, niebywale bluźnili i wypowiadali bezbożne wyrazy.
35 When the fifth day dawned, twenty young men in the army of Maccabeus, angered over such blasphemies, bravely stormed the wall and with savage fury cut down everyone they encountered.	35 Kiedy jednak zaświtał piąty dzień, młodzieńcy z otoczenia Machabeusza w liczbie dwudziestu, którzy zapałali gniewem na te bluźnierstwa, mężnie rzucili się na mury i z dziką zajadłością zabijali każdego, kto im wpadł w ręce.
36 Others who climbed up the same way swung around on the defenders, taking the besieged in the rear; they put the towers to the torch, spread the fire and burned the blasphemers alive. Still others broke down the gates and let in the rest of the troops, who took possession of the city.	36 Podobnie inni natarli z drugiej strony na tych, którzy byli wewnątrz, rzucili ogień na wieżę oraz podłożyli ogień i w ten sposób żywcem spalili bluźnierców. Inni jeszcze wyważyli bramy, a wypuściwszy resztę oddziałów zdobyli miasto.
37 Timothy had hidden in a cistern, but they killed him, along with his brother Chaereas, and Apollophanes.	37 Tymoteusza, który się skrył w jakiejś cysternie, zabili, również jego brata Chajreasa i Apollofanesa.
38 On completing these exploits, they blessed, with hymns of grateful praise, the Lord who shows great kindness to Israel and grants them victory.	38 Kiedy zaś tego dokonali, hymnami i pieśniami dziękczynnymi wychwalali Pana za to, że tak mocno wspomógł Izraela i że dał im zwycięstwo.