ΜΑΚΚΑΒΑΙΩΝ Α´ - 1 Maccabei - Maccabees I 12

GREEK BIBLE	Biblia Tysiąclecia
1 και ειδεν ιωναθαν οτι ο καιρος αυτω συνεργει και επελεξατο ανδρας και απεστειλεν εις ρωμην στησαι και ανανεωσασθαι την προς αυτους φιλιαν	1 Jonatan zauważył, że czas mu sprzyja. Wybrał więc ludzi i posłał ich do Rzymu, aby umocnić i odnowić zawartą z nimi przyjaźń.
2 και προς σπαρτιατας και τοπους ετερους απεστειλεν επιστολας κατα τα αυτα	2 Do Spartan i do innych miejscowości także posłał listy tej samej treści.
3 και επορευθησαν εις ρωμην και εισηλθον εις το βουλευτηριον και ειπον ιωναθαν ο αρχιερευς και το εθνος των ιουδαιων απεστειλεν ημας ανανεωσασθαι την φιλιαν εαυτοις και την συμμαχιαν κατα το προτερον	3 Wyruszyli więc do Rzymu, weszli do senatu i powiedzieli: Arcykapłan Jonatan wraz żydowskim narodem posłał nas, abyśmy z wami odnowili przyjaźń i przymierze na poprzednich warunkach.
4 και εδωκαν επιστολας αυτοις προς αυτους κατα τοπον οπως προπεμπωσιν αυτους εις γην ιουδα μετ' ειρηνης	4 Wtedy [Rzymianie] podali im listy do swych urzędników w poszczególnym miejscowościach, aby im zabezpieczyli spokojny powrót do judzkiej krainy.
5 και τουτο το αντιγραφον των επιστολων ων εγραψεν ιωναθαν τοις σπαρτιαταις	5 A oto odpis listu, który Jonatan napisał do Spartan:
6 ιωναθαν αρχιερευς και η γερουσια του εθνους και οι ιερεις και ο λοιπος δημος των ιουδαιων σπαρτιαταις τοις αδελφοις χαιρειν	6 Arcykapłan Jonatan, starszyzna narodu, kapłani i pozostały lud żydowski braciom Spartanom - pozdrowienie.
7 ετι προτερον απεσταλησαν επιστολαι προς ονιαν τον αρχιερεα παρα αρειου του βασιλευοντος εν υμιν οτι εστε αδελφοι ημων ως το αντιγραφον υποκειται	7 Już dawniej arcykapłan Oniasz od waszego króla Arejosa otrzymał list, że wy jesteście naszymi braćmi. Tak jest w posiadanym przez nas odpisie.
8 και επεδεξατο ο ονιας τον ανδρα τον απεσταλμενον ενδοξως και ελαβεν τας επιστολας εν αις διεσαφειτο περι συμμαχιας και φιλιας	8 Oniasz z wielkim szacunkiem przyjął waszego posła i odebrał od niego listy, w których jasno była mowa o przymierzu i przyjaźni.
9 ημεις ουν απροσδεεις τουτων οντες παρακλησιν εχοντες τα βιβλια τα αγια τα εν ταις χερσιν ημων	9 Nie zmusza nas do niej żadna konieczność. Pociechę bowiem swoją mamy w księgach świętych, które są w naszych rękach.
10 επειραθημεν αποστειλαι την προς υμας αδελφοτητα και φιλιαν ανανεωσασθαι προς το μη εξαλλοτριωθηναι υμων πολλοι γαρ καιροι διηλθον αφ' ου απεστειλατε προς ημας	10 Uważamy jednak za słuszne wysłać do was poselstwo, ażeby odnowić z wami braterstwo i przyjaźń, ażebyśmy się nie stali dla was obcymi. Wiele już bowiem czasu upłynęło, odkąd przysłaliście do nas poselstwo.
11 ημεις ουν εν παντι καιρω αδιαλειπτως εν τε ταις εορταις και ταις λοιπαις καθηκουσαις ημεραις μιμνησκομεθα υμων εφ' ων προσφερομεν θυσιων και εν ταις προσευχαις ως δεον εστιν και πρεπον μνημονευειν αδελφων	11 My zawsze i bez przerwy w święta i inne dni uroczyste o was pamiętamy w czasie ofiar, które składamy, i w czasie modlitw. Trzeba bowiem i wypada pamiętać o braciach.
12 ευφραινομεθα δε επι τη δοξη υμων	12 Toteż cieszymy się z waszej sławy.
13 ημας δε εκυκλωσαν πολλαι θλιψεις και πολεμοι πολλοι και επολεμησαν ημας οι βασιλεις οι κυκλω ημων	13 My zaś wokoło siebie mamy wiele utrapień i wiele wojen. Na wojnę bowiem przeciwko nam wyruszyli królowie sąsiednich krajów.
14 ουκ ηβουλομεθα ουν παρενοχλησαι υμιν και τοις λοιποις συμμαχοις και φιλοις ημων εν τοις πολεμοις τουτοις	14 W tych jednak wojnach nie chcieliśmy być ciężarem ani dla was, ani dla innych sprzymierzeńców naszych i przyjaciół.
15 εχομεν γαρ την εξ ουρανου βοηθειαν βοηθουσαν ημιν και ερρυσθημεν απο των εχθρων και εταπεινωθησαν οι εχθροι ημων	15 Z Nieba bowiem posiadamy siłę, która nas wspomaga, i tak zostaliśmy wybawieni od naszych nieprzyjaciół, a nasi nieprzyjaciele zostali upokorzeni.
16 επελεξαμεν ουν νουμηνιον αντιοχου και αντιπατρον ιασονος και απεσταλκαμεν προς ρωμαιους ανανεωσασθαι την προς αυτους φιλιαν και συμμαχιαν την προτερον	16 Wybraliśmy więc Numeniusza, syna Antiocha, i Antypatra, syna Jazona, i wysłaliśmy ich do Rzymian, aby odnowić przyjaźń z nimi zawartą i poprzednie przymierze.
17 ενετειλαμεθα ουν αυτοις και προς υμας πορευθηναι και ασπασασθαι υμας και αποδουναι υμιν τας παρ' ημων επιστολας περι της ανανεωσεως και της αδελφοτητος ημων	17 Poleciliśmy im jednak, aby udali się także i do was, żeby was pozdrowili i żeby wam wręczyli nasze listy, w których jest mowa o odnowieniu naszego braterstwa.
18 και νυν καλως ποιησετε αντιφωνησαντες ημιν προς ταυτα	18 Teraz zaś dobrze zrobicie, jeżeli na to dacie nam odpowiedź.
19 και τουτο το αντιγραφον των επιστολων ων απεστειλαν ονια	19 A oto odpis listu, który przysłali Oniaszowi:
20 αρειος βασιλευς σπαρτιατων ονια ιερει μεγαλω χαιρειν	20 Arejos, król Spartan, arcykapłanowi Oniaszowi - pozdrowienie.
21 ευρεθη εν γραφη περι τε των σπαρτιατων και ιουδαιων οτι εισιν αδελφοι και οτι εισιν εκ γενους αβρααμ	21 W pewnym zapisie, który odnosi się do Spartan i do Żydów, znaleziono, że są oni braćmi i że pochodzą z rodu Abrahama.
22 και νυν αφ' ου εγνωμεν ταυτα καλως ποιησετε γραφοντες ημιν περι της ειρηνης υμων	22 Teraz więc, skoro to już wiemy, dobrze zrobicie, jeżeli napiszecie do nas o waszym powodzeniu.
23 και ημεις δε αντιγραφομεν υμιν τα κτηνη υμων και η υπαρξις υμων ημιν εστιν και τα ημων υμιν εστιν εντελλομεθα ουν οπως απαγγειλωσιν υμιν κατα ταυτα	23 Wtedy my damy wam odpowiedź. Wasze bydło i wasz dobytek należy do nas, a to, co my posiadamy, jest wasze. Wydajemy polecenie, aby wam zostały oznajmione te słowa.
24 και ηκουσεν ιωναθαν οτι επεστρεψαν οι αρχοντες δημητριου μετα δυναμεως πολλης υπερ το προτερον του πολεμησαι προς αυτον	24 Jonatan dowiedział się, że wodzowie Demetriusza wyruszyli z większym jeszcze aniżeli poprzednio wojskiem, ażeby walczyć przeciwko niemu.
25 και απηρεν εξ ιερουσαλημ και απηντησεν αυτοις εις την αμαθιτιν χωραν ου γαρ εδωκεν αυτοις ανοχην του εμβατευσαι εις την χωραν αυτου	25 Wyruszył więc przeciwko nim z Jerozolimy w okolice Chamat. Nie chciał im bowiem dać nawet możliwości wkroczenia na swój obszar.
26 και απεστειλεν κατασκοπους εις την παρεμβολην αυτων και επεστρεψαν και απηγγειλαν αυτω οτι ουτως τασσονται επιπεσειν επ' αυτους την νυκτα	26 Do ich obozu wysłał swych wywiadowców, ci zaś powrócili z wiadomością, że oni czynią przygotowania do uderzenia na niego w nocy.
27 ως δε εδυ ο ηλιος επεταξεν ιωναθαν τοις παρ' αυτου γρηγορειν και ειναι επι τοις οπλοις ετοιμαζεσθαι εις πολεμον δι' ολης της νυκτος και εξεβαλεν προφυλακας κυκλω της παρεμβολης	27 Gdy słońce zaszło, Jonatan nakazał swoim żołnierzom czuwać i żeby przez całą noc byli pod bronią gotowi do bitwy. Postawił też straż wokół obozu.
28 και ηκουσαν οι υπεναντιοι οτι ητοιμασται ιωναθαν και οι παρ' αυτου εις πολεμον και εφοβηθησαν και επτηξαν τη καρδια αυτων και ανεκαυσαν πυρας εν τη παρεμβολη αυτων	28 Gdy nieprzyjaciele dowiedzieli się, że Jonatan ze swoim wojskiem jest gotów do bitwy, zlękli się i zwątpienie ogarnęło ich serce. W swoim obozie rozpalili ogniska [i wycofali się].
29 ιωναθαν δε και οι παρ' αυτου ουκ εγνωσαν εως πρωι εβλεπον γαρ τα φωτα καιομενα	29 Ale Jonatan i jego żołnierze nie spostrzegli tego, aż rano. Widzieli bowiem, że ogniska się palą.
30 και κατεδιωξεν ιωναθαν οπισω αυτων και ου κατελαβεν αυτους διεβησαν γαρ τον ελευθερον ποταμον	30 Wtedy Jonatan rozpoczął pościg za nimi, ale już ich nie dogonił. Przeszli bowiem na drugą stronę rzeki Eleuteros.
31 και εξεκλινεν ιωναθαν επι τους αραβας τους καλουμενους ζαβαδαιους και επαταξεν αυτους και ελαβεν τα σκυλα αυτων	31 Wtedy Jonatan zwrócił się przeciwko Arabom, których nazywano Zabadejczykami, pokonał ich i zabrał łupy na nich zdobyte.
32 και αναζευξας ηλθεν εις δαμασκον και διωδευσεν εν παση τη χωρα	32 Stamtąd wyruszył i udał się do Damaszku, i przeszedł przez cały kraj.
33 και σιμων εξηλθεν και διωδευσεν εως ασκαλωνος και τα πλησιον οχυρωματα και εξεκλινεν εις ιοππην και προκατελαβετο αυτην	33 Szymon także wyruszył i udał się do Askalonu i sąsiednich twierdz, a potem zwrócił się w kierunku Jafy i zdobył ją.
34 ηκουσεν γαρ οτι βουλονται το οχυρωμα παραδουναι τοις παρα δημητριου και εθετο εκει φρουραν οπως φυλασσωσιν αυτην	34 Dowiedział się bowiem, że swoją twierdzę mają zamiar wydać zwolennikom Demetriusza. Obsadził więc ją załogą, aby jej strzegła.
35 και επεστρεψεν ιωναθαν και εξεκκλησιασεν τους πρεσβυτερους του λαου και εβουλευετο μετ' αυτων του οικοδομησαι οχυρωματα εν τη ιουδαια	35 Jonatan po swoim powrocie zwołał starszyznę ludu. Razem z nimi postanowił wybudować w Judei twierdze,
36 και προσυψωσαι τα τειχη ιερουσαλημ και υψωσαι υψος μεγα ανα μεσον της ακρας και της πολεως εις το διαχωριζειν αυτην της πολεως ινα η αυτη κατα μονας οπως μητε αγοραζωσιν μητε πωλωσιν	36 podwyższyć mury Jerozolimy i pomiędzy zamkiem a miastem wybudować bardzo wysoki mur, oddzielając go w ten sposób od miasta, tak by on był w zupełnym odosobnieniu, a jego mieszkańcy nie mogli ani kupować, ani sprzedawać.
37 και συνηχθησαν του οικοδομειν την πολιν και επεσεν του τειχους του χειμαρρου του εξ απηλιωτου και επεσκευασεν το καλουμενον χαφεναθα	37 Zabrali się więc do budowania miasta. Wtedy zwaliła się część muru po wschodniej stronie przy potoku, a Jonatan odbudował tak zwaną Chafenatę.
38 και σιμων ωκοδομησεν την αδιδα εν τη σεφηλα και ωχυρωσεν αυτην και επεστησεν θυρας και μοχλους	38 Szymon zaś wybudował Adidę na obszarze Szefeli i umocnił ją jak twierdzę, i ubezpieczył ją bramami i zasuwami.
39 και εζητησεν τρυφων βασιλευσαι της ασιας και περιθεσθαι το διαδημα και εκτειναι χειρα επ' αντιοχον τον βασιλεα	39 Tryfon nosił się z myślą, aby zostać królem Azji i włożyć na głowę diadem, a rękę podnieść na króla Antiocha.
40 και ευλαβηθη μηποτε ουκ εαση αυτον ιωναθαν και μηποτε πολεμηση προς αυτον και εζητει συλλαβειν αυτον του απολεσαι και απαρας ηλθεν εις βαιθσαν	40 Obawiał się jednak, że Jonatan może do tego nie dopuścić i że może walczyć przeciwko niemu. Szukał więc sposobu, jak by go pochwycić i zgładzić. Wyruszył więc i przybył do Bet-Szean.
41 και εξηλθεν ιωναθαν εις απαντησιν αυτω εν τεσσαρακοντα χιλιασιν ανδρων επιλελεγμεναις εις παραταξιν και ηλθεν εις βαιθσαν	41 Jonatan zaś z czterdziestoma tysiącami żołnierzy gotowych do boju wyszedł naprzeciwko niego i przybył do Bet-Szean.
42 και ειδεν τρυφων οτι ηλθεν μετα δυναμεως πολλης και εκτειναι χειρας επ' αυτον ευλαβηθη	42 Tryfon przekonał się, że jest on z licznym wojskiem. Obawiał się więc podnieść na niego rękę.
43 και επεδεξατο αυτον ενδοξως και συνεστησεν αυτον πασιν τοις φιλοις αυτου και εδωκεν αυτω δοματα και επεταξεν τοις φιλοις αυτου και ταις δυναμεσιν αυτου υπακουειν αυτου ως αυτου	43 Przyjął go wspaniale, wyszedł naprzeciwko niego razem z przyjaciółmi i ofiarował mu dary, a swoim przyjaciołom i żołnierzom przykazał, żeby mu byli posłuszni tak samo jak jemu.
44 και ειπεν τω ιωναθαν ινα τι εκοπωσας παντα τον λαον τουτον πολεμου μη ενεστηκοτος ημιν	44 Do Jonatana zaś powiedział: Dlaczego trudzisz tak wielu tych ludzi? Przecież żadna wojna nam nie zagraża.
45 και νυν αποστειλον αυτους εις τους οικους αυτων επιλεξαι δε σεαυτω ανδρας ολιγους οιτινες εσονται μετα σου και δευρο μετ' εμου εις πτολεμαιδα και παραδωσω σοι αυτην και τα λοιπα οχυρωματα και τας δυναμεις τας λοιπας και παντας τους επι των χρειων και επιστρεψας απελευσομαι τουτου γαρ χαριν παρειμι	45 Odeślij ich więc do domu. Wybierz sobie tylko kilku mężów, aby byli w twoim orszaku. Potem chodź ze mną do Ptolemaidy. Chcę ci ją bowiem przekazać, tak samo zresztą jak inne twierdze, pozostałe oddziały wojskowe i wszystkich urzędników. Następnie odejdę do siebie. W tym tylko bowiem celu tutaj przybyłem.
46 και εμπιστευσας αυτω εποιησεν καθως ειπεν και εξαπεστειλεν τας δυναμεις και απηλθον εις γην ιουδα	46 Uwierzył mu [Jonatan] i zrobił tak, jak on powiedział: odesłał swoje wojsko; oni zaś odeszli do ziemi judzkiej.
47 κατελιπεν δε μεθ' εαυτου ανδρας τρισχιλιους ων δισχιλιους αφηκεν εν τη γαλιλαια χιλιοι δε συνηλθον αυτω	47 Pozostawił ze sobą tylko trzy tysiące ludzi, a z tych dwa pozostawił w Galilei, a tysiąc z nim poszło.
48 ως δε εισηλθεν ιωναθαν εις πτολεμαιδα απεκλεισαν οι πτολεμαεις τας πυλας και συνελαβον αυτον και παντας τους συνεισελθοντας μετ' αυτου απεκτειναν εν ρομφαια	48 Gdy tylko jednak Jonatan wszedł do Ptolemaidy, mieszkańcy Ptolemaidy pozamykali bramy i pochwycili go, a wszystkich jego towarzyszy pozabijali mieczem.
49 και απεστειλεν τρυφων δυναμεις και ιππον εις την γαλιλαιαν και το πεδιον το μεγα του απολεσαι παντας τους παρα ιωναθου	49 Potem Tryfon posłał piechotę i konnicę do Galilei i na wielką równinę, ażeby pokonać wszystkich zwolenników Jonatana.
50 και επεγνωσαν οτι συνελημφθη και απολωλεν και οι μετ' αυτου και παρεκαλεσαν εαυτους και επορευοντο συνεστραμμενοι ετοιμοι εις πολεμον	50 Tamci zrozumieli, że Jonatan i jego towarzysze zostali uwięzieni i zamordowani. Zachęcili się więc wzajemnie i w bojowym szyku wyruszyli gotowi do bitwy.
51 και ειδον οι διωκοντες οτι περι ψυχης αυτοις εστιν και επεστρεψαν	51 Ścigający jednak zobaczyli, że chodzi o ich życie, i wycofali się.
52 και ηλθον παντες μετ' ειρηνης εις γην ιουδα και επενθησαν τον ιωναθαν και τους μετ' αυτου και εφοβηθησαν σφοδρα και επενθησεν πας ισραηλ πενθος μεγα	52 W ten sposób wszyscy bezpiecznie doszli do ziemi judzkiej. Płakano po Jonatanie i jego towarzyszach, i zapanowała trwoga. Cały Izrael podniósł wielki płacz.
53 και εζητησαν παντα τα εθνη τα κυκλω αυτων εκτριψαι αυτους ειπον γαρ ουκ εχουσιν αρχοντα και βοηθουντα νυν ουν πολεμησωμεν αυτους και εξαρωμεν εξ ανθρωπων το μνημοσυνον αυτων	53 Wszystkie zaś sąsiednie narody usiłowały ich zniszczyć. Mówili bowiem: Nie mają władcy ani wspomożyciela. Teraz więc musimy ich pobić i nawet wspomnienie o nich wymazać z ludzkiej pamięci.