2 Maccabees 5

NEW AMERICAN BIBLE	Biblia Tysiąclecia
1 About this time Antiochus sent his second expedition into Egypt.	1 W tym czasie Antioch przygotowywał drugą wyprawę przeciwko Egiptowi.
2 It then happened that all over the city, for nearly forty days, there appeared horsemen charging in midair, clad in garments interwoven with gold--companies fully armed with lances	2 Wtedy w całym mieście przez blisko czterdzieści dni ukazywali się biegnący w powietrzu jeźdźcy ubrani w szaty haftowane złotem i uzbrojone wojsko, podzielone na kohorty,
3 and drawn swords; squadrons of cavalry in battle array, charges and countercharges on this side and that, with brandished shields and bristling spears, flights of arrows and flashes of gold ornaments, together with armor of every sort.	3 i oddziały jeźdźców w bojowym szyku, natarcia i napady prowadzone z obydwóch stron, i poruszanie tarczami, i las włóczni, i miecze wyciągnięte, i miotania strzał, i połysk złotych ozdób, i różnorodne pancerze.
4 Therefore all prayed that this vision might be a good omen.	4 Wszyscy zaś modlili się, aby to zjawisko było znakiem czegoś dobrego.
5 But when a false rumor circulated that Antiochus was dead, Jason gathered fully a thousand men and suddenly attacked the city. As the defenders on the walls were forced back and the city was finally being taken, Menelaus took refuge in the citadel.	5 Tymczasem rozeszła się fałszywa pogłoska, że Antioch nie żyje. Jazon więc przybrał sobie nie mniej niż tysiąc ludzi i niespodziewanie napadł na miasto. Gdy już wdarli się na mury i kiedy na koniec już miasto było zdobyte, Menelaos uciekł do zamku.
6 Jason then slaughtered his fellow citizens without mercy, not realizing that triumph over one's own kindred was the greatest failure, but imagining that he was winning a victory over his enemies, not his fellow countrymen.	6 Jazon zaś dokonał bezlitosnej rzezi własnych obywateli. Nie baczył na to, że zwycięstwo nad własnymi krewnymi jest największą klęską, a był przekonany, że zdziera łupy z wrogów, a nie z rodaków.
7 Even so, he did not gain control of the government, but in the end received only disgrace for his treachery, and once again took refuge in the country of the Ammonites.	7 Władzy jednak nie osiągnął, a ostatecznie przez ten zamach okrył się hańbą i ponownie musiał szukać ucieczki w kraju Ammonitów.
8 At length he met a miserable end. Called to account before Aretas, king of the Arabs, he fled from city to city, hunted by all men, hated as a transgressor of the laws, abhorred as the butcher of his country and his countrymen. After being driven into Egypt,	8 Tam spotkał go wreszcie kres nieszczęśliwy. Oskarżony przed Aretasem, władcą Arabów, z jednego miasta uciekał do drugiego, ścigany przez wszystkich. Znienawidzony jako odstępca od praw i wzgardzony jako kat ojczyzny i rodaków, uciekł do Egiptu.
9 he crossed the sea to the Spartans, among whom he hoped to find protection because of his relations with them. There he who had exiled so many from their country perished in exile;	9 Ten, który rodaków wypędził z ojczyzny, na obcej ziemi zakończył życie. Poszedł do Lacedemończyków niby to ze względu na pokrewieństwo. Miał nadzieję, że tam znajdzie schronienie.
10 and he who had cast out so many to lie unburied went unmourned himself with no funeral of any kind or any place in the tomb of his ancestors.	10 A po nim, który tylu ludzi pozostawił bez pogrzebu, nikt nie płakał, nikt nie oddał mu ostatniej posługi ani w rodzinnym grobie nie było dla niego miejsca.
11 When these happenings were reported to the king, he thought that Judea was in revolt. Raging like a wild animal, he set out from Egypt and took Jerusalem by storm.	11 Kiedy wieść o tym, co się stało, dotarła do króla, nabrał on przekonania, że Judea od niego odpada. Opuścił więc Egipt, a w duszy podobny do dzikiego zwierza zbrojną ręką wziął miasto.
12 He ordered his soldiers to cut down without mercy those whom they met and to slay those who took refuge in their houses.	12 Żołnierzom swoim rozkazał wycinać bez litości tych, którzy wpadną im w ręce, i zabijać tych, którzy uciekną do domów.
13 There was a massacre of young and old, a killing of women and children, a slaughter of virgins and infants.	13 Nastąpiła więc rzeź młodych i starych, zagłada młodzieży, kobiet i dzieci, mordowanie dziewic i niemowląt.
14 In the space of three days, eighty thousand were lost, forty thousand meeting a violent death, and the same number being sold into slavery.	14 W ciągu tych trzech dni padło ofiarą osiemdziesiąt tysięcy: czterdzieści tysięcy z rąk morderców, nie mniej zaś ofiar zostało sprzedanych w niewolę.
15 Not satisfied with this, the king dared to enter the holiest temple in the world; Menelaus, that traitor both to the laws and to his country, served as guide.	15 Niezaspokojony tym odważył się wkroczyć i do najświętszej na całym świecie świątyni, mając za przewodnika Menelaosa, zdrajcę praw i ojczyzny,
16 He laid his impure hands on the sacred vessels and gathered up with profane hands the votive offerings made by other kings for the advancement, the glory, and the honor of the Place.	16 i w swe nieczyste ręce chwycił święte naczynia. Co inni królowie złożyli dla powiększenia chwały tego miejsca i dla jego uczczenia, on zabrał bezecnymi rękoma.
17 Puffed up in spirit, Antiochus did not realize that it was because of the sins of the city's inhabitants that the Lord was angry for a little while and hence disregarded the holy Place.	17 Antioch triumfował w swoim przekonaniu, nie wiedział jednak tego, że wskutek grzechów mieszkańców miasta rozgniewał się na krótki czas Pan i że stąd pochodzi Jego obojętność dla [świętego] miejsca.
18 If they had not become entangled in so many sins, this man, like Heliodorus, who was sent by King Seleucus to inspect the treasury, would have been flogged and turned back from his presumptuous action as soon as he approached.	18 Gdyby nie popadli w wiele grzechów, to nie inaczej, ale tak samo jak Heliodor, którego król Seleukos posłał, aby przejrzał skarbiec, i on byłby zaraz po swoim wtargnięciu ubiczowany i tak odwiedziony od swojego zuchwalstwa.
19 The Lord, however, had not chosen the people for the sake of the Place, but the Place for the sake of the people.	19 Pan jednak nie wybrał ludu ze względu na świątynię, ale świątynię ze względu na lud.
20 Therefore, the Place itself, having shared in the people's misfortunes, afterward participated in their good fortune; and what the Almighty had forsaken in his anger was restored in all its glory, once the great Sovereign became reconciled.	20 Oto właśnie dlaczego ta świątynia uczestniczyła w nieszczęciach narodu, a potem w jego szczęściu. Opuszczona wskutek gniewu Wszechmocnego, ponownie była przywrócona do pełnej swej chwały, gdy wielki Pan został przebłagany.
21 Antiochus carried off eighteen hundred talents from the temple, and hurried back to Antioch. In his arrogance he planned to make the land navigable and the sea passable on foot, so carried away was he with pride.	21 Antioch zabrał ze świątyni tysiąc osiemset talentów i szybko oddalił się do Antiochii, wierząc w swej pysze i wyniosłości serca, że ziemię uczyni spławną, a morze dostępne dla podróży pieszych.
22 But he left governors to harass the nation: at Jerusalem, Philip, a Phrygian by birth, and in character more cruel than the man who appointed him;	22 Pozostawił jednak przełożonych, aby oni znęcali się nad narodem: w Jerozolimie Filipa, który z pochodzenia był Frygijczykiem, sposób zaś jego postępowania był bardziej barbarzyński aniżeli tego, który go ustanowił;
23 at Mount Gerizim, Andronicus; and besides these, Menelaus, who lorded it over his fellow citizens worse than the others did. Out of hatred for the Jewish citizens,	23 na Garizim - Andronika, a przy nich jeszcze Menelaosa, który był gorszy od innych i wynosił się ponad obywateli, a do Żydów pałał szczególną nienawiścią.
24 the king sent Appollonius, commander of the Mysians, at the head of an army of twenty-two thousand men, with orders to kill all the grown men and sell the women and young men into slavery.	24 Posłał też dowódcę Mizyjczyków, Apoloniusza, na czele wojska liczącego dwadzieścia dwa tysiące ludzi z rozkazem, aby wymordował wszystkich dorosłych mężczyzn, kobiety zaś i młodzież by sprzedał w niewolę.
25 When this man arrived in Jerusalem, he pretended to be peacefully disposed and waited until the holy day of the sabbath; then, finding the Jews refraining from work, he ordered his men to parade fully armed.	25 Na skutek tego przybył on do Jerozolimy i udawał takiego, który przynosi pokój. Wytrwał aż do świętego dnia szabatu, kiedy to korzystając z tego, że Żydzi nic nie robią, rozkazał swoim żołnierzom chwycić za broń.
26 All those who came out to watch, he massacred, and running through the city with armed men, he cut down a large number of people.	26 Wszystkich tych, którzy wyszli na widowisko, kazał wymordować, a potem wpadł z bronią do miasta i wielu położył trupem.
27 But Judas Maccabeus and about nine others withdrew to the wilderness, where he and his companions lived like wild animals in the hills, continuing to eat what grew wild to avoid sharing the defilement.	27 Wtedy Juda Machabeusz wraz z około dziesięciu innymi wycofał się na pustynię i tam na sposób dzikich zwierząt żył na górach razem z swoimi ludźmi. Żywili się oni tylko roślinami, aby się nie splamić.